Tuần 10. Hai đứa trẻ

Lớp: 11A
Chào mừng quý thầy cô đến dự giờ
HAI ĐỨA TRẺ
- Thạch Lam -
Tiết 37:
3/ PHỐ HUYỆN LÚC KHUYA VỀ VÀ KHI TÀU QUA
Mọi người trong phố huyện và chị em Liên chờ tàu để làm gì ?
a/ Sự xuất hiện của hình ảnh chuyến tàu đêm
* Lí do đợi tàu:
- Mọi người ở phố huyện :
- Hai chị em Liên :
Chờ tàu để bán hàng ->Vì mưu sinh.
+ Do vâng lời mẹ dặn.
+ Do nhu cầu hoài niệm quá khứ Hà Nội tươi đẹp.
+ Do sự thôi thúc của khát vọng đổi thay…
3/ PHỐ HUYỆN LÚC KHUYA VỀ VÀ KHI TÀU QUA
a/ Sự xuất hiện của hình ảnh chuyến tàu đêm
* Lí do đợi tàu:
* Hình ảnh đoàn tàu:
(Thảo luận trong thời gian 3 phút)
PHIẾU HỌC TẬP BÀI: “HAI ĐỨA TRẺ” – Tiết 3
3/ PHỐ HUYỆN LÚC KHUYA VỀ VÀ KHI TÀU QUA
a/ Sự xuất hiện của hình ảnh chuyến tàu đêm
* Lí do đợi tàu:
* Hình ảnh đoàn tàu:
Từ xa:
- Tiếng xe rít.
- Làn khói bừng sáng trắng.
- Hành khách ồn ào khe khẽ.
Đến gần:
- Còi.
- …rầm rộ đi tới.
- Đèn sáng trưng.
- Đồng và kền lấp lánh.
- Cửa kính sáng
Khi tàu qua:
- Đi vào đêm tối.
- Đốm than đỏ tung bay.
- Chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng.
Âm thanh
Con tàu
Phố huyện
- Trống thu không từng tiếng một
- Tiếng ếch nhái
- Tiếng muỗi bay vo ve
- Tiếng đàn bầu bật trong yên
lặng

=> Âm thanh đơn điệu,lạc
lõng, hoang vắng, buồn bã.
- Còi xe lửa kéo dài
- Tiếng dồn dập
- Tiếng rít mạnh vào ghi
- Còi rít lên
- Tàu rầm rộ đi tới

=> Âm thanh mạnh mẽ,
sôi động
><
ánh sáng
Con tàu
Phố huyện
Ngọn lửa xanh biếc
Khói bừng sáng trắng
Dèn sáng trưng
Dồng và kền lấp lánh
Các cửa kính sáng
Khe sáng
Quầng sáng
Chấm nhỏ và vàng lơ lửng
Thưa thớt từng hột sáng
=>ánh sáng yếu ớt và đơn độc
=> ánh sáng mạnh, rực rỡ
><
b/ Tâm trạng của hai đứa trẻ trước khi tàu đến, khi tàu đến
gần và khi đoàn tàu đi qua?
..."Bác Siêu nghển cổ nhìn ra phía ga, lên tiếng: -Đèn ghi đã kia rồi.
Liên đánh thức em: -Dậy đi, An. Tàu đến rồi.
An nhổm dậy, lấy tay dụi mắt cho tỉnh hẳn. Hai chị em nghe thấy tiếng dồn dập, tiếng xe rít mạnh vào ghi...Hai chị em chờ không lâu. Tiếng còi tàu đã rít lên, và tàu rầm rộ đi tới. Liên dắt em đứng dậy để nhìn đoàn xe vụt qua, các toa đèn sáng trưng...Liên chỉ thoáng trông thấy những toa hạng trên sang trọng lố nhố những người, đồng và kền lấp lánh..."
..."để lại những đốm than đỏ bay tung trên đường sắt. Hai chị em còn nhìn theo cái chấm nhỏ của chiếc đèn xanh treo trên toa sau cùng, xa xa mãi rồi khuất sau rặng tre. -Tàu hôm nay không đông, chị nhỉ...Liên lặng theo mơ tưởng ..."
"An và Liên đã buồn ngủ ríu cả mắt. Tuy vậy hai chị em vẫn gượng để thức khuya chút nửa...An đã nằm xuống gối đầu lên đùi chị, mi mắt sắp sửa rơi xuống, còn dặn với: -Tàu đến chị đánh thức em dậy nhé."
Háo hức, hồi hộp
Vui mừng, hạnh phúc
Nuối tiếc, khao khát
Đi qua







Nuối tiếc, khao khát
Từ xa Đến gần
Hình ảnh
Âm thanh
Ánh sáng
Tâm trạng
Người gác ghi ...
Vang lại, rít mạnh, ồn ào…
Xanh biếc, khói bừng sáng trắng.
Háo hức, hồi hộp
Lố nhố người
Sáng trưng, lấp lánh…
Vui mừng, hạnh phúc
Khuất sau rặng tre
Nhỏ dần, không nghe thấy…
Đốm than đỏ, chấm nhỏ…
Rít lên,rầm rộ đi tới…
=> Chuyến tàu đến trong sự chờ đợi và háo hức; chuyến tàu đi qua trong sự nuối tiếc của hai đứa trẻ và hồi ức của Liên về Hà Nội xa xăm...

..."-Tàu hôm nay không đông, chị nhỉ.
Liên cầm tay em không đáp. Chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi, thưa vắng người và hình như kém sáng hơn. Nhưng họ ở Hà Nội về! Liên lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo. Con tàu như đã đem một chút thế giới khác đi qua. Một thế giới khác hẳn, đối với Liên, khắc hẳn cái vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và ánh lửa của bác Siêu. Đêm tối vẫn bao bọc chung quanh, đêm của đất quê, và ngoài kia, đồng ruộng mênh mang và yên lặng..."
Sau khi tàu đi khuất hẳn, hình ảnh những con người phố huyện được miêu tả ntn ?
- Bác Siêu gánh hàng đi vào làng
- Chị Tý sửa soạn đồ đạc
- Vợ chồng bác Xẩm ngủ gục
- An ngủ say
- Liên lặng theo mơ tưởng…vực em vào, mắt cũng đã ríu lại…nhắm mắt…thấy mình sống giữa bao nhiêu sự xa xôi không biết như chiếc đèn con của chị Tí…
Liên nghĩ tới ngọn đèn con của chị Tí "chỉ chiếu sáng một vùng đất nhỏ"
=> Chi tiết giàu sức ám ảnh, được nhắc lại nhiều lần trong tác phẩm
=> Trở thành biểu tượng cho những kiếp người nhỏ nhoi, sống lay lắt, mù tối trong đêm đen mênh mông của cuộc đời.
=> Chứng tỏ sự tự ý thức của Liên về số phận của những con người phố huyện, trong đó có chính mình.
Với Liên:
Quá khứ tươi đẹp đã mất
Hiện tại: bóng tối phủ đầy
Tương lai vẫn chỉ là một điệp khúc buồn vô vọng
K�t cÍu
Theo sự vận động của thời gian
Lúc chiều muộn
Khi đêm xuống
Lúc khuya về, chuyến tàu đi qua
Buồn man mác
Buồn khắc khoải
Buồn thấm thía
Sự vận động tâm trạng nhân vật Liên

c/ Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh đoàn tàu.
..."-Tàu hôm nay không đông, chị nhỉ.
Liên cầm tay em không đáp. Chuyến tàu đêm nay không đông như mọi khi, thưa vắng người và hình như kém sáng hơn. Nhưng họ ở Hà Nội về! Liên lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa xăm, Hà Nội sáng rực vui vẻ và huyên náo. Con tàu như đã đem một chút thế giới khác đi qua. Một thế giới khác hẳn, đối với Liên, khắc hẳn cái vầng sáng ngọn đèn của chị Tí và ánh lửa của bác Siêu. Đêm tối vẫn bao bọc chung quanh, đêm của đất quê, và ngoài kia, đồng ruộng mênh mang và yên lặng..."
- Là biểu tượng của sự sống mạnh mẽ, sự giàu sang, rực rỡ ánh sáng...đó là một thế giới thật đáng sống. Nó đối lập với cuộc sống mòn mỏi, nghèo nàn, tối tăm và quẩn quanh của người dân phố huyện.
- Là hình ảnh của Hà Nội, của hạnh phúc, của những kí ức tuổi thơ êm đềm.
=> Khao khát thoát khỏi bóng tối, quẩn quanh, bế tắc, buồn tẻ -> cuộc sống tươi sáng, tốt đẹp hơn.
* Tấm lòng của Thạch Lam :
- Trân trọng, xót thương những kiếp người nhỏ bé, cơ cực.

- Đồng cảm với ước mơ, khát vọng của con người.
- Thắp lên ước mơ, hy vọng.
-> Giá trị nhân đạo sâu sắc.

IV/ TỔNG KẾT
Cốt truyện đơn giản, một kiểu truyện ngắn trữ tình.
Bút pháp tương phản, đối lập.
Miêu tả sinh động những biến đổi tinh tế của cảnh vật và tâm trạng con người.
Ngôn ngữ hình ảnh giàu ý nghĩa tượng trưng.
Giọng điệu thủ thỉ thấm đượm chất thơ, chất trữ tình sâu lắng.
Truyện ngắn Hai đứa trẻ thể hiện niềm cảm thương chân thành của Thạch Lam đối với những kiếp sống nghèo khổ, chìm khuất trong mỏi mòn, tăm tối, quẩn quanh nơi phố huyện trước Cách mạng và sự trân trọng với những mong ước bé nhỏ, bình dị mà tha thiết của họ.
* Hướng dẫn học bài:
Bài vừa học:
- Tâm trạng của chị em Liên lúc khuya về và khi tàu qua:
+ Lí do đợi tàu.
+ Hình ảnh đoàn tàu.
+ Diễn biến tâm trạng.
+ Ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh đoàn tàu và thái độ của nhà văn.
2. Bài sắp tới: NGỮ CẢNH
KÍNH CHÚC QUÝ THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINH HẠNH PH ÚC
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY KẾT THÚC
..."Tôi không ngờ em Sáu có trí nhớ dai thế, như truyện em tả hai chị em thức đợi chuyến tàu đêm qua rồi mới đi ngủ. Năm đó tôi mới lên chín tuổi, em tôi lên tám (...) Cửa hàng chỉ bán có rượu, ít bánh khảo, thuốc lào..."
3. Cảnh đợi tàu.
Chính bóng tối là sự giải thích ánh sáng, cuộc đời tối tăm, nhàm chán nơi phố huyện lụi tàn là sự tích tụ, dồn đẩy đến khát vọng đợi tàu của chị em Liên. Tuy nhiên để cắt nghĩa lý do đợi tàu của hai đứa trẻ một cách toàn diện, ta cần nhìn thấy một chuỗi nguyên nhân: do vâng lời mẹ dặn, do nhu cầu hoài niệm quá khứ Hà Nội tươi đẹp, do sự thôi thúc của khát vọng đổi thay.
Trước hết, chị em Liên đợi tàu là do vâng lời mẹ dặn. Đây không phải là nguyên nhân căn bản nhưng cần thấy việc chị em Liên đợi tàu là xuất phát từ lời mẹ dặn: “Mẹ vẫn dặn phải thức đến khi tàu đến để bán hàng, may ra lại có một vài người mua”. Sống lam lũ vất vả từ thuở còn thơ, chị em Liên vẫn là hai đứa trẻ ngoan ngoãn, thương cha mẹ, chăm chỉ, hiểu thảo, cần cù làm việc.
Sâu xa hơn chuyện đợi tàu còn xuất phát từ nhu cầu hoài niệm quá khứ về một Hà Nội đẹp tươi. Ngày xưa khi bố Liên còn chưa mất việc, gia đình Liên sống ở Hà Nội, cuộc sống khá đầy đủ với những kỉ niệm vui. Những bây giờ Hn đã là cái ngày xưa, chỉ còn hiện lên trong kí ức với những cốc nước lạnh xanh đỏ. Bây giờ đoàn tàu là HN, đoàn tàu mang theo một HN huyên náo, vui vẻ đầy ánh sáng rực rỡ. Đoàn tàu là vầng hào quang quá khứ hắt bóng về hai đứa trẻ đón đoàn tàu chứ không phải đón người thân cũng không hẳn là đón khách hàng vì “rất ít người mua vào lúc ấy”. Nói cách khác chị em Liên đón cái không khí ngày hội ở đoàn tàu để được “nhúng” mình vào ánh sáng và sự đông vui, để được sống lại cùng những kỉ niệm.
Những nguyên nhân quan trọng nhất là khát vọng đổi thay. Đây là một nhu cầu tinh thần sâu xa và cảm động. Khát vọng đổi thay có hai khía cạnh đáng chú ý: Trước hết , đó là sự dồn nén tâm linh: cuộc sống buồn chán mỏi mòn nơi phố huyện đã đánh thức khát vọng phá bỏ nó – 1 khát vọng mơ hồ nằm trong vô thức của hai tâm hồn thơ dại nhưng đầy mãnh liệt và cảm động. Hãy nghe lời dặn của bé An: “Tàu đến chị đánh thức em dậy nhé”. Chỉ một câu nói đủ thấy hai đứa trẻ tha thiết với chuyến tàu đêm như thế nào. Tâm trạng ấy khiến giờ phút đón tàu đêm của hai đứa trẻ trở thành thời khắc thiêng liêng, quan trọng như thời khắc đón giao thừa.
Khát vọng phá bỏ dồn thành khát vọng vượt thoát, khát vọng đổi thay, khát vọng kiếm tìm. Cuộc kiếm tìm hướng vào một đoàn tàu đêm. Đó là một chuyến tàu khác thường. Nó đồng nghĩa với cả một thế giời trong cảm nhận đặc biệt của chị em Liên: “Con tàu như đem một chút thế giới khác đi qua”. Một thế giới khác hẳn đối với Liên, khác hẳn vầng sáng ngọn đèn của chị Tí hay ánh lửa bác Siêu. Trong cách tả của TL, đoàn tàu mang một ý nghĩa mới: Đó là thế giới ánh sáng, thế giới của cái đẹp và niềm vui, thế giới mới mẻ nhằm thay thế cái thế giới già nua, còm cõi, cũ mèm, mòn mục nơi phố huyện lụi tàn. Dưới ngòi bút TL chuyến tàu trở thành điểm vịn của mơ ước đưa chị em Liên từ miền đất chết sang miền đất hứa.