Tuần 12. Thực hành một số phép tu từ cú pháp

Chào mừng quý thầy cô về dự giờ lớp 12a3
Tiết CT: 35+36 - Tiếng Việt
THỰC HÀNH
MỘT SỐ PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP
Phép lặp
cú pháp
Phép liệt
kê
Phép chêm
xen
I. Phép lặp cú pháp:
1.Bài tập 1:
Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa
của Nhật, chứ không phải là thuộc địa của Pháp nữa.Khi Nhật
đầu hàng Đồng minh thì nhân dân cả nước ta đã nổi dậy giành
chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ
không phải từ tay Pháp.
Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ
các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước
Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi
thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà.
(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập)
a. Đoạn văn:
-Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa
(P – Phụ tình thái) CN VN1
của Nhật, chứ không phải là thuộc địa của Pháp
VN2
-Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ
(P) CN VN1
không phải từ tay Pháp.
VN2
+Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân
CN VN
gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt
(Trạng ngữ chỉ mục đích)
Nam độc lập.

+Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy
CN VN
mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ…
(Trạng ngữ chỉ mục đích)

Kết
cấu
Hai câu trước: P(phụ tình thái) – C – V1 – V2
Khẳng định vế đầu và bác bỏ ở vế sau
Hai câu sau: C – V(+ phụ ngữ chỉ đtg) – TN
(C: dân ta, V: đã/lại đánh đổ…, TN: để, mà)
Tác dụng
Tạo âm hưởng đanh thép, hùng hồn, thích hợp
với việc khẳng định nền độc lập của Việt Nam và
khẳng định thắng lợi của Cách mạng tháng Tám là đánh đổ chế độ thực dân và chế độ phong kiến.
b. Đoạn thơ:
Kết
cấu

Tác
dụng
Chủ ngữ - vị ngữ
Khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của chúng ta
và bộc lộ cảm xúc tự hào, sung sướng khi đất
nước giành được quyền làm chủ
2. Bài tập 2:
a.Tục ngữ:
Bán bà con xa, mua láng giềng gần
Kết cấu: (CN khuyết)/ ĐT- DT – TT (cả hai vế)
=> Hai vế lặp cú pháp nhờ phép đối chặt chẽ về số lượng tiếng, về từ loại, về kết cấu ngữ pháp của từng vế.
b. Câu đối:
Cụ già ăn củ ấu non.
Chú bé trèo cây đại lớn
Đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: số tiếng bằng nhau,
phối hợp với phép đối (về từ loại, nghĩa, dùng từ
đồng nghĩa, trái nghĩa tương ứng)
Kết cấu: C(DT) – V(ĐT) – BN(DT-TT)
Cụ già – ăn - củ ấu non
Chú bé - trèo - cây đại lớn
c. Thơ Đường luật
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ,
Người khôn, người đến chốn lao xao.
Kêt cấu: ĐN, C – V - BN
Đòi hỏi mức độ chặt chẽ cao: kết cấu ngữ pháp giống nhau, số tiếng bằng nhau, các tiếng đối nhau về từ loại và nghĩa
d. Văn biền ngẫu:
“Kẻ đâm ngang, người chém ngược, làm cho mã tà ma ní hồn kinh;
bọn hè trước, lũ ó sau, trối kệ tàu sắt tàu đồng súng nổ.”
Cũng thường phối hợp với phép đối trong một cặp câu
(câu có thể dài, không cố định về số lượng tiếng)
Qua bài tập 2, em có nhận xét gì về
cách lặp cú pháp ở các thể loại khác nhau?
Đều lặp lại kết cấu ngữ pháp,
đều nhằm nhấn mạnh, khẳng
định nội dung và tạo nên sự
cân đối, hài hoà về từ ngữ,
hình ảnh, âm điệu…
Có thể loại đòi hòi mức độ chặt
chẽ cao (câu đối, thơ Đường luật);
Có thể loại kết hợp với phép đối;
có thể loại không hạn định số
lượng tiếng trong câu…
GIỐNG VÀ KHÁC GIỮA CÁC THỂ LOẠI
I. Phép lặp cú pháp:
2. Bài tập 2:
Theo em, thế nào là phép lặp cú pháp?
Lặp cú pháp là sự lặp lại kết cấu cú pháp trong câu,
trong đoạn nhằm nhấn mạnh, khẳng định nội dung được
đề cập hoặc tạo nên sự hài hoà, cân đối về từ ngữ, âm điệu…
Em hãy lấy ví dụ về phép lặp cú pháp trong các văn bản Ngữ văn 12 và phân tích tác dụng của nó?

- Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
(Sóng, Xuân Quỳnh)
Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm.
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống.
(Tây Tiến, Quang Dũng)
Chúc quý thầy cô cùng các em sức khỏe