Tuần 10. Hai đứa trẻ

Hai đứa trẻ
- Thạch Lam -
Thiết kế bài giảng: Nguyễn Kim Anh
I- tìm hiểu chung:
1- Tác giả:
-Thạch Lam(1910-1942), tên thật Nguyễn Tường Vinh (em Nhất Linh, Hoàng Đạo - Tự lực văn đoàn).
-Thạch Lam có sở trường về thể loại truyện ngắn.
- Các tập truyện ngắn:
+"Gió đầu mùa?
+ "Nắng trong vườn"
+?Sợi tóc?
- Tập tuỳ bút: ?Hà Nội 36 phố phường?
- Tập tiểu luận và phê bình: ?Theo dòng?
2- Tác phẩm:
* Truyện "Hai đứa trẻ" rút trong tập "Nắng trong vườn".
- Bút pháp trong sáng, tinh tế cất lên từ một tâm hồn đôn hậu và rất nhạy cảm với việc đời.

Thạch Lam
Nhưng lại là một câu chuyện của dòng tâm trạng và kể về đời sống tâm hồn của con người.
-Loại truyện lãng mạn trữ tình:
+Không có cốt truyện với diễn biến gay cấn.
+Không có những bước xoay chuyển số phận nhân vật.
Giống như một bài thơ không vần.
Đậm chất thơ và tác động vào tình cảm.
Giúp người đọc sống sâu sắc hơn !
*Nếu chờ xem diễn biến, chờ sự gây ấn tượng về hành động tạo sự kiện ?
- Thất bại
*Nếu tìm sự lãng mạn, trữ tình của một bài thơ ?
Sẽ gặp được chất thơ chan chứa nhưng lại chi tiết hơn
thơ, tuy nhẹ về vần điệu song ??m về miêu tả.
Vậy phải làm gì ?
.........Lắng lòng.............
Đón nhận nét êm đềm của mạch văn từ giọng kể sâu lắng
Người đọc sẽ gặp được chính mình, trong những nỗi niềm
của nhân vật. Hoặc từ đó hiểu cho người khác để thêm yêu
thương, lắng sâu và tin cậy.
Nội dung:
Theo nhan đề: Kể về hai đứa trẻ Liên và An
Theo cảnh vật:
Câu chuyện buồn về cảnh vật tàn tạ, hy vọng mong manh
trong một ngày thường từ chiều đến tối và đêm khuya ở huyện nhỏ.


Buồn thương, chia sẻ với những người nghèo trong một cuộc sống tù túng nơi huyện lỵ trước cách mạng.
= >
Nhận thức: Về đời sống của người dân trước CM
Hiểu về tâm lý con người với
các nhịp cầu vượt hoàn cảnh
Nhân văn
Liên và An
Nhớ nhung
mơ ước
Theo các cảnh đời:
Hà Nội
Những chuyến tàu
Hiện tại
Chiều, chiều rồi.
Một chiều êm ả như ru,
văng vẳng tiếng ếch nhái...
theo gió nhẹ đưa vào.
Liên ngồi yên lặng...
đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần
và cái buồn của buổi chiều quê
thấm thía vào tâm hồn ngây thơ...
Liên không hiểu sao,...
nhưng lòng buồn man mác
trước cái giờ khắc của ngày tàn.
Tiếng trống thu không...
từng tiếng một vang ra để gọi buổi chiều.
Phương tây đỏ rực như lửa cháy
mây ánh hồng như hòn than sắp tàn.
Dãy tre làng trước mắt đen lại
cắt hình trên nền trời.
Như một bài thơ
Chiếc chõng nan lún xuống và kêu cót két
Các nhà
đã lên
đèn cả rồi
đèn treo trong nhà bác phở Mỹ
đèn hoa kỳ leo lét trong nhà ông Cửu
đèn dây sáng xanh trong hiệu khách
chiếu ra ngoài phố
khiến cát lấp lánh
mấp mô thêm vì
những hòn đá
nhỏ một bên sáng
một bên tối
Em ra ngồi đây với chị kẻo ở trong ấy muỗi
Chợ họp
giữa phố
vãn từ lâu
Người về
tiếng ồn ào cũng mất
rác rưởi
mùi cát bụi quen thuộc
đòn gánh đã xỏ sẵn
nói chuyện với nhau ít câu nữa
Hoàn cảnh nghèo
Tình cảm trìu mến
Giới thiệu hai
nhân vật
Hiện trạng, âm thanh,
hình ảnh, mùi, dấu ấn
của chợ cuối ngày
II- tìm hiểu truyện ngắn:
: Buồn (Cảnh vật buồn
tối tăm, con người vất vả lầm lụi, hy vọng ước mơ mong manh, bé nhỏ.
1.Bức tranh phố huyện:
a- Cảnh vật:
Qua âm thanh, màu sắc, hình ảnh = > Tâm trạng Liên
-Cảnh chiều tàn:
+ Trống thu không báo hiệu chiều tối, những đám mây
ánh hồng như hòn than sắp tàn.
+ Cửa hàng hơi tối, muỗi vo ve, ngày tàn
+ Chợ vãn từ lâu chỉ còn lại trên đất rác rưởi
*Cảm nhận chung sau khi đọc TP
- Cảnh đêm tối:
+Đường phố và các ngõ con chứa đầy bóng tối.
Các nhà đã đóng im ỉm.
+ Tối hết cả con đường thăm thẳm ra sông
+ Đêm tối vẫn bao bọc chung quanh
+Đom đóm, bầu trời sao
+ Ngọn đèn hàng chị Tí và bếp lửa của bác Siêu
> <
= > Tuyệt đối ám ảnh
=> Sự buồn tẻ, tối tăm trải ra mênh mang trong phố huyện nghèo. Đây chính là không gian và môi trường của những con người nghèo khổ, lầm lụi trong cuộc đời u ám buồn.
ánh
sáng
khoảng không gian tối nhất
thời gian muộn nhất
Cảnh vật
“§êm mùa hạ êm như nhung”
“Một chiều êm ả như ru”
Dấu ấn miêu tả cảnh thiên nhiên của Thạch Lam:
Êm đềm
Lãng mạn
Những đồ vật được miêu tả:
- Chiếc chõng nan sắp gẫy kêu cót két
- Dây xà tích+ bàn tính
Cửa hàng nhỏ xíu ngăn bằng phên nứa
dán giấy nhật trình
- Đòn gánh đã xỏ vào quang
- Ngọn đèn chị Tí , bếp lửa của bác Siêu
= > Cuộc sống nghèo khó
- Cả “cửa hàng” nước trong một lần mang
xách của hai mẹ con chị Tí
Dấu ấn miêu tả màu sắc và ánh sáng
-“đỏ rực như lửa cháy”
-“mây ánh hồng như hòn than sắp tàn”
-“Dãy tre làng trước mắt đen lại”
“đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần”
-Đường phố và các ngõ con bóng tối dần dần đầy
-Tối hết cả con đường ra ..., đường vào làng...càng sẫm
*ánh sáng từ đoàn tàu
*ánh sáng đèn:
T?i (đèn phở Mỹ, ông Cửu, hiệu khách)
Khuya (đèn chị Tí và bếp bác Siêu)
đồng và kền sáng lấp lánh
Cửa kính sáng
Đèn treo ở toa cuối cùng xa dần.
Chuyển từ sáng đến tối.
Bước chân của thời gian
đi bằng màu sắc
Thấm vào tâm trạng Liên:
Bóng tối nhấn chìm
dần không gian
Lấy ánh sáng nhỏ để tả bóng tối lớn
Lấy cái nhanh qua để làm bật cái tối lâu dài
Hiệu quả:
- Bầu trời sao và đóm đóm: lập loè và mờ nhạt trong bóng đêm
Dấu ấn miêu tả âm thanh:
Tiếng trống Thu không
Tiếng muỗi vo ve
Tiếng ếch nhái văng vẳng...
Tiếng ồn ào mất
Tiếng cười ?khanh khánh? (2 lần) của cụ Thi điên:
Tiếng nói của các nhân vật:
Tiếng trống cầm canh
Tiếng ồn ào khe khẽ
Tiếng kít toa tàu
Tiếng tàu rầm rộ đi tới
Tĩnh mịch
Âm thanh
chuyến tàu đêm
Báo thời gian
Không gian quê buồn
Chợ, nơi ồn ào nhất cũng không còn tiếng người.
Đếm khắc giờ chìm vào đêm.
Đồng loã với bóng đêm buồn tạo thành dư âm.
Chào hỏi đơn giản, mong ngóng, chia sẻ...
Tiếng cười duy nhất - ám ảnh
b- Các nhân vật và việc kiếm sống (kế sinh nhai)
- Hai đứa trẻ: Liên và An
với cửa hàng nhỏ xíu, dán nhật trình, ế ẩm.

- Mấy đứa trẻ con nhà nghèo (bới rác, nhặt nhạnh)

- Chị Tí và con (hàng nước sơ sài)
- Cụ Thi điên (cút rượu, tiếng cười)
- Bác Siêu (gánh phở, không có khách ăn)
- Gia đình bác Xẩm ( manh chiếu rách, thau rỗng)
Nhà văn kể bằng tình cảm thương mến của
trái tim nghệ sĩ nhân hậu.
Nhân vật trong truyện của Thạch Lam là
những con người nghèo khổ, nặng lo cơm áo.
= >
Nhà văn kể về họ với một thái độ như thế nào ?
Bác Siêu; Chị Tý; Cụ Thi điên.
Gia đình bác Xẩm, ....
Chị Liên (và tâm trạng), bé An
Dấu ấn miêu tả con người của Thạch Lam:
Trìu mến
Thân thương
Xuyên suốt tác phẩm là tâm trạng của Liên - Tâm trạng của cô gái nhỏ dịu dàng, mơ mộng, với nỗi buồn mênh mông và niềm khát khao cuộc sống hạnh phúc, sáng tươi. Tất cả cảnh vật, con người trong mắt quan sát của Liên đều hiện lên rất gần gũi, quen thuộc song nó lại nhuốm vẻ u sầu của thời thế.
- Mỗi ngày qua đi buồn tẻ nơi huyện lị nhưng Liên và em luôn chờ đến đêm để ngóng những chuyến tàu từ Hà Nội đi qua. Để hồi tưởng về quá khứ tươi sáng và ước mơ về ngày mai đổi khác.
* Tâm trạng của Liên:
Ga Hàng Cỏ (Hà Nội)
Nhịp điệu miêu tả:
2- Hình ảnh chuyến tàu đêm và khát vọng
về cuộc sống tươi sáng:
a. Hình ảnh đoàn tàu:
Từ xa: tiếng xe rít, làn khói bừng sáng trắng, hành khách
ồn ào khe khẽ.
Đến gần: còi, rầm rộ đi tới, đèn sáng trưng, đồng và kền
lấp lánh, cửa kính sáng.
- Tàu qua: đi vào đêm tối, đốm than đỏ bay tung, chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng.
Chậm: Thể hiện ngày ngày?đơn điệu, quẩn quanh,
bế tắc, buồn tẻ, ngưng đọng.
? Vậy ánh sáng và âm thanh của đoàn tàu khác biệt như thế nào với ánh sáng và âm thanh của phố huyện ?

Nghệ thuật tương phản
giữa tối và sáng, giữa tĩnh và động
làm nổi bật hình ảnh đoàn tàu.
Đoàn tàu
ánh sáng,
huyên náo
Phố huyện
bóng tối,
tịch mịch
? Trên nền ánh sáng và âm thanh của phố huyện nghèo nhà, hình ảnh người dân được miêu tả như thế nào trước, trong và sau khi đoàn tàu đi qua?
Trước khi tàu đến
Gia đình bác Xẩm ngồi
trên manh chiếu
Chị Tý phe phẩy đuổi ruồi
Liên, An buồn ngủ ríu mắt
Tàu đến: bác Siêu nghển cổ
Liên đánh thức em
Khi tàu đi
bác Siêu gánh hàng
đi vào làng
Chị Tý sửa soạn đồ đạc
Vợ chồng bác Xẩm
ngủ gục
An ngủ say
* Phố huyện yên tĩnh và đầy bóng tối khi
đoàn tàu đi qua.
An nhỏm dậy
Đường Thạch Lam- Cẩm Giàng
b. Khát vọng cuộc sống tươi sáng:
Lý do đợi tàu: bán hàng, đón người, chờ hoạt động cuối cùng của ngày, như một thú vui háo hức(An), như chờ đợi một cuộc sống tốt đẹp tươi sáng (Liên) ?
Mong đợi và hy vọng chính là tia sáng nhất trong cuộc sống buồn tẻ của con người. Hai đứa trẻ trong Tác phẩm có niềm mong đợi và hy vọng mất đi rồi hồi sinh theo mỗi ngày đã để lại trong chúng ta những cảm nhận trữ tình về thiên truyện ngắn của Thạch Lam
Trong sáng, thơ ngây mà đã sớm thấm nỗi buồn tẻ của môi trường, của cuộc đời với niềm nhớ (Hà Nội) với ấn tượng (ngọn đèn nhà chị Tí, bếp lửa bác Siêu) và mơ ước khát khao (đợi chuyến tàu qua).
Dù rằng rất nhanh, đoàn tàu cũng như hy vọng mỗi ngày của Liên vụt qua mất song Liên không nản lòng. Đêm sau, sau nữa hai chị em vẫn mong tàu qua.
Tâm hồn hai đứa trẻ
III Tổng kết:
-Giá trị nội dung: Truyện phản ánh cuộc sống tối tăm và niềm khát khao cuộc sống tươi sáng của nhưng con người nơi phố huyện ngày xưa. Truyện vừa có giá trị hiện thực vừa có giá trị nhân đạo. Ngòi bút của Thạch Lam hướng về những người nghèo khổ trong cuộc sống tối tăm thể hiện tình cảm nồng hậu sâu kín của nhà văn.
- Giá trị nghệ thuật: Đây là tác phẩm tự sự giàu chất thơ. Nghệ thuật tương phản khi tả cảnh vật cùng với cánh khai thác nội tâm tinh tế, giọng văn đầy cảm thương.
-Lưu ý: Không gian thực và không gian nghệ thuật. Cái thực của cuộc sống và cái thăng hoa trong tâm tưởng nhờ khát vọng, ước mơ.
----------------------------------------------------------------