Tuần 11. Ôn tập văn học dân gian Việt Nam

CHÀO MỪNG NGÀY NHÀ GIÁO VIỆT NAM 20 - 11
CHÀO CÁC THẦY
CÔ VỀ DỰ GIỜ, THĂM LỚP
Năm học: 2005-2006
LỚP: 10 B
GV: Bùi Thị Bích Thuỷ
A. Bài cũ: kiểm tra sự chuẩn bị bài ở nhà
B. Bài mới:
I. Nội dung: 4 câu hỏi trong SGK
Câu 1: Nêu định nghĩa và đặc trưng cơ bản của VHGD?
Câu 2: Nêu những thể loại của VHDG và đặc trưng các thể loại: sử thi, truyền thuyết, cổ tích, truyện cười, ca dao, truyện thơ? (dẫn chứng minh họa các tác phẩm đã học)
Câu 3: Lập bảng so sánh các thể loại truyện VHDG?
Câu 4: Phân biệt ca dao và dân ca? Nội dung, nghệ thuật các đề tài - chủ đề chính của ca dao là gì?
Câu1: * Em hãy nêu định nghĩa về VHDG?

VHDG là tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, sản phẩm của sáng tác tác tập thể nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng (Văn học bình dân, Văn học truyền miệng)

*VHDG có những đặc trưng cơ bản nào?

- Là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng

- Được tập thể sáng tác phân biệt với văn học viết
Câu 2: * VHDG gồm những thể loại nào?
*Nêu những đặc trưng chủ yếu các thể loại: sử thi anh hùng, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, ca dao, truyện thơ (dẫn chứng các tác phẩm đã học) ?


Sử thi anh hùng: kể về cuộc đời và chiến công của những tù trưởng anh hùng.Hình thức diễn xướng:kể, hát (già làng) vừa diễn vừa kể tất cả các vai.


Truyền thuyết:yếu tố lịch sử, yếu tố tưởng tượng và thần kì hoà quyện.



Cổ tích thần kì: có sự tham gia các yếu tố thần kì vào tiến trình của câu chuyện (tiên, Bụt, sự biến hoá thần kỳ, những nhân vật có phép màu.)
Tuyện cười:giải trí, phê phán thói hư tật xấu các nhân vật thuộc tầng lớp trên trong xã hội.
Ca dao: lời ca ngắn ngọn, ngôn ngữ gần gũi với lời ăn tiếng nói hằng ngày giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ và lối diễn dạt bằng một số công thức mang đậm sắc thái dân gian.
- Truyện thơ:kết hợp hai yếu tố tự sự và trữ tình, phản ánh số phận của người nghèo khổ và khát vọng về tình yêu tự do, về hạnh phúc và công lí xã hội.
Câu 3: Lập bảng tổng hợp so sánh các thể loại truyện dân gian?
Câu 4:
* Ca dao là gì? Phân biệt giữa ca dao và dân ca?
Ca dao là lời, dân ca là nhạc và lời được diễn xướng trong đời sống cộng đồng, trong lễ hội dân gian.
Câu 4:
* Nội dung và nghệ thuật các đề tài - chủ đề chính của ca dao là gì ?
a) Nội dung:
+ Ca dao than thân:thường là lời người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Thân phận của họ bị phụ thuộc vào những người khác trong xã hội, giá trị của họ không được ai biết đến. Thân phận ấy thường được nói lên bằng những so sánh, ẩn dụ như: tấm lụa đào, củ ấu gai.
+ Ca dao yêu thương tình nghĩa: đề cập đến những tình cảm, phẩm chất của người lao động như tình bạn cao đẹp, tình yêu tha thiết mặn nồng với nỗi thương nhớ da diết và ước muốn mãnh liệt, tình nghĩa thuỷchung của con người trong cuộc sống.Thường được nói lên bằng những biểu tượng như tấm khăn, ngọn đèn, cái cầu, con thuyền.

+ Ca dao hài hước:nói lên tâm hồn lạc quan yêu đời của người lao động trong cuộc sống còn nhiều vất vả lo toan.
b)Nghệ thuật:
Ca dao sử dụng nhiều biện pháp mang tính truyền thống của sáng tác dân gian rất phong phú và sáng tạo ít thấy trong thơ văn văn học viết.
II. Bài tập vận dụng:
Một số câu thơ trung đại, hiện đại có ảnh hưởng qua lại với ca dao:
- Vầng trăng ai sẻ làm đôi
Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường
(Truyện Kiều - Nguyễn Du)
- Vầng trăng ai sẻ làm đôi
Đường trần ai vẽ ngược xuôi hỡi chàng.
- Thân em vừa trắng lại vừa tròn.
(Hồ Xuân Hương)
- Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.

Đất nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre và đánh giặc .
Đất nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm .
(Mặt đường khát vọng- Nguyễn Khoa Điềm)
-> + Sự tích trầu cau, Thánh Gióng
+ Bài ca dao : Khăn thương nhớ ai .
Bài tập trắc nghiệm :
Từ nào phù hợp để điền vào chỗ trống trong câu sau:
Văn học dân gian là một trong hai..... tạo thành nền văn học dân tộc.
Thành phần
Bộ phận
Giai đoạn
Xu hướng
d
c
b
a
bộ phận
2. Tại sao VHDG có nhiều dị bản? Dòng nào sau đây là chính xác nhất?
Vì là tài sản chung của nhân dân lao động.
Vì chưa được ghi lại bằng chữ viết
Vì phương thức sáng tác tập thể và truyền miệng.
Vì gắn bó với các sinh hoạt cộng đồng.
d
c
b
a
3. Điểm khác biệt của văn học dân gian so với văn học viết là gì?
Sử dụng nhiều biện pháp tu từ.

Sử dụng nhiều từ HánViệt.

Ngôn ngữ tự� nhiên giản dị.

Dùng nhiều điển tích, điển cố.
d
c
b
a
4. Khi mieâu taû vaø bieåu hieän ñôøi soáng, VHDG chæ quan taâm tôùi nhöõng gì?
Nhöõng sinh hoaït ñôøi thöôøng cuûa con ngöôøi.
Nhöõng vaán ñeà chung cuûa caû coäng ñoàng.

Ngöõng tình caûm ñoäc ñaùo, rieâng bieät cuûa caù nhaân.
Nhöõng khaùi nieäm veà ñaáu tranh xaõ hoäi.
d
c
b
a
5.Tiếng nói yêu thương, tình nghĩa trong ca dao thể hiện ở phương diện nào?
Tình cảm lứa đôi.

Tình cảm gia đình, quê hương.

Tình yêu cuộc sống.

Cả a, b và c.
d
c
b
a
*Höôùng daãn baøi môùi:
KHAÙI QUAÙT VEÀ VAÊN HOÏC VIEÄT NAM TÖØ THEÁ KÆ X ÑEÁN HEÁT THEÁ KÆ XI X
1. Xem laïi nhöõng taùc phaåm ñaõ hoïc ôû lôùp 9
2. Hai thaønh phaàn vaên hoïc chöõ H vaø chöõ N coù ñieåm gioáng vaø khaùc nhau nhö theá naøo?
3. Neâu nhöõng ñaëc tröng töøng giai ñoaïn vaên hoïc ôû 2 phöông dieän lòch söû xaõ hoäi vaø vaên hoïc
4. Neâu nhöõng ñaëc tröng veà noäi dung vaø ngheä thuaät vaên hoïc trung ñaïi?



XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN !
CHÀO TẠM BIỆT!