Tuần 12. Hạnh phúc của một tang gia

Tiết 45-46
HẠNH PHÚC CỦA MỘT TANG GIA
(trích Số đỏ)
- Vũ Trọng Phụng -
1. TÁC GIẢ
Vũ Trọng Phụng ( 1912 – 1939)
Quê: làng Hảo (Bần Yên Nhân), huyện Mĩ Hào, tỉnh Hưng Yên.
- Là nhà văn hiện thực xuất sắc trước cách mạng tháng Tám.
-  Ông nổi tiếng về tiểu thuyết. Truyện ngắn và đặc biệt thành công ở thể phóng sự.
-  Để lại nhiều kiệt tác như: Số đỏ; giông tố; Vỡ đê; Cơm thầy cơm cô,…
 Ông vua phóng sự Bắc Kì


I. Tiểu dẫn
2. Tiểu thuyết Số đỏ
Số đỏ là một tiểu thuyết văn học của nhà văn Vũ Trọng Phụng, đăng ở Hà Nội báo từ số 40 ngày 7 tháng 10 1936 và được in thành sách lần đầu vào năm 1938. Nhiều nhân vật và câu nói trong tác phẩm đã đi vào cuộc sống đời thường và tác phẩm đã được dựng thành kịch, phim. Nhân vật chính của Số đỏ là Xuân - biệt danh là Xuân Tóc đỏ, từ chỗ là một kẻ bị coi là hạ lưu, bỗng nhảy lên tầng lớp danh giá của xã hội nhờ trào lưu Âu hóa của giới tiểu tư sản Hà Nội khi đó. Tác phẩm Số đỏ, cũng như các tác phẩm khác của Vũ Trọng Phụng đã từng bị cấm lưu hành tại Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trước năm 1975 cũng như tại Việt Nam thống nhất cho đến năm 1986.
XUÂN TÓC ĐỎ
(nhân vật chính)
Vô học
Mồ côi
Tinh quái
Sống bằng nhiều nghề
Giáo sư quần vợt
Nhà cải cách xã hội
Đốc tờ Xuân
Cố vấn báo Gõ mõ
Thi sĩ
Anh hùng cứu quốc
Phó Đoan
Gia đình Văn Minh
Cố Hồng
Cố Tổ
Sinh viên trường thuốc
3. Đoạn trích
Thuộc chương 15 của tiểu thuyết Số đỏ.
- Ý nghĩa nhan đề: Hạnh phúc của một tang gia
Lạ, giật gân, gây sự chú ý.
 Chứa đựng mâu thuẫn trào phúng hàm chứa tiếng cười chua chát, kích thích trí tò mò của người đọc:
- Nhà có tang mà lại vui vẻ, sung sướng, hạnh phúc
→ Hạnh phúc của một gia đình vô phúc, niềm vui của lũ con cháu đại bất hiếu.
- Phản ánh một sự thật mỉa mai, hài hước và tàn nhẫn: Con cháu của đại gia đình này thật sung sướng khi cụ cố tổ chết
→ Tình huống trào phúng chủ yếu của toàn bộ chương truyện.
" Hạnh phúc của một tang gia"
Niềm vui sướng khi đạt ước nguyện
(sự sống sinh sôi, viên mãn, tròn đầy)
Là nỗi đau, buồn khi nh� cĩ ngu?i m?t
(sinh li, t? bi?t, m?t m�t khơng th? b� d?p)
Song hành, gắn kết
 Mang tính chất mâu thuẫn – trào phúng hé mở tấn bi hài kịch: đám tang của người chết trở thành ngày hội của người sống.
><
4. Bố cục: 3 phần
Phần 1: Từ đầu đến…..đã gây ra cho Tuyết vậy: Niềm vui và hạnh phúc của các thành viên trong và ngoài gia đình khi cụ cố Tổ qua đời
Phần 2: Tiếp theo đến đám cứ đi: Cảnh đám ma gương mẫu
Phần 3: Còn lại: Cảnh hạ huyệt
5. Tóm tắt văn bản
Hạnh phúc của một tang gia xoay quanh câu chuyện của một người chết là cụ Cố Hồng, từ khi cụ ngấp ngoái chết đến khi chết thật. Chuyện nhặng xị bắt đầu cũng xảy ra từ khi ông cụ mất và câu chuyện cũng chỉ có ý nghĩa từ giây phút này. Cụ chết để lại cho con cháu cơ hội để khoe mẽ với thiên hạ những nghịch lý của “thế hệ con cháu” hiếu thảo bằng những bộ trang phục âu hóa nửa tây nửa ta lẫn những trò “Mèo mả gà đồng” của dâu con lẫn người xung quanh. Cái đám ma to tát cụ cố Hồng là một cuộc diễu hành của buổi lễ hội di động bằng mọi trò hề của tầng lớp trung thượng lưu. Qua đoạn trích, tác giả đã phơi bày những trò nhố nhăng, phi đạo đức lẫn truyền thống của những kẻ sống núp dưới gót giầy thực dân xâm lược, là bức tranh toàn cảnh của xã hội đương thời đầy thối nát lúc ấy.
II. Tìm hiểu văn bản
1. Niềm vui và hạnh phúc của các thành viên trong và ngoài gia đình khi cụ cố Tổ qua đời
* Niềm vui chung cho cả gia đình: “cụ cố tổ chết cái chúc thư kia sẽ đi vào thời kì thực hành chứ không còn lí thuyết viễn vông nữa
=> Một gia đình đại bất hiếu.
Cảnh chạy chữa bi hài:
+ Mêi ®ñ lang b¨m
+ T«n Xu©n tãc ®á thµnh ®èc tê Xu©n
+ NghÜ ®Õn nh÷ng thø thuèc rëm c«ng hiÖu
Bề ngoài: nhiệt tình nhưng thực chất mong muốn cụ chết nhanh chóng  bất hiếu
- K?t qu?: cụ c? T? đã phải chết một cách bình tĩnh.
Thảo luận nhóm
Tìm các chi tiết miêu tả về các thành viên trong gia đình cụ cố Hồng, nhận xét vẻ bề ngoài với những tấm trạng và hành động như thế nào? Thực chất tâm trạng bên trong là gì? Bộc lộ bản chất của hạng người như thế nào?
Tổ 1: Tìm hiểu về cố Hồng (con trai cả) và ông Văn Minh
Tổ 2: Tìm hiểu về bà Văn Minh và cô Tuyết
Tổ 3: Tìm hiểu về cậu Tú Tân, Xuân Tóc đỏ và ông Phán
Niềm vui riêng của những thành viên trong gia đình
Cố Hồng (con trai cả): sướng điên lên vì lần đầu tiên được diễn trò già yếu trước mọi người cụ mơ màng nghĩ mình được mặc áo xô gai, lụ khụ ho khạc mếu máo “úi kìa con giai nhớn đã già thế kia kìa” 
→ điển hình cho loại người háo danh.
Ông Văn Minh (cháu nội ): thích thú vì cái chúc thư kia đã đi vào thời kì thực hành chứ không còn trên lý thuyết viễn vông nữa
→ Bất hiếu, đầy dã tâm.
Bà Văn Minh (cháu dâu): mừng rỡ vì được lăng xê những mốt y phục táo tạo nhất.
→ Thực dụng, thiếu tình người.
Cô Tuyết: Được dịp mặc y phục ngây thơ để chứng tỏ mình hãy còn trinh tiết nhưng đau khổ như kim châm vào lòng “ không thấy bạn giai đâu cả”
→ Hư hỏng, lẳng lơ.
Cậu Tú Tân: sướng điên người lên vì được dịp sử dụng cái máy ảnh đã lâu không có dịp dùng đến
→ Niềm vui của con trẻ kém hiểu biết.
Ông Phán
Sung sướng vì không ngờ rằng cái sừng trên đầu mình lại có giá trị.
→ Là người không có nhân cách, vô liêm sĩ.
 Xuân tóc đỏ: Hạnh phúc đặc biệt vì nhờ hắn mà cụ Tổ chết, danh giá uy tín lại càng to hơn.
* Niềm vui của những người ngoài gia đình:
-       Hai vị cảnh sát Min Đơ và Min Toa “sung sướng cực điểm” vì đang thất nghiệp được thuê dẹp trật tự cho đám đông.
-       Bạn bè cụ cố Hồng: Có dịp phô trương đủ thứ huân, huy chương, các kiểu quần áo, đầu tóc, râu ria...
-       Đám phụ nữ quý phái, đám trai thanh gái lịch: Có dịp tụ tập để khoe khoang, hẹ hò nhau, chim chuột nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau...
→ Mọi người dù chủ hay khách đều vui vẻ, hạnh phúc trước cái chết của cụ cố Tổ. Đó chính là sự suy đồi về đạo lý, sự tha hoá về nhân cách con người.

=> Tác giả khai thác những yếu tố mâu thuẫn để gây cười, cái cười phê phán đây mỉa mai châm biếm về một xã hội thực dân thu nhỏ với tất cả sự đồi bại, xuống dốc của đạo lý và nhân cách con người, đó là lời tố cáo của tác giả đối với xã hội âu hoá rởm. 
2. Cảnh đám ma gương mẫu
- Bề ngoài thật long trọng, “gương mẫu” nhưng thực chất chẳng khác gi đám rước nhố nhăng: đám ma to tát, đi đến đâu làm huyên náo đến đấy. Có sự phối hợp cả Ta -Tàu -Tây, mọi người thi nhau chụp ảnh như hội chợ, tràn ngập vòng hoa, câu đối, đầy đủ các loại mốt quần áo, râu ria...
- Mọi người không ai đi đưa tang mà đang mải trò chuyện về nhà cửa, vợ chồng, con cái, tất cả đang mải bình phẩm, chê bai lẫn nhau, tình tự, chim chuột, hẹn hò nhau bằng cái vẻ mặt buồn buồn lãng mạn rất đúng mốt.

=> Sự giả tạo, đóng kịch của giới tri thức rởm, đạo đức suy đồi của nền văn minh Âu hóa rởm
3. Cảnh hạ huyệt:
Cậu Tú Tân yêu cầu mọi người tạo dáng để chụp ảnh, con cháu tự nguyện trở thành những diễn viên đại tài: Cụ Cố Hồng ho khạc, mếu máo và ngất đi.
Đặc biệt là “màn kịch siêu hạng” của ông Phán mọc sừng cứ oặt người đi khóc to bằng những âm thanh lạ: Hứt!...Hứt!...Hứt!...

=> Đám tang diễn ra như một tấn đại hài kịch. Nó nói lên tất cả sự lố lăng vô đạo đức của cái xã hội thượng lưu ngày trước. Cái xã hội mà tác giả gọi là Chó đểu, khốn nạn.
2. Đặc sắc nghệ thuật
-       Nghệ thuật tạo tình huống cơ bản rồi mở ra những tình huống khác.
-       Phát hiện những chi tiết đối lập gay gắt cùng tồn tại trong một con người, sự vật, sự việc.
-       Thủ pháp cường điệu, nói ngược, nói mỉa,… được sử dụng một cách linh hoạt.
-       Miêu tả biến hóa, linh hoạt và sắc sảo đến từng chi tiết, nói trúng nét riêng của từng nhân vật.
3. Ý nghĩa văn bản
Đoạn trích “ Hạnh phúc của một tang gia” là một bi hài kịch, phơi bày bản chất nhố nhăng, đồi bại của một gia đình đồng thời phản ánh bộ mặt thật của xã hội thượng lưu thành thị trước Cách mạng tháng Tám.