Tuần 11. Chữ người tử tù

Tiết: 41
chữ người tử tù
NGUYỄN TUÂN
Tiết: 41
chữ người tử tù
NGUYỄN TUÂN
a. Tìm hiểu chung

I/. Vài nét về tác giả
I/ Tác giả: Nguyễn Tuân (1910-1987)
-Sinh trong một gia đình nhà nho khi Hán học đã tàn
-Quê ở làng Mọc, nay thuộc phường Nhân Chính- Thanh Xuân- Hà Nội
Ông là nhà văn lớn của thế kỉ XX,có bản lĩnh, có phong cách tài hoa độc đáo. Là cây bút viết tuỳ bút số một của văn học dân tộc. Là nhà văn suốt đời săn tìm cái đẹp
?
Em biết gì về tác giả Nguyễn tuân? hãy trình bày một cách kháI quát về tác giả?
Ký hoạ chân dung nhà văn Nguyễn Tuân của các hoạ sĩ Văn Cao, Thành Chương, Sĩ Ngọc, Quách Đại Hải, Tạ Tỵ, Phạm Minh Hải.
-Nhân vật là những nho sĩ tài hoa, gặp buổi Hán học suy vi. Tuy họ buông xuôi bất lực, song họ vẫn quyết tâm giữ " Thiên lương"- Sự trong sạch của tâm hồn, bằng cáI đạo sống của người tài tử
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập " vang bóng một thời"
?
Trình bày những hiểu biết của em về tập "Vang bóng một thời"


-Tác phẩm gồm 11 truyện ngắn, viết về một thời đã qua nay chỉ còn vang bóng.
II/ Vài nét về tập "vang bóng một thời"
- Mỗi truyện đi vào một cái tài, một thú chơi tao nhã, phong lưu của những nhà nho tài hoa lỡ vận như: Chơi chữ, thả thơ, đánh bạc băng thơ, thưởng thức trà trong buổi sớm...
?
Qua tập truyện này nhà văn bộc lộ tâm trạng gì?
-Qua tËp truyÖn ng¾n nµy nhµ v¨n thÓ hiÖn sù tiÕc nuèi vÎ ®Ñp cña mét thêi ®· qua, ®ång thêi béc lé niÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ l©u ®êi cña d©n téc
1. Xuất xứ: Rút từ tập " Vang bóng một thời". ( 1940) .
Ban đầu tác phẩm được in trên tạp chí " Tao Đàn" với tên: " Dòng chữ cuối cùng". Sau đó tác giả đổi tên thành: " Chữ người tử tù".
Tác phẩm dựa trên nguyên mẫu có thật về Cao Bá Quát. Từ lời kể của cha ông: cụ Nguyễn An Lan.
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"
?
Trình bày những hiểu biết về xuất xứ "Chữ người tử tù"


I/ Tìm hiểu chung.
B/ Tác phẩm
2. Tóm tắt. truy?n Ch? ngu?i t? tự
? Hu?n Cao- khớ phỏch hiờn ngang, n?i ti?ng
t�i vi?t ch? d?p, c?m d?u cu?c n?i lo?n ch?ng l?i tri?u dỡnh phong ki?n nhung th?t b?i, b? b?t gi?i d?n d? lao.
? Qu?n ng?c - ngu?i ph?c v? cho tri?u dỡnh phong ki?n, v?n say mờ ch? d?p, t?ng ao u?c cú du?c ch? c?a ụng Hu?n.
? Viờn qu?n ng?c dó bi?t dói v?i Hu?n Cao v?i t?m lũng d?y ngu?ng m? nhung thỏi d? l?nh nh?t, khinh b?c c?a Hu?n Cao l�m cho qu?n ng?c r?t kh? tõm, l?i c�ng chỏy b?ng dam mờ du?c ch?.
? V�o m?t bu?i chi?u l?nh, hi?u du?c n?i lũng v� s? nguy?n c?a qu?n ng?c, Hu?n Cao d?ng ý cho ch? v� khuyờn ng?c quan b? ngh?, v? quờ v� gi? l?y thiờn luong cho l�nh v?ng.
? Hãy tóm tắt tác phẩm " Chữ người tử tù"
B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
I/T×m hiÓu chung
3. Nghệ thuật thư pháp
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"
?
Em biết gì về nghệ thuật thư pháp


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
Ch÷ H¸n viÕt b»ng bót l«ng: nÐt ®Ëm ,nÐt nh¹t, theo h×nh vu«ng.
Lµm hoµnh phi, c©u ®èi
Một số hình ảnh về nghệ thuật thư pháp
Chữ Cần
Nội dung: Cổ nhân ... duy cần hữu công
(Ứng Hòa Dã Phu thư)


Chữ Đạo
Nội dung: Du sơn ngoạn thủy quan thưởng
Hoa mộc thử hữu ... chi đạo dã
Chữ Lộc
Nội dung: Bình tâm lộc tự nhiên
(Ứng Hòa Dã Phu thư)
- Mỗi lần đặt bút đối với nhà thư pháp là một lần sáng tạo.
- Mỗi nét bút là tập trung cao độ, kết tụ tinh hoa và tinh huyết của người nghệ sĩ.
- Mỗi nét chữ đều là hiện hình của những khát khao thầm kín mà mãnh liệt chất chứa trong sâu thẳm tâm hồn, nhân cách người viết.
II/ Đọc hiểu.
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"
?
Huấn Cao và Viên Quản ngục gặp nhau trong một tình huống như thế nào?


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
1/ T×nh huèng truyÖn.
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung
Hä gÆp nhau trong mét t×nh huèng hÕt søc o¸i o¨m, kh¸c th­êng:
-HuÊn Cao- Ng­êi viÕt ch÷ ®Ñp, l¹i lµ träng ¸n cña triÒu ®×nh(Tö tï).
-Viªn Qu¶n Ngôc- Ng­êi thÝch ch¬i ch÷, l¹i lµ ng­êi coi ngôc (ng­êi ®èi nghÞch víi HuÊn Cao).
_ §ã lµ cuéc ch¹m tr¸n gi÷a mét ng­êi lµ kÎ ®¹i nghÞch cña triÒu ®×nh cßn kÎ kia lµ ®¹i diÖn cho trËt tù x· héi. HuÊn Cao cµng tá ra lµ kÎ bÊy cÇn th× Viªn Qu¶n Ngôc cµng ch¸y báng së nguyÖn xin ch÷.
Xét trên bình diện xã hội : Họ là những kẻ đối địch.
 Xét trên bình diện nghệ thuật : Họ là tri kỷ, tri âm đều yêu cái đẹp.
?
Em có nhận xét gì về tình huống ấy?
Tình huống độc dáo âý giúp ph?n làm nổi bật kịch tính của tác phẩm. Giúp nhà văn khám phá vẻ đẹp các nhân vật:
? N?i b?t v? d?p c?a hình tu?ng Hu?n Cao
? sáng t? t?m lòng bi?t nh?n liên t�i c?a viên qu?n ng?c
? Th? hi?n sâu s?c ch? d? c?a tác ph?m.
2/ Hình tượng nhân vật Huấn Cao.
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"
?
Huấn Cao được nhà văn tô đậm ở những phẩm chất nào?


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
T« ®Ëm ë ba phÈm chÊt: - Tµi hoa nghÖ sÜ
- KhÝ ph¸ch hiªn ngang.
- Thiªn l­¬ng trong s¸ng.
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

?
Huấn Cao có tài gì? Tại sao lại là tài đó mà không phảI là tài nào khác? Em nhận xét gì về cáI tài đó?
a. HuÊn Cao lµ mét nho sÜ tµi hoa:
- Tµi viÕt ch÷ nhanh vµ ®Ñp (Ch÷ «ng ®Ñp l¾m, vu«ng l¾m… cã ®­îc ch÷ HuÊn Cao mµ treo trong nhµ th× nh­ cã ®­îc vËt b¸u ë trªn ®êi)
- C¸i tµi rÊt kh¸c th­êng - c¸i tµi rÊt nho nh· - c¸i tµi nhÊn m¹nh ®Õn vÎ ®Ñp t©m hån, trÝ tuÖ cña con ng­êi. §©y lµ tiªu chÝ mµ NguyÔn Tu©n rÊt coi träng. §ång thêi HuÊn Cao nhÊn m¹nh tµi viÕt ch÷ cña HuÊn Cao nã nãi lªn c¸i hoµi b·o tung hoµnh cña mét ®êi con ng­êi.
- Tµi bÎ kho¸ v­ît ngôc - NhÊn m¹nh ®Õn vÎ ®Ñp cña thÓ lùc. Vµ hoµn thiÖn vÎ ®Ñp v¨n vâ toµn tµi cña HuÊn Cao.
- Ca ngîi tµi hoa cña HuÊn Cao, ®ång thêi NguyÔn Tu©n thÓ hiÖn sù ng­ìng mé nh÷ng bËc tµi hoa,tr©n träng nghÖ thuËt th­ ph¸p cæ truyÒn cña d©n téc.
?
Qua tài hoa của Huấn Cao Nguyễn Tuân gửi gắm điều gì?
1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
2/ Hình tượng nhân vật Huấn Cao.
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"
?
Trong các hành động trên em thích nhất hành động nào vì sao?


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
T« ®Ëm ë ba phÈm chÊt: _ Tµi hoa nghÖ sÜ
_ KhÝ ph¸ch hiªn ngang.
_ Thiªn l­¬ng trong s¸ng.
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

b/ HuÊn Cao lµ ng­êi cã khÝ ph¸ch hiªn ngang, bÊt khuÊt.
_BiÓu hiÖn:_ Rç g«ng tr­íc mÆt bän coi ngôc, sau lêi do¹ dÉm …
_Th¶n nhiªn nhËn r­îu thÞt..
_ Khi ®èi mÆt víi Viªn Qu¶n Ngôc: X­ng h« TA – NHA NG¦¥I…
_ X­ng h« TA – NG¦¥I rÊt trÝ thøc, rÊt b¶n lÜnh, kh«ng sî chÕt.
_ §»ng sau c¸ch x­ng h« ®ã lµ c¶ mét thêi cuéc, tÇng líp, giai cÊp bÞ h¹ thÊp d­íi ch©n HuÊn Cao_ Con ng­êi rÊt b¶n lÜnh.
1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
H·y t×m c¸c chi tiÕt thÓ hiÖn khÝ ph¸ch hiªn ngang cña HuÊn Cao?
_ NguyÔn Tu©n thÓ hiÖn b¶n lÜnh hiªn ngang, kh«ng chÞu khuÊt phôc tr­íc uy quyÒn cña m×nh.
Qua khí phách hiên ngang của Huấn Cao, Nguyễn Tuân gửi gắm điều gì?
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
c/ HuÊn Cao lµ mét ng­êi cã thiªn l­¬ng trong s¸ng.
a. Nho sĩ tài hoa.
b.KhÝ ph¸ch hiªn ngang
c.Thiên lương trong sáng
Hãy tìm những biểu hiện, thể hiện Huấn Cao là người có thiên lương trong sáng?
_Kh«ng v× tiÒn b¹c hay quyÒn lùc mµ b¾t m×nh viÕt c©u ®èi _ Sèng rÊt thanh b¹ch. §óng nh­ nhµ v¨n ®· viÕt: “ ë ®©u cã ®ång tiÒn phµm tôc th× ë ®ã kh«ng thÓ cã c¸i ®Ñp”
Câu nói : “thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ”:ThÓ hiÖn sù day døt cña HuÊn Cao tr­íc tÊm lßng cña Viªn Qu¶n ngôc. §»ng sau ®ã lµ sù nhËn thøc cña HuÊn Cao vÒ x· héi: gi÷a sù x« bå cña x· héi mµ cã ®­îc tÊm lßng nh­ Viªn Qu¶n Ngôc th× qu¶ lµ ®¸ng quÝ.
Bộc lộ lẽ sống của Huấn Cao : Sống là phải xứng đáng với những tấm lòng, phụ tấm lòng cao đẹp của người khác là không thể tha thứ. §ã Lµ quan niÖm vÒ ®¹o lµm ng­êi cña nhµ v¨n.
HuÊn Cao béc lé ®Çy ®ñ c¶ ba phÈm chÊt NH¢N – TRÝ – DòNG v× thÕ mµ nh©n vËt Viªn qu¶n ngôc ng­ìng mé.
Qua nh©n vËt HuÊn CaoNguyÔn Tu©n göi g¾m ®¹o lÝ lµm ng­êi, nh©n c¸ch lµm ng­êi, nhÊt lµ trong thêi buæi x« bå cña x· héi ViÖt Nam lóc bÊy giê. §ång thêi nhµ v¨n c¶nh b¸o vÒ dÊu hiÖu trÝ thøc ®ang bÞ phai mê trong x· héi ViÖt Nam ( 1930-1945).
Em cảm nhận gì về tâm hồn của Huấn Cao qua câu: " Thiếu chút nữa ta phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ" ?
Qua nhân vật Huấn Cao nhà văn gửi gắm điều gì? Nhất là vào xã hội Việt Nam lúc đó?
Vậy Huấn Cao có phù hợp với xã hội ngày hôm nay không?
Con người lí tưởng trước hết phải là người có tài, có đạo đức, có dũng khí.
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
.
a. Nho sĩ tài hoa.
b.KhÝ ph¸ch hiªn ngang
c.Thiên lương trong sáng
- Xây dựng nhân vật Huấn Cao Nguyễn Tuân đã dựa vào nguyên mẫu con người có thực trong lịch sử- Cao Bá Quát.
- Huấn cao là nhân vật lý tưởng có sự kết hợp hài hòa giữa tâm và tài.
- Huấn Cao là con người của một thời vang bóng : Con người ấy, cái đẹp ấy đều thuộc về quá khứ để chối bỏ với con người tầm thường thô tục.
- Quan điểm nghệ thuật : tài -tâm, đẹp -thiện không thể tách rời nhau.
- Tác giả yêu mến, ca ngợi, tiếc nuối những người như ông Huấn –người “kết tinh”, lưu giữ vẻ đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc.
 Điều này cũng nói lên được tinh thần dân tộc, lòng yêu nước của nhà văn được gởi gắm một cách kín đáo.

Em hãy cho biết nghệ thuật xây dựng nhân vật Huấn Cao của tác giả?
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
.
a. Nho sĩ tài hoa.
b.KhÝ ph¸ch hiªn ngang
c.Thiên lương trong sáng
3.Nh©n vËt Viªn Qu¶n Ngôc
- Có tâm hồn nghệ sĩ, say mê và quý trọng cái đẹp : “sở nguyện cao quý” được một đôi câu đối do tay ông Huấn Cao viết.
Có tấm lòng “biết giá người, biết trọng người ngay”.

Đây chính là phẩm chất khiến Huấn Cao cảm kích coi là “một tấm lòng trong thiên hạ” và tác giả thì xem ngục quan là “một thanh âm trong trẻo chen vào giữa bản đàn mà nhạc luật đều hỗ loạn xô bồ”.
3. Nhân vật Viên Quản Ngục.
Nhân vật Viên Quản Ngục có phẩm chất gì khiến Huấn Cao cảm kích?
Làm nghề coi ngục nắm trong tay quyền lực, nhưng lại có tâm hồn nghệ sĩ, biết trân trọng biết quí cáI tài , cái đẹp. Đặc biệt bất chấp pháp luật , đảo lộn trật tự kỉ cương nhà tù: biệt đãi, tôn thờ Huấn Cao
-Trong mỗi con người đều ẩn chứa tâm hồn yêu cái đẹp, cái tài. Bên cạnh những cái chưa tốt, mỗi người còn có phần “thiên lương”.
-Đôi khi, cái đẹp tồn tại ở trong môi trường của cái ác, cái xấu, nhưng không vì thế mà nó lụi tàn, trái lại, nó càng mạnh mẽ và bền bỉ.
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
.
a. Nho sĩ tài hoa.
b.KhÝ ph¸ch hiªn ngang
c.Thiên lương trong sáng
3.Nh©n vËt Viªn Qu¶n Ngôc
4/ Cảnh cho chữ.
4. C¶nh cho ch÷.
a. Cảnh tượng xưa nay chưa từng có :
-Hoàn cảnh, địa điểm cho chữ: diễn ra ở giữa nhà tù- nơi ngự trị của bóng tối, cái ác
-Tư thế của những người cho chữ, nhận chữ:
+ Người nắm quyền sinh sát: khúm núm, sợ sệt
+ Tử tù : ung dung đường bệ.
-Kẻ có chức năng giáo dục tội phạm thì đang bị tội phạm “giáo dục”.
b. Thủ pháp nghệ thuật khắc họa cảnh cho chữ:
b1. Thủ pháp tương phản :
- Sự đối lập giữa :
+ ánh sáng - bóng tối ;
+ cái hỗn độn, xô bồ, nhơ bẩn - cái thanh khiết, cao cả của nền lụa trắng, nét chữ đẹp đẽ.
+ kẻ tử tù đang ban phát cái đẹp và cái thiện - viên quan coi ngục đang khúm núm, lĩnh hội, vái lạy.
 Làm nổi bật hình ảnh Huấn Cao, sự vươn lên, thắng thế của ánh sáng đối với bóng tối, cái đẹp đối với cái xấu xa, nhơ bẩn, cái thiện đối với cái ác.
Em hãy cho biết nhà văn Nguyễn Tuân khắc hoạ cảnh cho chữ bằng thủ pháp nghệ thuật nào?
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
.
a. Nho sĩ tài hoa.
b.KhÝ ph¸ch hiªn ngang
c.Thiên lương trong sáng
3.Nh©n vËt Viªn Qu¶n Ngôc
b2. Nhịp điệu chậm rãi, câu văn giàu hình ảnh.
4. C¶nh cho ch÷.
Nhịp điệu gợi liên tưởng một đoạn phim quay chậm : -“Một buồng tối chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa bãi phân chuột, phân gián”.
-“Trong một không khí khói tỏa như đám cháy nhà, ánh sáng đỏ rực như một bó đuốc tẩm dầu rọi trên ba cái đầu người đang chăm chú trên một tấm lụa bạch…”
- “Một người tù, cổ đeo gông, chân vướng xiềng, đang dậm tô nét chữ trên tấm lụa trắng tinh căng trên mảnh ván”.
 Từ bóng tối đến ánh sáng.
 Từ hôi hám, nhơ bẩn đến cái đẹp.

a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
c.Lời khuyên của Huấn Cao

a. Nho sĩ tài hoa.
b.KhÝ ph¸ch hiªn ngang
c.Thiên lương trong sáng
3.Nh©n vËt Viªn Qu¶n Ngôc
4. C¶nh cho ch÷.
Từ bỏ chốn ngục tù nhơ bẩn,
Tìm về chốn thanh tao
Giữ thiên lương cho lành vững.
-Di huấn của người tử tù nhắn tới người đọc :
Muốn chơi chữ phải giữ lấy thiên lương.
Trong môi trường của cái ác, cái đẹp khó có thể tồn tại.
Chơi chữ đâu chỉ là chuyện chữ nghĩa.Đó là chuyện cách sống, chuyện văn hóa.
d. Hành động bái lĩnh của ngục quan.
Cái đẹp, cái thiện có sức mạnh cảm hóa con người.
Niềm tin vững chắc vào con người, nhà văn khẳng định : thiên lương là bản tính tự nhiên của con người.
Dù trong hoàn cảnh nào, con người vẫn luôn khát khao hướng tới chân – thiện – mỹ.
giá trị nhân văn của tác phẩm.
a. Tìm hiểu chung
I/. Vài nét về tác giả
II/ Vài nét về tập" vang bóng một thời"


B/ Tác Phẩm
1. XuÊt xø
2.Tãm t¾t
3. NghÖ thuËt th­ ph¸p
II. ®äc hiÓu
I.t×m hiÓu chung

1.T×nh huèng truyÖn
2. H×nh t­îng nh©n vËt HuÊn Cao.
a. Nho sĩ tài hoa.
b.KhÝ ph¸ch hiªn ngang
c.Thiên lương trong sáng
3.Nh©n vËt Viªn Qu¶n Ngôc
4. C¶nh cho ch÷.
III. Củng cố, luyện tập

2. Luyện tập:

Cảm nghĩ về nhân vật Huấn Cao trong tác phẩm Chữ người tử tù.

Gợi ý : Học sinh viết một đoạn trình bày cảm nghĩ sâu sắc nhất về nhân vật Huấn Cao (không cần phải nói đầy đủ về hình tượng Huấn Cao, chỉ nói về điều mình cho là ý nghĩa nhất.)
See you gain !
Xin chân thành cảm ơn
các thầy giáo, cô giáo đã đến dự giờ!