Tuần 12. Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt

*Đặc điểm ngôn ngữ nói:
Là ngôn ngữ âm thanh,sử dụng trong
giao tiếp hàng ngày, mục đích trao
đổi thông tin, tâm tư, tình cảm...
+ Có vai nói- nghe(luân phiên vai nói- nghe)
+Ngưòi nói có thể thay đổi lời nói căn cứ vào thái độ và phản ứng của người nghe, ít có điều kiện lựa chọn,gọt giũa các phương tiện ngôn ngữ.
+ Người nghe phải tiếp nhận tức thời nên ít có điều kiện suy ngẫm. Phân tích kỹ.
+Sử dụng các phương tiện hỗ trợ: nét mặt, cử chỉ, điệu bộ, giọng nói trầm bổng nhanh- chậm, mạnh - yếu, liên tục- ngắt quãng...
Từ ngữ: Từ khẩu ngữ, địa phương,, tiếng lóng, các biệt ngữ, trợ từ, thán từ, từ đưa đẩy, chêm xen...
Câu: câu tỉnh lược, rườm rà có yếu tố trùng lặp...
Kiểm tra bài cũ
Hãy nêu những đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ nói?
Tiết 36:
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ SINH HOẠT





( Bu?i trua, t?i khu t?p th? X, hai b?n Lan v� Hựng g?i b?n Huong di h?c)
Huong oi! Di h?c di!
( im l?ng)
Huong oi! Di h?c di! ( Lan v� Hựng v� Hựng g�o lờn)
- Gỡ m� ?m ?m lờn th? chỳng m�y! Khụng cho ai ng? ngỏy n?a �? ( ti?ng m?t ngu?i d�n ụng núi to)
- Cỏc chỏu oi, kh? ch?! D? cho cỏc bỏc ng? trua v?i !... Nhanh lờn con. Huong ! ( ti?ng m? Huong ụn t?n nh? nh?)
- Dõy r?i, ra dõy r?i!( ti?ng Huong nh? nh?)
- G?m, ch?m nhu rựa ?y !, Cụ phờ bỡnh ch?t thụi( ti?ng Lan c�u nh�u)
- Hụm n�o cung ch?m. L?ch b� l?ch b?ch nhu v?t b?u!... ( ti?ng Hựng ti?p l?i)

I. Ngôn ngữ sinh hoạt.
1.Khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt.
a, Tỡm hi?u ng? li?u

-




Cuộc hội thoại đó diễn ra trong không gian, thời gian nào?
Không gian: Tại khu tập thể X
Thời gian: buổi trưa.
Các nhân vật giao tiếp là ai ? Quan hệ giữa họ như thế nào ?
Nhân vật chính: (Lan, Hùng, Hương) quan hệ bạn bè,bình đẳng về vai giao tiếp.
Nhân vật phụ:( bố Hương, mẹ Hưong) quan hệ ruột thịt hoặc quan hệ xã hội( vai bề trên lớn tuổi hơn Lan, Hùng, Hưong)
Nội dung ,hình thức và mục đích cuộc hội thoại này là gì?
- Nội dung: báo đến giờ đi học.
Hình thức : gọi- đáp.
Mục đích: Đến lớp đúng giờ quy định.
Ngôn ngữ trong cuộc hội thoại có đặc điểm gì?
- Sử dụng nhiều từ hô- gọi, tình thái:ơi, ®i, à, chứ, với, gớm, ấy, chết thôi...
Sử dụng những từ ngữ thân mật suồng sã, khẩu ngữ:Chúng mày, lạch bà lạch bạch...
Sử dụng câu ngắn, câu tỉnh lược: Hương ơi! ra rồi đây, hôm nào cũng chậm...
Căn cứ kết quả phân tích cuộc thoại trên, hãy cho biết ngôn ngữ sinh hoạt là gì?
b,Khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt :là lời ăn tiếng nói hàng ngày dùng để thông tin, trao đổi ý nghĩ, tình cảm... đáp ứng những nhu cầu trong cuộc sống.
Những đặc điểm ở VD trên em thường thấy ở đâu?
?Đó là những đặc điểm thường thấy trong ngôn ngữ sinh hoạt
2. Các dạng biểu hiện của ngôn ngữ sinh hoạt.
Xem các ví dụ :


Ví dụ 1:

_
_ Dạng viết: ( nhật ký, hồi ký cá nhân, thư từ).
Ví dụ 2:

Bài 4 lao hac - YouTube - Shortcut.lnk
Bức thư:
Bố ơi, bố có khỏe không? Con lợn sề nhà ta nó đẻ hơn tháng trước gần chục con bố ạ. Bố ơi, bố cho con cái thước mấy lị quản bút màu đỏ í. Con lợn sề nó xuống được cái hầm xây bằng tường rồi bố ạ. Nó nghe kẻng là xuống, con không phải đùn vào đít nó như dạo hôm qua nữa. Mấy lị em Dung không đái dầm nữa. Em không chơi với con thì con được phần kẹo của cô giáo cho, con để dành cho em nó mới chơi với con để mẹ đi tát nước với cả đi bắc cầu nữa. Thôi bố nhá! Đánh hết thằng Mỹ bố về ngủ với con một tối bố ạ!
Con Tạo Hai- Bố Tiên.
(Lê Lựu)
Ví dụ lời nói tái hiện :
Tam đại con gà (Truyện dân gian)
…Thầy lấy làm đắc chí lắm, hôm sau bảo trẻ đọc cho to. Trò vâng lời thầy, gân cổ lên gào:
- Dủ dỉ là con dù gì…
Bố chúng ở ngoài vườn, nghe được, ngạc nhiên chạy vào:
- Chết chửa! Chữ “kê” là gà, sao thầy lại dạy ra “dủ dỉ” là con dù dì ?
Bức thư :
Bố ơi, Bố có khỏe không? Con lợn sề nhà ta nó đẻ hơn tháng trước gần chục con Bố ạ. Bố ơi, Bố cho con cái thước mấy lị quản bút màu đỏ í. Con lợn sề nó xuống được cái hầm xây bằng tường rồi Bố ạ. Nó nghe kẻng là xuống, con không phải đùn vào đít nó như dạo hôm qua nữa, máy lị em Dung không đái dầm nữa. Em không chơi với con thì con được phần kẹo của cô giáo cho, Con để dành cho em, nó mới chơi với con, để mẹ đi tát nước với cả đi bắc cầu nữa. Thôi Bố nhá! Đánh hết thằng Mỹ Bố về ngủ với con một tối Bố ạ.
Nhật kí:
Dạng nói: lời độc thoại Đối thoại
Dạng viết : thư từ, nhật kí, hồi kí , tin nhắn.
Dạng lời nói tái hiện: mô phỏng lời nói trong đời sống , nhưng đã được gọt giũa,biên tập và phần nào mang tính ước lệ,cách điệu giống như các tín hiệu nghệ thuật : lời nói của nhân vật trong kịch,tuồng, chèo, truyện,tiểu thuyết….

Ngôn ngữ sinh hoạt có những dạng biểu hiện nào?
Đây là một đoạn nhật kí: Nhật kí cá nhân của Nam Cao
- Ngày 13/11/1947. Tối nay nôn nao và mệt rũ. Làm nhiều? Hút thuốc lá nhiều? Hay say hạt bí?...Đi nằm sớm, chuyện lẻ tẻ. Lửa tắt cũng không buồn dậy thổi.
- 15/11/1947. Đêm qua bà ké Chẩn ho nhiều rên và lảm nhảm nói mê luôn. Thằng bé con anh Chẩn ho rũ rượi, ho như xé phổi, ho không còn khóc được.
 Ghi nhớ:
Ngôn ngữ sinh hoạt là lời ăn tiếng nói hàng ngày, dung để thông tin ,trao đổi ý nghĩ, tình cảm... Đáp ứng những nhu cầu trong cuộc sống.
Ngôn ngữ sinh hoạt chủ yếu thể hiện ở dạng nói, nhưng cũng có thể ở dạng viết. Trong văn bản văn học, lời thoại của nhân vật là dạng tái hiện, mô phỏng ngôn ngữ sinh hoạt hàng ngày.
3. Luyện tập.
Phát biểu ý kiến của mình về nội dung các câu sau.
* Lời nói chẳng mất tiền mua,
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.
“ Chẳng mất tiền mua”:ngôn ngữ là tài sản chung của cộng đồng,không mất tiền mua, ai cũng có thể sử dụng.
“ Lựa lời”:Phải biết lựa chọn , dùng lời nói một cách có suy nghĩ, có ý thức, phải chịu trách nhiệm về lời nói của mình.
“ Vừa lòng nhau”: Tìm ra tiếng nói chung, không xúc phạm nhau, không a dua theo những điều sai trái.
 Khuyên chúng ta nói năng thận trọng và có văn hoá.
* Vàng thì thử lửa thử than,
Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời.



“ Chuông”: Là vật chất có thể gõ hoặc thử bằng các phương tiện cho kết quả rõ ràng.
“Lời ngoan”:Phẩm chất năng lực không thể thử bằng các phương tiện vật chất như đo, gõ...mà phải “ thử lời”, tức là thông qua hoạt động giao tiếp bằng lời nói chúng ta có thể biết trình độ, nhân cách ,quan hệ...của người đó.  Đó là căn cứ để đánh giá người đó” ngoan” hay “không ngoan”
“ Vàng”:là vật chất có thể thử bằng các phương tiện cho kết quả rõ ràng.
 Đánh giá con người thông qua giao tiếp bằng lời.
Trong đoạn trích dưới ngôn ngữ sinh hoạt được biểu hiện ở dạng nào?Em có nhận xét gì về việc dùng từ ngữ ở đoạn trích này
Đoạn văn;
Ông Năm Hên đáp:
Sáng mai sớm, đi cũng không muộn.
Tôi cần một người dẫn đường đến
ao cá sấu đó.Có vậy thôi! Chừng một giờ đồng
hồ sau là xong chuyện! Sấu ở ao giữa rừng, tôi bắt nhiều rồi. Bà con cứ tin tôi. Xưa nay, bị sấu bắt là người đi ghe xuồng hoặc ngồi rửa chén dưới bến, có bao giờ sấu rượt người ta giưa rừng mà ăn thịt ? Tôi đây không tài giỏi gì hết, chẳng qua là biết mưu mẹo chút ít, theo như người khác thì họ nói đó là bùa phép để kiếm tiền. Nghề bắt sấu có thể làm giầu được, ngặt tôi không mang thứ phú quới đó.... Cực lòng biết bao nhiêu khi nghe ở miền Rạch Giá, Cà Mau này có nhiều con rạch, ngã ba mang tên Đầu Sấu, Lưng Sấu, Bàu Sấu, sau này hỏi lại tôi mới biết đó là nơi ghê ghớm, hồi xưa lúc đất còn hoang. Rạch Cà Bơ He, đó là chỗ sấu lội nhiều, người Miên sợ không dám đi qua nên đặt tên như vậy, cũng như phá Tam Giang, truông nhà Hồ của mình ở ngoài Huế. Theo Sơn Nam, Bắt sấu rừng U Minh Hạ
Trả lời:
- Đoạn trích trên biểu hiện dưới dạng văn bản. Tác giả mô phỏng ngôn ngữ sinh hoạt ở vùng Nam Bộ,cụ thể là lời ăn tiếng nói của người dân chuyên bắt cá sấu. Cách mô phỏng này làm cho văn bản mang dấu ấn văn hoá địa phương, đồng thời khắc hoạ những đặc điểm riêng của nhân vật Năm Hên.
- Dùng nhiều từ ngữ địa phương: quới, chén(bát). ngặt, nghe,rượt...
* Kiểm tra, đánh giá:
a. Ngôn ngữ sinh hoạt là lời ăn tiếng nói hàng ngày.
b. Ngôn ngữ sinh hoạt được dùng trong những cuộc hội họp thảo luận.
c. Ngôn ngữ sinh hoạt dùng để trao đổi thông tin, ý nghĩ, tình cảm...
đáp ứng nhu cầu trong đời sống.
Trong những nhận xét dưới đây nhận xét nào sai?
Trong tác phẩm văn học lời thoại của nhân vật là ở dạng nào?
a. Dạng nói.
b. Dạng viết.
c. Dạng lời nói tái hiện.
Ngôn ngữ sinh hoạt tồn tại ở dạng nào?
a. Dạng nói.
b. Dạng viết.
c. Dạng hình ảnh
d. Cả dạng nói và dạng viết.
*Củng cố bài học.
N?m được khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt và các dạng biểu hiện.
Nâng cao kỹ năng phân tích và sử dụng ngôn ngữ theo phong cách ngôn ngữ sinh hoạt.
HếT
Xin chân thành cám ơn!