Tuần 12. Thực hành một số phép tu từ cú pháp

THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP
Giáo viên soạn giảng Nguyễn Thị Duyền
I . Phép lặp cú pháp
1/150
a: Đọc SGK
Cấu trúc :
+ P( thành phần phụ tình thái)- C
( Chủ ngữ)- V1(vị ngữ )
+ Kết cấu khẳng định ở vế đầu và bác bỏ ở vế sau
( Sự thật là .+ nước ta ? dân ta + đã .+ chứ không phải ..)
* C-V ( phụ ngữ chỉ đối tượng )- Tr.
Trong đó : dân ta - C; đã , lại đánh đổ - V ( các xiềng xích ./ chế độ quân chủ ) ; Tr chỉ mục đích ( bắt đầu bằng quan hệ từ để, mà).
? Tác dụng : Tạo cho lời tuyên ngôn âm hưởng đanh thép hùng hồn , thích hợp với việc khẳng định nền độc lập của Việt Nam , đồng thời khẳng định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến .
b. Đọc bài tập SGK :
- Đoạn thơ đã lặp cú pháp .
+Keát caáu : C- V ( caâu khaúng ñònh)
Trôøi xanh ñaây laø cuûa chuùng ta .
Nuùi röøng ñaây laø cuûa chuùng ta .
- Taùc duïng : Khaúng ñònh maïnh meõ chuû quyeàn cuûa chuùng ta vaø boäc loä caûm xuùc sung söôùng , töï haøo , saûng khoaùi ñoái vôùi thieân nhieân , ñaát nöôùc khi giaønh ñöôïc quyeàn laøm chuû ñaát nöôùc.
c. Đọc bài tập trong SGK:
Nhớ sao lớp học i tờ.
Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo .
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối đều đều suối xa.
- Tố Hữu - Việt Bắc-
2/151: So sánh hiện tượng lặp cú pháp trong những câu văn xuôi , những câu thơ ở bài tập 1 với kết cấu của những thể loại sau:
Tục ngữ :
Bán anh em xa , mua làng giềng gần.
Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng.
? Phép lặp cú pháp nhờ phép đối chặt chẽ về số lượng tiếng, về kết cấu ngữ pháp của từng vế : Mua/bán
b. Câu đối :
Cụ già ăn củ ấu non.
Chú bé trèo cây đại lớn.
- Phép lặp cú pháp đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: số tiếng bằng nhau : Hơn nữa phép lặp còn phối hợp với phép đối ( đối ứng từng tiếng trong hai vế về từ loại " loại cây : ấu>< đại"; về nghĩa : trong mỗi vế còn dùng từ đồng nghĩa , trái nghĩa tương ứng "ấu = non, trái nghĩa với già; đại = lớn trái nghĩa với bé".
c. Thơ Đường luật:
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,
Người khôn, người đến chốn lao xao
( Nguyễn Bỉnh Khiêm - Nhàn).
-Phép lặp ở thơ Đường cũng đòi hỏi ở mức chặt chẽ cao:
+ Kết cấu ngữ pháp giống nhau.
+ Số lượng tiếng bằng nhau.
+ Các tiếng đối nhau về từ loạivà nghĩa " ta >< người ;dại>< khôn; vắng vẻ>< lao xao".
II: Phép liệt kê.
Hiệu quả của phép lặp cú pháp phối hợp với phép liệt kê.
a/152 :Đọc SGK.
Kết cấu : Hoàn cảnh ..thì..giải pháp.
Tác dụng : Nhấn mạnh và khẳng định sự đối đãi chu đáo , đầy nghĩa tình của Trần Quốc Tuấn đối với tướng sĩ trong mọi hoàn cảnh khó khăn.
b.152 : Đọc SGK.

Phép lặp cú pháp trong đoạn văn có cùng một kết cấu :
+ C- V ( phụ ngữ chỉ đối tượng ) phối hợp với phép liệt kê :
- Tác dụng :Vạch trần tội ác của thực dân Pháp , chỉ mặt tên kẻ thù của dân tộc.
III: Phép chêm xen.
1.Bài tập 1/152:

Thị Nở xích lại. Đặt bàn tay lên ngực hắn ( thị suy nghĩ đến bây giờ mới xong), thị hỏi hắn :
- Vừa thổ hả ?
( Nam Cao, Chí Phèo )
b. Chí Phèo hình như đã trông trước thấy tuổi giả của hắn , đói rét và ốm đau , và cô độc , cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau.
( Nam Cao, Chí Phèo)
Vị trí : Nằm ở giữa hoặc cuối câu.
- Vai trò :bình diện nghĩa tình thái của câu ( thể hiện sự nhìn nhận đánh giá của người nói , người viết đối với sự việc, hiện tượng mà các thành phần khác biểu hiện.
Dấu câu tách biệt : dấu () hoặc dấu phẩy.
Tác dụng :giải thích , ghi chú cho từ ngữ đi trước , bổ sung thêm sắc thái về sắc thái tình cảm, cảm xúc của người viết .
Củng cố và dặn dò :
- Làm bài tập còn laị trong SGK.
Soạn bài : Sóng - Xuân Quỳnh.
Biết cách vận dụng các kiến thức đã học vào bài đọc văn ? thấy được giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản.