Tuần 10. Hai đứa trẻ

Hai đứa trẻ
Thạch Lam
Thạch Lam
I – Tìm hiểu chung
1 - Tác giả
2 - Tác phẩm
II – Đọc hiểu
1. Không gian và thời gian nghệ thuật:
2 - Phố huyện lúc chiều tàn
a. Cảnh chiều tàn
b. Những mảnh đời tàn
c. Tâm trạng của chị em Liên
3 - Phố huyện lúc đêm khuya
a. Cảnh phố huyện vào đêm
b. Đời sống của những kiếp người
nghèo khổ trong bóng tối
4 - Hình ảnh đoàn tàu và tâm trạng của Liên
khi tàu đến và đi qua.
III – Tổng kết
1 – Nội dung
2 – Nghệ thuật
I.TÌM HIỂU CHUNG
1.Tác giả


Đọc tiểu dẫn SGK trang 94 và tóm tắt ngắn gọn tác giả Thạch Lam.
- Là em ruột của Nhất Linh và Hoàng Đạo cả ba đều là thành viên chủ chốt của nhóm Tự lực văn đoàn.
- Thạch Lam là người lặng lẽ, sống giản dị và nghèo túng trong ngôi nhà tranh vách đất bên hồ Tây.Ông mất ngày 28 tháng 6 năm 1942 vì căn bệnh lao phổi khi mới 32 tuổi.

- Thạch Lam tên thật là Nguyễn Tường Vinh( sau đổi tên là Nguyễn Tường Lân), sinh năm 1910 ở Hà Nội, ngày nhỏ từng sống cùng gia đình ở phố huyện Cẩm Giàng( tỉnh Hải Dương)
- Ông là con thứ sáu trong một gia đình có bảy anh chi em và ai cũng được học hành và đỗ đạt.

a. Cuộc đời:
Các nhà văn, nhà thơ trong nhóm "Tự lực văn đoàn " (1933 - 1943)
I. TÌM HIỂU CHUNG:
b.Sự nghiệp sáng tác .

Kể tên nh?ng tác phẩm chính của Thạch Lam ?
Các tác phẩm của nhà văn Thạch Lam
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1-Tác giả
b. Sự nghiệp sáng tác .
Nh?ng tác phẩm chính:
-Tiểu thuyết : Ngày mới.
-Các tập truyện ngắn :Gió đầu
mùa,Nắng trong vườn,Sợi tóc.
-Tập tiểu luận: Theo dòng.
-Tùy bút : Hà Nội bam sáu phố
phường.




c. Một số đặc điểm truyện ngắn Thạch Lam:
*. Đề tài
Thạch Lam thường viết về những người nghèo khổ bất hạnh. Những phố huyện nghèo.
*. Khuynh hướng tư tưởng:

Truyện thường bộc lộ tình thương của tác giả với
những mảnh đời khổ cực và niềm trắc ẩn về tình
người của những con người trong xã hội đương
thời
* Bút pháp:
Truyện ngắn Thạch Lam là những truyện ngắn
trữ tình giàu chất thơ:
+ Truyện đơn giản gần như không có cốt truyện ít có những mâu thuẫn, xung đột, chủ yếu khai thác giới nội tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ, trong cuộc sống thường ngày hướng họ tới những ước mơ, hoài bão tốt đẹp trong cuộc sống.
+ Kết cấu gần như một bài thơ trữ tình.
+ Giọng điệu nhỏ nhẹ, sâu lắng, nhiều dư vị và có sức truyền cảm đặc biệt. Văn Thạch Lam trong sáng giản dị mà thâm trầm sâu sắc.
.

I. TÌM HIỂU CHUNG:
1-Tác giả

2-Truy?n ng?n " Hai d?a tr?".
-Truyện ngắn "Hai đứa trẻ" in
trong tập "Nắng trong vườn"
xuất bản nam 1938.
-Dây là truyện ngắn tiêu biểu
cho phong cách và tâm hồn
của Thạch Lam, k?t h?p gi?a hai y?u t? hi?n th?c v� lóng m?n.
- B?i c?nh truy?n: quờ ngo?i c?a tỏc gi? ph? huy?n - ga xộp C?m gi�ng t?nh H?i Duong.

Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm ?
Một đoạn trong hồi kí (ảnh chụp)
“Nhân vật, khung cảnh, tâm trạng trong “Hai đứa Trẻ”...Thạch Lam viết đúng sự thật”.
Tôi không ngờ em Sáu có trí nhớ dai thế, như chuyện em tôi tả hai chị em thức đợi chuyến tàu đêm qua rồi mới ngủ.Năm đó tôi chín tuổi, em tôi lên tám mà mẹ tôi đã giao cho hai chị em tôi coi hàng. Cửa hàng chỉ bán có rượu, ít bánh khảo, thuốc lào...
Phố huyện Cẩm Giàng xưa .
Và phố huyện Cẩm Giàng nay
ii- D?C HI?U VAN B?N:
1. Khụng gian v� th?i gian ngh? thu?t
a.Khụng gian:

Bối cảnh của truyện được đặt trong không gian nào?
ii- D?C HI?U VAN B?N:
1 Không gian và thời gian nghệ thuật
a.Không gian:


Phố huyện

ii- D?C HI?U VAN B?N:
1. Không gian và thời gian nghệ thuật
a.Không gian:


không gian phố huyện được hiện lên qua những hình ảnh nào ?
Chợ họp giữa phố vãn từ lâu….
Chợ họp
giữa phố
vãn từ lâu
Người về hết
tiếng ồn ào cũng mất
chỉ còn rác rưởi …
mùi cát bụi quen thuộc
một vài người bán hàng về muộn
đòn gánh đã xỏ sẵn …nói chuyện với nhau ít câu nữa.
Hiện trạng, âm thanh,
hỡnh ảnh, mùi, dấu ấn
của chợ cuối ngày
ii-D?C HI?U VAN B?N:


1. Khụng gian v� th?i gian ngh? thu?t:
b.Th?i gian:

- B?t d?u b?ng ti?ng tr?ng thu khụng v� 2 l?n tr?ng c?m canh.
=> T?t c? búng t?i bao ph?.


a - C?nh chi?u t�n
tiếng trống thu không
tiếng ếch nhái kêu ran
ngoài đồng
tiếng muỗi vo ve.
phương tây đỏ rực
đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn
dãy tre làng đen lại

dãy tre làng cắt hình rõ rệt trên nền trời
? Một bức họa đồng quê quen thuộc, gần gũi và gợi cảm. Bình dị mà không kém phần thơ mộng mang cốt cách ViệtNam

II - Đọc hiểu
2 - Phố huyện lúc chiều tàn
+Âm thanh:
+Hình ảnh
và màu sắc:
+Đường nét:
Cảnh chiều tàn được miêu tả bằng những hình ảnh nào ? Em có nhận xét gì về các hình ảnh ấy ?
Nghệ thuật tả cảnh :
Nhịp điệu câu văn chậm rãi, uyển chuyển,tinh tế, giàu hình ảnh nhạc điệu.
Mỗi câu văn như một nét vẽ đơn sơ nhưng đã gợi được cái hồn cảnh vật,thần thái của thiên nhiên.
Mỗi câu văn gợi ra một cảnh, cảnh câu trước gọi cảnh câu sau.
=> Ngòi bút tinh tế khi miêu tả những biến thái của ngoại giới để thể hiện sự vận động của thời gian.
b - Nh?ng m?nh d?i t�n
C?nh ch? t�n :


+ Ngu?i v? h?t, ti?ng ?n �o m?t.
+ Ch? cũn l?i rỏc ru?i, v? bu?i, v? th?, lỏ nhón, lỏ mớa.
+ Mựi õm ?m c?a hoi núng ban ng�y v� cỏt b?i.
? Ch? nghốo, bu?n v?ng xao xỏc - khụng gian l�ng quờ Vi?t Nam tru?c cỏch m?ng thỏng Tỏm.
? Ch? l� b? m?t kinh t?, t?p trung s?c s?ng c?a m?t vựng. Miờu t? c?nh ch? t�n, Th?ch Lam l�m n?i b?t v? nghốo n�n, xo xỏc, tiờu di?u c?a ph? huy?n.

b - Những mảnh đời tàn
- Con người :
+ Những đứa trẻ con nhà nghèo, đi lại tìm tòi, nhặt nhạnh những thứ còn sót lại ở chợ.
+ Mẹ con chị Tý với hàng nước sơ sài, ế ẩm.
+ Chị em Liên ngồi trên cái chõng nát để trông coi quầy tạp hóa nhỏ xíu.
+ Bà cụ Thi điên với tiếng cười khanh khách, lảo đảo lẩn vào bóng tối.
+ Gia đình bác Xẩm : cảnh đời bất hạnh sống trông chờ vào sự bố thí của người đời.

? Cuộc sống chật vật nghèo đói và tiêu điều đến thảm hại. Cái nhìn xót thương da diết mà kín đáo của Thạch Lam
c - Tâm trạng chị em Liên trước cảnh ngày tàn và những kiếp người tàn tạ :
- Ngồi im lặng, mắt ngập đầy bóng tối.
Lòng buồn man mác trước giờ khắc của ngày tàn.
Cảm nhận mùi riêng của đất, của quê hương này.
Động lòng thương bọn trẻ con nhà nghèo.
Xót thương cho mẹ con chị Tý.
 Là cô bé có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, có lòng trắc ẩn đối với con người, đồng cảm với những người nghèo khổ.
 Tác giả bày tỏ tình cảm yêu mến gắn bó đối với quê hương đất nước; cảm thông thương xót đối với những kiếp người nghèo khổ.


Trước cảnh ngày tàn tạ, tâm trạng của Liên như thế nào ?
Qua những chi tiết ấy, em có cảm nhận gì về đời sống và vẻ đẹp tâm hồn của Liên ?
2 - Phố huyện lúc đêm khuya
a - Cảnh phố huyện về đêm :
Hình tượng bóng tối :
+ Bóng tối đen kịt bao trùm lên đường phố và các ngõ vào làng, ra sông, qua chợ, về nhà.
+ Bóng tối đậm đặc cả bầu không khí, tiếng trống cầm canh cũng không xuyên qua được bóng tối dày đặc “tung lên một tiếng ngắn khô khan không vang động ra xa rồi chìm ngay vào bóng tối”
Bóng đêm là hướng đi tới, đi về, đi đến, đi ra của bao người; trở thành số phận, tương lai của người dân phố huyện. “Chừng ấy người trong bóng tối mong đợi cho một cái gì tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hằng ngày của họ”.
Thể hiện nỗi day dứt thấm thía nỗi buồn thân phận và niềm cảm thông của tác giả.
Cảnh phố huyện về đêm có đặc điểm gì nổi bật ? Hãy thống kê các chi tiết để làm sáng tỏ điều đó ?
- Hình tượng ánh sáng :
+Khe sáng lọt ra từ những cánh cửa khép hờ trong phố.
+Ánh sáng của sao và vệt sáng của đom đóm.
+Quầng sáng thân mật quanh ngọn đèn của chị Tý.
+Chấm lửa nhỏ và vàng từ bếp phở của bác Siêu.
+ Từng hột sáng thưa thớt từ ngọn đèn vặn nhỏ của Liên.
Trong bóng tối bao trùm, cuộc sống ở phố huyện này vẫn thấp thoáng hiện ra những ánh sáng nào ? Gắn liền với những cuộc sống của ai ? Đặc điểm chung của các ánh sáng ấy ?
 yếu ớt, nhỏ bé,
Em có cảm nhận gì về tương quan ánh bóng tối và ánh sáng ? Tương quan ấy nói lên điều gì ?
Thủ pháp tương phản
Biểu tượng cho những kiếp người nhỏ bé vô danh sống leo lét trong đêm tối mênh mông của xã hội cũ.
ánh sáng khiến bóng
tối thêm dày đặc
Bóng tối khiến ánh
sáng thêm leo lét
Bóng tố bao trùm, đậm đặc mênh mông
Ánh sáng nhỏ nhoi, mong manh đến tội nghiệp
HAI ĐỨA TRẺ
Thạch Lam
b) Cuộc sống của những con người phố huyện :
- Hai chị em Liên với cửa hàng tạp hóa nhỏ.
- Mẹ con chị Tí với hàng nước ế ẩm.
- Bà cụ Thi hơi điên với tiếng cười khanh khách đi lần vào bóng tối.
- Bác Siêu với gánh phở “ một thứ quà xa xỉ , nhiều tiền ” .
- Vợ chồng bác xẩm “ góp chuyện bằng mấy tiếng đàn bầu “.
=> Những kiếp người nghèo, cực nhọc, vất vả, cuộc sống tẻ nhạt, sống quẩn quanh, tối tăm.

Đọc văn : tiết 35-36-37
chuc_nguyen97
b – Cuộc sống của những kiếp người trong phố huyện :
Nhịp sống lặp đi lặp lại một cách đơn điệu, buồn tẻ, quẩn quanh, tăm tối, lầm lũi, nhẫn nhục.
Dẫu thế, họ vẫn không mất hết hi vọng và niềm tin vào cuộc sống.
 Giọng văn đều đều, chậm buồn tha thiết thể hiện niềm xót thương da diết của Thạch Lam.
Có người cho rằng : ngoài sự nghèo khổ và nhỏ bé đến tội nghiệp, những người dân nơi đây còn đang phải sống một cuộc sống tẻ nhạt quẩn quanh không tương lai, lối thoát. Em nghĩ như thế nào về nhận định này?
II/ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:
1. Phố huyện lúc chiều tàn :
2. Phố huyện về đêm :
3.Cảnh phố huyện về khuya, khi đoàn tàu đi qua :
a. Tâm trạng hai đứa trẻ lúc đợi tàu:
- Liên và An cố thức đợi tàu với tâm trạng háo hức đợi chờ khoắc khoải.
+ Liên dù đã: “Buồn ngủ ríu cả mắt” vẫn cố thức.
+ An nằm ngủ vẫn không quên dặn chị “ Tàu đến…dậy nhé”

Lí do đợi tàu :
Để bán hàng( theo lời mẹ dặn)
Để được nhìn chuyến tàu- hoạt động cuối cùng của đêm khuya.
Đợi tàu đã trở thành một nhu cầu bức thiết về mặt tinh thần: muốn vượt ra khỏi cái tăm tối của cuộc đời.
Khát vọng được sống trong một thế giới khác tốt đẹp hơn dù chỉ trong giây lát.

Âm thanh
Con tàu
Phố huyện
Trống thu không từng tiếng một
Tiếng ếch nhái
Tiếng muỗi bay vo ve
Tiếng đàn bầu bật trong yên
lặng

Âm thanh đơn điệu,lạc
lõng, hoang vắng, buồn bã.
Còi xe lửa kéo dài
Tiếng dồn dập
Tiếng rít mạnh vào ghi
Còi rít lên
Tàu rầm rộ đi tới

=> Âm thanh mạnh mẽ,
sôi động
><
ánh sáng
Con tàu
Phố huyện

Ngọn lửa xanh biếc
Khói bừng sáng trắng
Đèn sáng trưng
Đồng và kền lấp lánh
Các cửa kính sáng

Khe sáng
Quầng sáng
Chấm nhỏ và vàng lơ lửng
Thưa thớt từng hột sáng
=>ánh sáng yếu ớt và đơn độc
=> ánh sáng mạnh, rực rỡ
><
b. Hình ảnh đoàn tàu:
Từ xa: tiếng xe rít, làn khói bừng sáng trắng, hành khách
ồn ào khe khẽ.
Đến gần: còi, rầm rộ đi tới, đèn sáng trưng, đồng và kền
lấp lánh, cửa kính sáng.
- Tàu qua: đi vào đêm tối, đốm than đỏ bay tung, chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng.
- Chuyến tàu đêm: biểu tượng của cuộc sống tươi đẹp, sự giàu sang, rực rỡ ánh sáng >< cuộc sống mòn mỏi, nghèo nàn, tối tăm và quẩn quanh của người dân phố huyện

Liên hồi tưởng về quá khứ:

c.Tâm trạng của nhân vật Liên
-> Con tàu đánh thức những kí ức đẹp đẽ của tuổi thơ khi gia đình Liên còn ở Hà Nội.
Liên mơ tưởng về một "thế giới khác":

=> "Thế giới khác": là một thế giới tươi sáng hơn, sôi động hơn, hạnh phúc hơn cuộc sống nghèo khổ, tù túng hàng ngày của con người phố huyện.
=> Niềm khát khao hướng tới tương lai - khát khao mơ hồ nhưng tha thiết.
Tâm trạng nhân vật Liên khi tàu đã đi qua

Liên nghĩ tới ngọn đèn con của chị Tí "chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ"

=> Chi tiết giàu sức ám ảnh, được nhắc lại nhiều lần trong tác phẩm

=> Trở thành biểu tượng cho những kiếp người nhỏ nhoi, sống lay lắt, mù tối trong đêm đen mênh mông của cuộc đời.
=> Chứng tỏ sự tự ý thức của Liên về số phận của những con người phố huyện, trong đó có chính mình.
Với Liên:
Quá khứ tươi đẹp đã mất
Hiện tại: bóng tối phủ đầy
Tương lai vẫn chỉ là một điệp khúc buồn vô vọng
Xuyên suốt tác phẩm là tâm trạng của Liên - Tâm trạng của cô gái nhỏ dịu dàng, mơ mộng, với nỗi buồn mênh mông và niềm khát khao cuộc sống hạnh phúc, sáng tươi. Tất cả cảnh vật, con người trong mắt quan sát của Liên đều hiện lên rất gần gũi, quen thuộc song nó lại nhuốm vẻ u sầu của thời thế.
- Mỗi ngày qua đi buồn tẻ nơi huyện lị nhưng Liên và em luôn chờ đến đêm để ngóng những chuyến tàu từ Hà Nội đi qua. Để hồi tưởng về quá khứ tươi sáng và ước mơ về ngày mai đổi khác.
* Tâm trạng của Liên:
? Trên nền ánh sáng và âm thanh của phố huyện nghèo n�n, hình ảnh người dân được miêu tả như thế nào trước, trong và sau khi đoàn tàu đi qua?
Trước khi tàu đến
Gia đình bác Xẩm ngồi
trên manh chiếu
Chị Tý phe phẩy đuổi ruồi
Liên, An buồn ngủ ríu mắt
Tàu đến: bác Siêu nghển cổ
Liên đánh thức em
Khi tàu đi
bác Siêu gánh hàng
đi vào làng
Chị Tý sửa soạn đồ đạc
Vợ chồng bác Xẩm
ngủ gục
An ngủ say
* Phố huyện yên tĩnh và đầy bóng tối khi
đoàn tàu đi qua.
An nhỏm dậy
Trong sáng, thơ ngây mà đã sớm thấm nỗi buồn tẻ của môi trường, của cuộc đời với niềm nhớ (Hà Nội) với ấn tượng (ngọn đèn nhà chị Tí, bếp lửa bác Siêu) và mơ ước khát khao (đợi chuyến tàu qua).
Dù rằng rất nhanh, đoàn tàu cũng như hy vọng mỗi ngày của Liên vụt qua mất song Liên không nản lòng. Đêm sau, sau nữa hai chị em vẫn mong tàu qua.
Tâm hồn hai đứa trẻ
III/TỔNG KẾT: (Ghi nhớ -SGK)
1/CHỦ ĐỀ:
Niềm xót thương đối với những kiếp sống nghèo khổ chìm khuất trong mỏi mòn tăm tối , quẩn quanh nơi phố huyện trước Cách mạng và sự trân trọng với những mong ước bé nhỏ, bình dị mà tha thiết của họ
2/ Nghệ thuật :
Cốt truyện đơn giản , nổi bật là những dòng tâm trạng chảy trôi , những cảm xúc ,cảm giác mong manh mơ hồ trong tâm hồn nhân vật .
- Bút pháp tương phản , đối lập
- Miêu tả sinh động những biến đổi tinh tế của cảnh vật và tâm trạng của nhân vật.
- Ngôn ngữ , hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng
- Giọng điệu thủ thỉ thấm đượm chất thơ, chất trữ tình sâu lắng ./.
-Giá trị nội dung: Truyện phản ánh cuộc sống tối tăm và niềm khát khao cuộc sống tươi sáng của nhưng con người nơi phố huyện ngày xưa. Truyện vừa có giá trị hiện thực vừa có giá trị nhân đạo. Ngòi bút của Thạch Lam hướng về những người nghèo khổ trong cuộc sống tối tăm thể hiện tình cảm nồng hậu sâu kín của nhà văn.
- Giá trị nghệ thuật: Đây là tác phẩm tự sự giàu chất thơ. Nghệ thuật tương phản khi tả cảnh vật cùng với cánh khai thác nội tâm tinh tế, giọng văn đầy cảm thương.
-Lưu ý: Không gian thực và không gian nghệ thuật. Cái thực của cuộc sống và cái thăng hoa trong tâm tưởng nhờ khát vọng, ước mơ.
----------------------------------------------------------------

1
2
3
4
1
2
3
4
*
Câu 1. ( 7 chữ cái ) Đây là nét đặc sắc trong giọng văn của Thạch Lam ?
Câu 2. ( 14 chữ cái )Điền vào dấu ( ... ) : Truyện ngắn Hai đứa trẻ có sự hoà quyện hai yếu tố hiện thực và ....
Câu 3. ( 13 chữ cái ) Tên tập truyện ngắn gồm 12 tác phẩm ra đời năm 1938 ?
Câu 4. (8 chữ cái )Tên của phố huyện đã trở thành không gian nghệ thuật trong nhiều sáng tác của Thạch Lam ?
TK.( 7 chữ cái ) Đây là biểu tượng của ước mơ, của khát khao hạnh phúc và những điều tốt đẹp trong cuộc sống.
TK
ĐI TÌM ẨN SỐ
Đọc văn : HAI ĐỨA TRẺ Thạch Lam