Tuần 11. Ôn tập văn học dân gian Việt Nam

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG CÔ VÀ CÁC BẠN ĐẾN VỚI BUỔI THUYẾT TRÌNH CỦA TỔ 1 NGÀY HÔM NAY
Tiết 37: văn bản
TỎ LÒNG
( Thuật hoài - Phạm Ngũ Lão )
I) Tìm hiểu chung :
1. Tác giả

- Phạm Ngũ Lão ( 1255 - 1320 ) người làng Phù Ủng , huyện Đường Hào ( nay thuộc huyện Ân , tỉnh Hưng Yên )
- Là con rể của Trần Hưng Đạo , ông được vua Trần yêu mến cả khi sống và mất
- Ông có công lớn trong cuộc khởi nghĩa chống quân Mông - Nguyên.
- Làm tới chức điện súy ( được phong tước quan nội hầu )
- Thích đọc sách , ngâm thơ ( văn võ toàn tài )
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác:
- Bài thơ ra đời trong không khí quyết chiến quyết thắng của quân dân nhà Trần chống quân xâm lược Mông - Nguyên.
b. Thể thơ: Tứ tuyệt Đường luật viết bằng chữ Hán
II: Đọc - hiểu văn bản
1:Đọc văn bản
TỎ LÒNG
Phiên âm
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.
Nam nhi vị liễu công danh trái,
Tu thính nhâm gian thuyết Vũ hầu
Dịch thơ
Múa giáo non sông trải mấy thu,
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
2: Bố cục
Bố cục: gồm hai phần
- Phần 1 gồm hai câu đầu: Hình tượng con người và quân đội đời Trần
-Phần 2 gồm hai câu cuối: Nổi lòng của tác giả
3: Tìm hiểu văn bản
a. Hai câu đầu:
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,
- Hành động: " hoành sóc" tư thế hiên ngang, vững trãi, ( cầm ngang ngọn giáo ) sẵn sàng chiến đấu.
- Tầm vóc:
+ Không gian: `` kháp kỉ thu `` ( mấy mùa thu ) -> dài lâu, hạn định -> lớn lao, kì vĩ, sánh cùng trời đất.
=> Dựng lên chân dung người chiến sĩ vệ quốc thuở `` bình nguyên `` hùng dũng, hiên ngang, oai phong, lẫm liệt, mang tầm vóc vũ trụ
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.
- Hình ảnh: `` tam quân `` ( ba quân ) -> tượng trưng cho quân đội dân tộc thời Trần.
- Thủ pháp so sánh, phóng đại:
+ Tì hổ ( như hổ báo ) -> cụ thể hóa sức mạnh thể chất của toàn dân tộc là vô địch, phi thường.
+ Khí thôn ngưu: Khí thế nuốt trôi trâu, khí thế ác sao ngưu.
-> Khái quát hóa sức mạnh tinh thần của dân tộc. Sức mạnh tiến công như vũ bão, thần tốc, khí thế, quyết chiến, quyết thắng mọi kẻ thù xâm lược.

=> Thể hiện sự ngợi ca, niềm tự hào về sức mạnh dân tộc.
Tóm lại: Hai câu đầu đã khắc họa rõ vẻ đẹp của người tráng sĩ - anh hùng xứng tầm lịch sử thời đại Đông A
* Cái " chí `` của người anh hùng
Nam nhi vị liễu công danh trái,
- Công danh:
+ Lập công: làm nên sự nghiệp.
+ Lập danh: để lại tiếng thơm.
-> Lý tưởng sống chung của người trai thời phong kiến.
- `` Nợ `` -> ý thức về nghĩa vụ, trách nhiệm công dân đối với đất nước trong hoàn cảnh giặc xâm lăng
=> Cái `` chí `` thể hiện ở lý tưởng sống đẹp đẽ. Quyết tâm thực hiện, hoàn thành nhiệm vụ đối với đất nước.
* Cái `` tâm `` của người anh hùng
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.
-Nỗi `` thẹn `` :
+ Vì tự thấy kém cỏi so với Vũ hầu về tài thao lược
+ Vì chưa báo đáp được ơn vua, nợ nước
=> Cái " tâm `` thể hiện ở hoài bảo cao cả: mong có được tài cao, chí lớn, đóng góp cho đất nước.
Tóm lại:
- Hai câu thơ cuối thể hiện sự hùng tâm, tráng chí của Phạm Ngũ Lão: lập công danh, đem tài trí tận trung báo quốc.
- Đây là lẽ sống lớn của con người thời Đông A.
III: Tổng kết
1. Nghệ thuật
- Ngôn từ cô động, hàm súc, thiên về thủ pháp gợi, gây ấn tượng.
- Bút pháp nghệ thuật hoành tráng có tính sử thi:
+ Xây dựng hình tượng lớn lao, kì vĩ.
+ Hào khí thời đại, tầm vóc, chí hướng của người anh hùng.
-Hình ảnh giàu sức biểu cảm
2. Ý nghĩa:
Thể hiện lí tưởng cao cả của vị danh tướng Phạm Ngũ Lão. Khắc ghi dấu ấn đáng tự hào về một thời kì oanh liệt, hào hùng, của lịch sử dân tộc.
IV: Bài tập về nhà
1. Học thuộc lòng bài thơ `` tỏ lòng `` . Nắm được nội dung nghệ thuật của bài.
2. Viết một đoạn văn ngắn nói lên cảm nhận của anh, chị về `` Hào khí Đông A `` qua bài thơ `` tỏ lòng `` của Phạm Ngũ Lão.
3. Đọc, soạn bài `` cảnh ngày hè `` của Nguyễn Trãi.
XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÔ VÀ CÁC BẠN ĐÃ THAM DỰ BUỔI THUYẾT TRÌNH HÔM NAY CỦA TỔ 1. CHÚC CÔ VÀ CÁC BẠN CÓ MỘT NGÀY LÀM VIỆC VÀ HỌC TẬP VUI VẺ