Tuần 12. Thực hành một số phép tu từ cú pháp

Nhiệt liệt chào mừng
các thầy cô giáo đến thăm lớp dự giờ
Tiết 36
Thực hành một số phép tu từ cú pháp
I/ Phép lặp cú pháp

Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc
địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa.
Khi Nhật hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi
dậy giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ
Cộng hoà.
Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật,
chứ không phải từ tay Pháp.
Pháp chạy, Nhật hàng, Vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã
đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây
dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế
độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ
Cộng hoà.

+ Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa.
+ Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.
+ Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập.
+ Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà.

Kết cấu ngửừ pháp được lặp lại:
Sự thật là từ mùa thu năm 1940
nước ta
đã thành thuộc địa của Nhật
chứ không phaỷi thuộc địa của Pháp nửừa
Sự thật là
dân ta
đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật
chứ không phaỷi từ tay Pháp
-> Kết cấu khẳng định ở vế đầu và bác bỏ ở vế sau
+ Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa.
+ Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ không phải từ tay Pháp.
Chủ ngữ
Vị ngữ 1
Vị ngữ 2
Thành phần phụ tình thái (P)
Kết cấu ngửừ pháp được lặp lại:

Dân ta
Dân ta
đã đánh đổ
lại đánh đổ
các xiềng xích thực dân gần 100 naờm nay
để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập
chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ
mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà
+ Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập.
+ Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà.

Tác dụng: Tạo cho l?i tuyờn ngụn õm hu?ng danh thộp, h�o hựng, thớch h?p v?i vi?c kh?ng d?nh n?n d?c l?p c?a Vi?t Nam, d?ng th?i kh?ng d?nh th?ng l?i c?a CMT8 l� dỏnh d? ch? d? th?c dõn v� ch? d? phong ki?n.
Chủ ngữ
Vị ngữ
Phụ ngữ chỉ đối tượng
Trạng ngữ

Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc
địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa.
Khi Nhật hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã
nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hoà.
Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật,
chứ không phải từ tay Pháp.
Pháp chạy, Nhật hàng, Vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta
đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay
để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại
đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên
chế độ Dân chủ Cộng hoà.





Pháp chạy, Nhật hàng, Vua Bảo Đại thoái vị.
Pháp //chạy, Nhật //hàng, Vua Bảo Đại // thoái vị.
DT ĐT DT ĐT DT ĐT

b) Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát
Những dòng sông đỏ nặng phù xa
Câu hỏi thảo luận
Xác định câu có lặp kết
cấu cú pháp? phân tích
kết cấu cú pháp đó?
Và chỉ ra tác dụng của
phép lặp đó?
Trời xanh đây // là của chúng ta
Núi rừng đây // là của chúng ta
C V
Những cánh đồng // thơm mát
Những ngả đường // bát ngát
Những dòng sông // đỏ nặng phù xa
C V(TT)
Tác dụng: Kh?ng định mạnh m? chủ quyền c?a chúng ta v� bộc lộ c?m xúc sung sướng, tự h�o, s?ng khoái đối v?i thiên nhiên, đất nước khi gi�nh được quy?n l�m chủ.
Bài 2:
a) Tục ngữ
Bán anh em xa, mua láng giềng gần
Bán
ĐT
Phép đối: bán >< mua
anh em >< láng giềng
xa >< gần

=> Hai vế lặp cú pháp nhờ phép đối chặt chẽ về số lượng tiếng, về từ loại, về kết cấu ngữ pháp của từng vế


anh em
DT

xa
TT
mua
ĐT
láng giềng
DT
gần
TT
b) Câu đối
Cụ già
ăn
củ ấu non
trèo
Chú bé
cây đại lớn
=> Phép lặp cú pháp đòi hỏi mức độ chặt chẽ hơn: số tiếng ở hai câu bằng nhau. Hơn nữa, phép lặp còn phối hợp với phép đối (đối ứng từng tiếng trong hai vế về từ loại, về nghĩa; trong mỗi vế còn dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng )
Cụ già ăn củ ấu non
Chú bé trèo cây đại lớn
Chủ ngữ (DT)
Vị ngữ (ĐT)
Thành tố phụ của VN (DT-TT)
c) Thơ Đường luật
Ta dại
Người khôn
ta
người
đến
chốn lao xao
tìm
nơi vắng vẻ
=> Phép lặp cú pháp cũng đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: kết cấu ngữ pháp giống nhau, số lượng tiếng bằng nhau, các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩa (đặc biệt giữa hai câu thực và hai câu luận của bài thất ngôn bát cú)
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn, người đến chốn lao xao
Chủ ngữ (DT)
Vị ngữ (ĐT)
Thành tố phụ của VN (TT)
Đề ngữ
II/ Phép liệt kê

Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày,
không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm;
quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi
thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc
xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì
cùng nhau vui cười. Cách đối đãi so với Vương Công
Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày trước cũng chẳng kém gì.
(Trần Quốc Tuấn)

Sự sắp xếp nối tiếp những đơn vị cú pháp đồng loại (nhưng khác nhau về từ ngữ) nhằm tạo ra những ý nghĩa bổ sung về mặt nhận thức hoặc thể hiện cách đánh giá, c¶m xóc chñ quan về các sự vật được đưa ra.
không có mặc
thì
ta cho áo
không có ăn
thì
ta cho cơm
quan nhỏ
ta thăng chức
thì
Tác dụng: : Nh?n m?nh v� kh?ng d?nh s? d?i dói chu dỏo, d?y tỡnh nghia c?a Tr?n Qu?c Tu?n d?i v?i tu?ng si trong m?i ho�n c?nh.
hoàn cảnh
thì
giải pháp
b)
Về chính trị, chúng tuyệt đối không cho nhân dân ta một chút tự do dân chủ nào.
Chúng thi hành những luật pháp dã man. Chúng lập ba chế độ khác nhau ở Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà của ta, để ngăn cản dân tộc ta đoàn kết.
Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.
Chúng ràng buộc dư luận, thi hành chính sách ngu dân.
Chúng dùng thuốc phiện, rượu cồn để làm nòi giống ta suy nhược.
b)
VD: Chúng thi hành những luật pháp dã man.


Cấu trúc ngữ pháp được lặp lại là:
Chủ ngữ + Vị ngữ [+ phụ ngữ chỉ đối tượng]

Chúng // lập ba chế độ khác nhau ở .
.
Chúng // dùng thuốc phiện, rượu cồn để .
Tác dụng: ph?i h?p v?i phộp li?t kờ d? v?ch t?i ỏc c?a th?c dõn Phỏp, ch? m?t v?ch tờn k? thự dõn t?c. Cung cựng m?c dớch ?y l� cỏch tỏch dũng liờn ti?p, d?n d?p.
//
III/ Phép chêm xen
Bài 1
a) Thị Nở xích lại. Đặt bàn tay lên ngực hắn (thị suy nghĩ đến bây giờ mới xong), thị hỏi hắn: - Vừa thổ hả?
b) Chí Phèo hình như đã trông trước thấy tuổi già của hắn, đói rét và ốm đau, và cô độc, cái này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau.
c) Cô bé nhà bên (có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp lại tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi)
d) Bởi thế cho nên, chúng tôi, Lâm thời Chính phủ của nước Việt Nam mới, đại biểu cho toàn dân Việt Nam, tuyên bố thoát li .
Là nhửừng t? ng? (cú khi l� m?t t? h?p t? cú d?ng m?t cõu tr?n v?n) trong cõu, nhung khụng có quan h? ng? phỏp gi?a cõu n�y v?i ph?n cõu ch?a chỳng nh?m chi ti?t hoỏ s? vi?c, bổ sung thông tin l�m cho lời vaờn thêm linh hoạt.
IV/ Tổng kết
- Phép lặp cú pháp
- Phép liệt kê
- Phép chêm xen
Phép lặp cú pháp trong văn xuôi, trong thơ ca hiện đại, trong các thể loại VH truyền thống như tục ngữ, câu đối, thơ Đường luật.
Phép liệt kê trong sự phối kết hợp với phép lặp cú pháp.

Phép chêm xen: dấu hiệu nhận biết, tác dụng của nó trong việc cung cấp thông tin, biểu cảm cho văn bản.

Xin chân thành cảm ơn
các thầy cô giáo và các em