Tuần 10. Hai đứa trẻ

1



HAI ĐỨA TRẺ
THẠCH LAM
2


Tiểu sử
- Thạch Lam ( 1910 - 1942 ) tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh, sau đổi thành Nguyễn Tường Lân.
Là em ruột của Nhất Linh và Hoàng Đạo, cả ba đều là thành viên nhóm Tự lực văn đoàn.
Thưở nhỏ sống ở quê ngoại: phố huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.
I. TÌM HI?U CHUNG
3


Tác phẩm chính
Truyện ngắn:
+ Gió đầu mùa( 1937)
+ Nắng trong vườn( 1938)
+ Sợi tóc( 1942)
Tiểu thuyết:
+Ngày mới(1939)
Tùy bút:
+ Hà Nội băm sáu phố phường(1943)
Tiểu luận:
+ Theo dòng (1941)

4


Phong cách sáng tác
- Có biệt tài về truyện ngắn.
Truyện của ông thường không có cốt truyện, chủ yếu khai thác thế giới nội tâm của nhân vật và những cảm xúc mong manh, mơ hồ trong cuộc sống thường ngày.
Văn Thạch Lam trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc.
5
- Hai ñöùa treû laø moät trong nhöõng truyeän ngaén ñaëc saéc cuûa Thaïch Lam.
Ruùt ra töø taäp Naéng trong vöôøn.
Cuõng nhö nhieàu truyeän ngaén khaùc cuûa oâng, Hai ñöùa treû coù söï hoøa quyeän hai yeáu toá hieän thöïc vaø laõng maïn tröõ tình.
T�c ph?m
6




1. Theå loaïi:
- Hai ñöùa treû laø truyeän ngaén ñaäm chaát tröõ tình.
* Ñaëc ñieåm truyeän:
- Khoâng coù coát truyeän vôùi tình huoáng gay caán, eùo le, maâu thuaãn xung ñoät.
- Khoâng coù nhöõng böôùc xoay chuyển soá phaän nhaân vaät.
- Truyeän gioáng nhö moät baøi thô khoâng vaàn ñaäm chaát thô, deã taùc ñoäng vaøo tình caûm.
7


2. Kết cấu:





Buồn man mác
Buồn khắc khoải
Buồn thấm thía,
lắng sâu
Theo diễn biến tâm trạng của nhân vật Liên
Theo sự vận động của thời gian
Chiều
Đêm
Khuya
8
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc diễn cảm: đọc chậm rãi, nhẹ nhàng.
Em có nhận xét gì về giọng điệu tác phẩm?
Giọng văn nhẹ nhàng, trầm tĩnh, lắng sâu.
9



2. Tìm hiểu nội dung tác phẩm:
Đọc xong thiên truyện, em có cảm nhận gì về không khí nơi phố huyện?
Đó là một không khí lụi tàn, mòn mỏi. Nó toát lên từ không gian đến thời gian, từ nhân vật đến các đồ vật hiện hữu xung quanh con người, từ giọng điệu đến nhịp điệu của thiên truyện này.
10
a. Bức tranh phố huyện lúc chiều tàn
Bức tranh cảnh vật:
A�nh sáng ngày một yếu ớt hơn, cảnh càng
ngày càng tối dần.


Buổi chiều nơi phố huyện được nhận ra qua những tín hiệu gì?

11
Âm thanh: tiếng trống thu không, tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng, tiếng muỗi vo ve.
Hình ảnh, màu sắc: phương tây đỏ rực như lửa cháy, những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn, dãy tre làng trước mặt đen lại.
12




Một buổi chiều quê êm ả, gần gũi, bình dị như bao buổi chiều quen thuộc ở làng quê Việt Nam.
Tuy nhiên buổi chiều này cũng gợi lên chút gì hiu hắt.
Ấn tượng của em khi đứng trước một buổi chiều quê như thế?
13



- Ngoài nội dung thông báo về thông tin: buổi chiều đã đến, thì còn có thông tin về tâm trạng mà nếu bỏ mất một chữ chiều thì câu văn sẽ chưa truyền tải được ( do thiếu nhịp điệu).
- Nếu không có chữ chiều tưởng như là thừa ra đó, sự buông lơi êm đềm của câu sau sẽ ít có hiệu quả hơn.
- Hai chữ chiều lặp lại gợi lên một sự lặp lại quen thuộc, tẻ nhạt.
Trong câu: " chiều, chiều rồi", phải chăng Thạch Lam
đã viết thừa một chữ chiều?
Không. Vì:
14
Nghệ thuật được Thạch Lam sử dụng trong việc miêu tả bức tranh thiên nhiên trong đoạn mở đầu thiên truyện này?
- Nhịp điệu câu văn: chậm rãi
- Hình ảnh: giàu hình ảnh và nhạc điệu.
- Mỗi câu văn không cầu kỳ, kiểu cách mà mộc mạc, giản dị nhưng khơi dậy được cái hồn của cảnh vật, làm người đọc bị cuốn theo những cảm xúc lắng sâu của nhân vật.
15
Tác giả đã chọn thời điểm nào để miêu tả khung c?nh phố huyện? Hiệu quả của việc lựa chọn đó?
Tác giả lựa chọn một phiên chợ tàn.
Chợ là nơi thể hiện sức sống, biểu hiện thuần phong mĩ tục của làng quê. Tác giả lại chọn một ngày chợ phiên, và đặc biệt hơn không đi vào miêu tả cảnh buổi chợ, nhà văn đã chọn thời điểm phiên chợ tàn, đi vào miêu tả những phế phẩm còn lại của phiên chợ, qua đó người đọc thấy hết được sự tiêu điều, xơ xác của phố huyện.

16
Bức tranh con người:
Đằng sau bức tranh thiên nhiên nơi phố huyện, cuộc sống con người hiện lên như thế nào?
- Cảnh chợ: người về hết, tiếng ồn ào cũng không còn, trên mặt đất chỉ còn rác rưởi, vỏ bưởi, vỏ thị.
- Con người: lầm lũi trong bóng tối.
- Bao quanh những con người này là những đồ vật tàn: một ngôi quán ọp ẹp, cái chõng sắp gẫy, một cái đàn còm, manh chiếu rách..
17
Thông qua những chi tiết được miêu tả, em có cảm nhận gì về cuộc sống của những người dân nơi đây?
Cuộc sống tàn tạ, nghèo đói.


18



Nổi bật trong bức tranh phố huyện ấy là chị em Liên:
Tru?c khung c?nh c?a ph? huy?n, tâm trạng của Liên ra sao? Em hãy tìm những chi tiết miêu tả tâm trạng ấy?
+ Lòng buồn man mác trước cái giờ khắc của ngày tàn.
+ Động lòng thương đối với lũ trẻ nhà nghèo nhưng chính chị cũng không có tiền để cho chúng.
+ Xót thương cho mẹ con chị Tý.
19
Qua những chi tiết này, em có cảm nhận gì về Liên?
- Là một người đôn hậu, giàu lòng yêu thương con người.
Liên có một tấm lòng chẳng trẻ con chút nào: biết thương cho những đứa trẻ nghèo nhặt rác, thương cho mẹ con chị Tý.
Là người có tâm hồn thuần phát.
20
Từ cảm xúc, tâm trạng của Liên kết hợp với giọng điệu trong tác phẩm, Thạch Lam đã thể hiện thái độ như thế nào với thiên nhiên và con người nơi phố huyện?
Yêu thương, gắn bó với thiên nhiên, quê hương.
Xót thương cho những con người nơi phố huyện.

21
b. Phố huyện lúc đêm khuya
Bóng tối nơi phố huyện được miêu tả ra sao?
-Miêu tả bằng hai cách:
+ Miêu tả trực tiếp bóng tối
+ Thông qua ánh sáng để nói về bóng tối

22
Bóng tối Ánh sáng
- Trong cửa hàng hơi tối
Đôi mắt chị bóng tối ngập
đầy dần
Những hòn đá nhỏ một bên sáng một bên tối
-Trời nhá nhem tối
Một đêm mùa hạ êm như nhung
Tối hết cả, con đường thăm thẳm., các ngõ vào làng lại càng sẫm đen hơn nữa.
Đường phố và các ngõ con chưá đầy bóng tối
- Đèn hoa kỳ leo lét
- Đèn dây sáng xanh
- Cửa hé một khe ánh sáng
- Vòm trời hàng ngàn ngôi sao sáng lấp lánh
- Quầng sáng thân mật xung quanh ngọn đèn lay động trên chõng hàng của chị Tý.
- Một chấm lửa nhỏ, vàng lơ lửng đi trong đêm tối
23
Bóng tối đậm đặc dường như bao phủ toàn bộ không gian, nhìn đâu cũng thấy một màu tối. Không gian tối tăm nên càng trở nên tịch mịch.
24
Trong bóng tối tràn ngập nơi phố huyện, vẫn hiện lên ánh sáng, đó là những loại ánh sáng gì? Tác giả đã đặc biệt chú ý đến loại ánh sáng nào?
Thiên tạo: đom đóm, vì sao
Nhân tạo: ánh sáng ngọn đèn nơi hàng nước chị Tý, bếp lửa của bác Siêu, ngọn đèn của Liên.
Đoàn tàu
25
Trong số ánh sáng được nói đến, nhà văn đặc biệt quan tâm đến hai loại ánh sáng:
A�nh sáng ngọn đèn nơi hàng nước của chị Tý
A�nh sáng đoàn tàu
26
Nhận xét gì về tương quan giữa bóng tối và ánh sáng? Tương quan ấy gợi lên điều gì?
Bóng tối bao trùm cảnh vật.
A�nh sáng nhỏ nhoi, yếu ớt.
A�nh sáng xuất hiện chỉ nhằm tô đậm thêm cho bóng tối.
? Biểu tượng cho những con người bé nhỏ, vô danh đang sống âm thầm, lặng lẽ trong đêm tối mênh mông của xã hội.
27
Trong truyện có một hình ảnh được trở đi trở lại nhiều lần, đó là hình ảnh nào? Ý nghĩa của hình ảnh này là gì?
Hình ảnh ngọn đèn nơi hàng nước của chị Tý.
Ý nghĩa ánh sáng nơi hàng nước chị Tý:
A�nh sáng thân mật nhưng cũng là ánh sáng tượng trưng cho cuộc sống tăm tối, quẩn quanh của Liên và An cũng như những con người lầm lũi, nghèo khổ nơi phố huyện.



28
Trong bức tranh phố huyện, có những âm thanh nào được miêu tả?
Tiếng trống thu không
Tiếng muỗi vo ve, tiếng ếch nhái văng vẳng
Tiếng cót két của cái võng nan sắp gẫy
Tiếng nói của các nhân vật
Tiếng cười của cụ Thi điên
Tiếng trống cầm canh đếm giờ khắc vào đêm
Âm thanh chuyến tàu đêm
Ý nghĩa mà những âm thanh này mang đến?
29
Cuộc sống của những người dân nơi phố huyện trong đêm khuya hiện lên như thế nào?
30
Hình ảnh mẹ con chị Tý
- Laø nhaân vaät ñieån hình nhaát cho cuoäc soáng lay laét, ngoi ngoùp, quaån quanh cuûa phoá huyeän naøy. Ngaøy thì moø cua, baét teùp, toái ñeán laïi ñoäi caùi choõng tre taøn ra saân ga baøy haøng nöôùc baùn. Daãu bieát raèng cuõng chaúng aên thua gì nhöõng vaãn phaûi ñi.
Đó không phải là sống mà chỉ như một sự
cầm chừng, cầm cự, một việc làm theo
thói quen.
31
Baùc phôû Sieâu, vôï choàng baùc Saåm
- Bác phở Siêu, lưng vốn có vẻ khá hơn, nhưng lại là mối hàng nhiều nguy cơ nhất, vì ở nơi phố huyện này món hàng của bác được coi như một món hàng xa xỉ mà chị em Liên cũng chỉ dám mơ tới.
- Vợ chồng bác Sẩm rách rưới, tiếng đàn run lên bần bật.
32


Cụ như là kết quả của cái hoàn cảnh sống tù đọng, quẩn quanh ở đây. Cụ là hiện thân của một kiếp người đã tàn lụi quá nhiều.
Con người ấy là người duy nhất có tiếng cười to trong phố huyện này. Những tưởng tiếng cười ấy sẽ đem lại hơi ấm và sinh khí cho phố huyện, nhưng đáng buồn thay đó chỉ là tiếng cười của một người hơi điên và hơi say. Do đó câu truyện chỉ càng thêm giá lạnh.
Cụ Thi điên
33

Trong truyện mặc dù có rất ít hành động nhưng vẫn có những mẩu đối thoại giữa các nhân vật. Tìm những câu hỏi đối thoại đó?
Những câu đối thoại trong truyện
- Em thắp đèn lên chị Liên nhé?
- Cái chõng này sắp gẫy rồi chị nhỉ?
- Sao hôm nay chị dọn hàng muộn thế?
- Còn cô chưa dọn hàng à?
- Có phải buổi trưa em bán cho bà Lực hai bánh xà phòng không?
- A, cô bé làm gì thế?
- Giờ muộn thế này mà họ chưa ra nhỉ?
- Tàu hôm nay không đông, chị nhỉ?

34
Mục đích của người hỏi là gì?
Hỏi chỉ để hỏi, chứ không nhất thiết cần có câu trả lời, bởi lẽ ngay cả người hỏi và người được hỏi đều biết câu trả lời là gì. Hỏi chỉ nhằm phụ họa, thậm chí là chứng tỏ cho sự tồn tại của mình.
35
Trong những câu đối thoại ấy, người được hỏi trả lời với thái độ như thế nào? Em có nhận xét gì về những mẩu đối thoại trên?
Người được hỏi thường là mãi rồi mới chép miệng trả lời, ngẫm nghĩ rồi đáp, mà có đáp cũng chỉ đáp vẩn vơ.
Nhận xét về những mẩu đối thoại trên:
Những mẩu đối thoại vừa cực kỳ thưa thớt, vừa gián đoạn, ngắt quãng.
36

Ấn tượng của em khi nghe những mẩu đối thoại như vậy?
Ấn tượng buồn nản, xót thương thậm chí bực bội trước những câu hỏi tủn m?n, bâng quơ không cần thiết phải trả lời và những câu trả lời nhát gừng, nhạt nhẽo.
37
Trong truyện cũng có vài lần xuất hiện tiếng reo chứa đựng niềm hân hoan, mong đợi. Em hãy tìm những câu biểu thị tiếng reo ấy?
- Kìa hàng phở của Bác Siêu đã đến kia rồi.
- Đèn ghi đã ra kia rồi.

38
Tiếng reo lên ấy có làm cho khung cảnh phố huyện vui vẻ, đầm ấm hơn không?
- Không những không vui, mà ngược lại nó càng hiu hắt và buồn hơn. Niềm vui vừa mới được nhen nhóm lên đã vội vàng bị dập tắt. Món phở đối với chị em Liên là một món hàng xa xỉ mà "hai chị em không bao giờ mua được" , còn đoàn tàu hôm nay thì kém sáng và ít người hơn mọi hôm.
Mong đợi vẫn chỉ là mong đợi, reo lên để rồi chỉ thêm buồn và thất vọng.
39
Tại sao tác giả không để cho những cư dân nơi phố huyện này xuất hiện đồng thời trong đêm tối mà lại để họ xuất hiện lẻ tẻ. Sự xuất hiện này có dụng ý gì không?
Quan sát ta có thể thấy rằng cái chợ về đêm này hầu như chỉ có người bán chứ không hề có người mua. Sự xuất hiện lẻ tẻ này dường như càng tô đậm thêm sự tịch mịch của phố huyện.
40
Em có nhận xét gì về nhịp sống của những người dân nơi phố huyện?
Nhịp sống quẩn quanh, tù đọng, lặp đi lặp lại một cách nhàm chán.
41
c. Hình ảnh đoàn tàu và tâm trạng Liên lúc đoàn tàu đến và đi qua
Hình ảnh đoàn tàu:
- Là hoạt động sống cuối cùng của phố huyện.
Đoàn tàu là hình ảnh của một thế giới khác, hoàn toàn tương phản với phố huyện.
Hình ảnh đoàn tàu được miêu tả như thế nào?
42
Từ xa:tiếng dồn dập, tiếng rít mạnh vào ghi, một làn khói bừng sáng lên đằng xa, tiếng hành khách ồn ào, khe khẽ.
Đến gần: các toa đèn sáng trưng, chiếu cả xuống đường, các toa hạng sang đồng và kền lấp lánh, cửa kính sáng.
Lúc đoàn tàu đi qua: để lại những đốm than nhỏ bay tung trên đường sắt, chấm nhỏ của cái đèn xanh treo trên toa sau cùng.
43
Sự khác nhau giữa ánh sáng, âm thanh của đoàn tàu và ánh sáng, âm thanh nơi phố huyện?
44
45
Nghệ thuật được sử dụng ở đây?
Nghệ thuật tương phản, tương phản giữa ánh sáng và bóng tối, giữa tĩnh và động.
46
Khi đoàn tàu đi qua:
Đoàn tàu đi qua để lại điều gì nơi phố huyện? Tìm những chi tiết nói về điều này?
Dư ảnh: còn cái chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre.
Dư âm: tiếng vang động của xe hỏa đã nhỏ rồi, và mất dần trong bóng tối, lắng tai cũng không nghe thấy nữa.
47
Cuộc sống của phố huyện sau khi đoàn tàu đi qua hiện lên như thế nào?
Phố huyện: cả phố huyện giờ chỉ còn đêm khuya, tiếng trống cầm canh và tiếng chó cắn.
Con người: chị Tý sửa soạn đồ đạc, bác Siêu đã gánh hàng đi vào trong làng, vợ chồng bác Sẩm ngủ gục trên manh chiếu tự bao giờ, An ngủ say, Liên cũng dần ngập vào giấc ngủ.
?Phố huyện yên tĩnh, tịch mịch đầy bóng tối khi đoàn tàu đã đi qua.
48
Chuyến tàu đêm đã mang tới điều gì cho phố huyện nghèo nàn, tối tăm này?
Chuyến tàu mang về một chút ánh sáng của một thế giới khác, ánh sáng của hoài niệm quá khứ và cũng là ánh sáng của niềm mong ước tương lai. Dù chỉ là trong ít phút ngắn ngủi nhưng phố huyện cũng đã có những giây phút tươi vui hơn.
Đặc biệt với Liên, ánh sáng của đoàn tàu đã đem tới cho cô những khát vọng, mơ ước về sự thay đổi.
49
Vì sao chị em Liên cố đợi đoàn tàu đến?
Đợi tàu như một nhu cầu bức thiết để hai chị em có thể tạm thoát ra khỏi cái không khí tịch mịch, u tối của phố huyện.
Đợi tàu còn có ý nghĩa như một thú vui, một trò chơi tuổi nhỏ.
- Đợi tàu để được nhìn, được mơ tưởng, được nuôi dưỡng kỷ niệm đẹp và mơ một một thế giới khác, nhiều ánh sáng và niềm vui.
Tâm trạng của Liên khi đoàn tàu đến và đi qua
50
Diễn biến tâm trạng Liên:
Tâm trạng của Liên khi đoàn tàu tới:
- Hồi tưởng lại Hà Nội: một Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo.
- Mơ ước về một thế giới khác: một thế giới tươi sáng hơn, hạnh phúc hơn, sôi động hơn cuộc sống bình lặng, ngày ngày lặp đi lặp lại nơi phố huyện này.
51
Tâm trạng Liên khi đoàn tàu đi qua:
Tìm những chi tiết miêu tả tâm trạng Liên khi đoàn tàu đi qua?
- Những cảm giác ban ngày lắng đi trong tâm hồn Liên.
- Hình ảnh thế giới quanh mình mờ đi trong mắt chị.
- Liên thấy mình sống giữa bao sự xa xôi không biết.
Đó là nỗi buồn thấm thía, sâu sắc.
52
Hình ảnh Liên và An đứng nhìn theo đoàn tàu cho đến khi nó khuất hẳn gợi lên trong em cảm xúc gì?

53
Với những cảm nhận của riêng mình thì theo em ai là người khổ nhất trong những con người nơi phố huyện này? Vì sao em nghĩ là họ khổ nhất?
Liên là người khổ nhất. Vì:
+ Liên xót xa cho những đứa trẻ nhà nghèo, xót xa cho số phận của những người khác nhưng cuộc sống của cô cũng cầm chừng không kém.
+ Nỗi khổ của cô còn cao hơn nỗi khổ vật chất thông thường. Bởi những con người này họ khổ nhưng họ đâu có biết khổ, còn Liên với tâm hồn nhạy cảm cô đã thấm thía cảnh sống tù đọng, lặp lại hết ngày này qua tháng khác ở đây.

54
Qua tâm trạng đợi tàu của hai đứa trẻ, tác giả muốn gửi gắm điều gì?
Tác giả muốn thức tỉnh những tâm hồn đang uể oải, đang lụi tàn dần đi trong một cuộc sống cũng đang cùn đi, đang gỉ ra, nhà văn mong họ hãy sống có hi vọng và ước mơ vì một khi còn những thứ đó thì còn sự sống.
Tác giả cũng đã thể hiện niềm xót xa, thương cảm đối với những người dân nơi đây.
55
3. Tổng kết
Chất hiện thực và trữ tình trong tác phẩm?
Nghệ thuật tương phản được sử dụng như thế nào trong tác phẩm?
56
Luyện tập
Sức hấp dẫn của tác phẩm là gì?
Sau khi gập lại trang truyện, điều gì đọng lại trong em?