Tuần 10. Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm)

XIN CHÀO QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH
Lớp 12A1
Người thực hiện :NGUYỄN THỊ NHƯ HẠNH
Đ ất nước
( Nguyễn Khoa Điềm )
I/ Tìm hiểu chung :
1/ Tác giả :
Nguyễn Khoa Điềm (1943), tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế
O�ng được sinh ra trong một gia đình trí thức, có truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng
Học tập và trưởng thành trên miền Bắc những năm xây dựng CNXH.
Tham gia chiến đấu và hoạt động văn nghệ ở miền Nam
Về phong cách:
Thơ Nguyễn Khoa Điềm giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén, mang màu sắc trữ tình - chính luận.
- Là thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ .
- Hiện nay đã về hưu ở Huế, tiếp tục làm thơ.
2/ Trường ca "Mặt đường khát vọng":
Sáng tác 1971, ở chiến khu Trị Thiên

Kết cấu : gồm chín chương( lời chào, báo động,giặc Mĩ, Tuổi trẻ không yên, Đất Nước, Aó trắng và Mặt đường, Xuống đường, Khoảng lớn âm vang, Báo bão).

- Nội dung : viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm miền Nam về non sông đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình, xuống đường đấu tranh hoà nhịp với cuộc chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược.
Tác phẩm chính: SGK
3. Đoạn trích
a. Đọc - ngâm
b. Xuất xứ:
Phần đầu chương V của trường ca Mặt đường khát vọng. Đây là một trong những đoạn thơ hay về đề tài đất nước trong thơ Việt Nam hiện đại.
b.Bố cục: 2 phần
Từ đầu . . . Đất Nước muôn đời.
Cảm nhận mới mẻ và đặc sắc của tác giả về Đất Nước
Phần còn lại:
Tư tưởng "Đất Nước của Nhân dân".
II/ Phân tích
1. Cảm nhận mới mẻ và đặc sắc của tác giả về Đất Nước
"Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa." mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc . . . . . Đất nước có từ ngày đó."
Đất nước là những gì rất thân thuộc và gần gũi.
+ Câu chuyện cổ tích mẹ kể
+ Miếng trầu của bà
+ Ngôi nhà ta ở ( cái kèo, cái cột)
+ Hạt gạo ta ăn,.
Cách cảm nhận về đất nước của tác giả tự nhiên và bình dị, khác với nhiều tác giả đi trước và một số cây bút cùng thời như Nguyễn Đình Thi, Xuân Diệu, Chế Lan Viên
- Nhà thơ đã lí giải cội nguồn của Đất Nước.
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc
? Thánh gióng? lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc.
Lịch sử lâu đời của đất nước ta được cắt nghĩa bằng những câu thơ gợi nhớ đến những truyền thuyết xa xưa:
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
? Trầu cau? nguồn gốc gia đình của cộng đồng người Việt
Tóc mẹ thì bới sau đầu
tục bới tóc của
người phụ nữ
Với mạch thơ suy tư, giọng điệu trữ tình , đoạn thơ mở đầu có thể được coi là những câu trả lời cho câu hỏi : Đất nước có từ bao giơ?�
Tiếp theo, trong mạch thơ trữ tình - chính luận, dưới dạng những định nghĩa, đất nước được cảm nhận trong sự thống nhất, hài hoà các phương diện địa lí và lịch sử, không gian và thời gian
( Đất là nơi anh đến trường. ngày giỗ Tổ")
? Đất nước được cảm nhận ở chiều sâu văn hoá và lịch sử. Nh� v�y, theo t�c gi�, ��t n�íc ra ��i t� xa x�a, g�n liỊn víi s� h�nh th�nh v�n ho�, l�i s�ng, phong tơc t�p qu�n cđa ng��i ViƯt Nam
Ở phương diện không gian địa lý:
" Đất là nơi anh đến trường; Nước là nơi em tắm"
Đất Nước là không gian sinh tồn của cuộc sống, là cái nôi nuôi dưỡng cuộc sống tinh thần, tình cảm của con người Việt Nam từ lúc ấu thơ cho đến khi trưởng thành.
" Đất Nước là nơi ta hò hẹn; Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm"
Đất nước- không gian tuyệt diệu của tình yêu, luôn gắn liền với những kỷ niệm ngọt ngào của giản dị, trong sáng.
Đất Nước còn là núi cao, biển rộng " Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc; Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi"
Ở phương diện thời gian,lịch sử :
Đất Nước trường tồn trong "không gian mênh mông"
"Thời gian đằng đẵng,
Lạc Long Quân- A�u cơ..
Những ai đã khuất, những ai bây giờ.
.nhớ ngày giỗ tổ."
? Đất nước là chiều dài của lịch sử, bề dày của thời gian, cội nguồn của dân tộc.
- §Êt N­íc lµ céi nguån thiªng liªng cña céng ®ång ng­êi ViÖt ®­îc víi truyÒn thuyÕt L¹c Long Qu©n vµ ¢u C¬ “ ®Î ra ®ång bµo ta trong bäc trøng”
- Tác giả còn nhấn mạnh :" Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần đất nước"
- Truyền thuyết Hùng Vương và ngày giỗ Tổ
Qua đó nhắc nhở đến trách nhiệm của mỗi con người với đất nước:
" Em ơi em Đất nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên đất nước muôn đời"
- Đất Nước trường tồn trong mỗi con người, truyền qua các thế hệ " Những ai đã khuất . Dặn dò con cái chuyện mai sau"
- NKĐ đã sử dụng sáng tạo các yếu tố ca dao, truyền thuyết dân gian, gioùng ủieọu suy tử trửừ tỡnh - chớnh luaọn, nhửừng caõu thụ nhử lụứi taõm sửù, taựch ra ro�i laùi nhaọp vaứo hai tửứ "ẹaỏt Nửụực" -> tạo nên được những hình tượng nghệ thuật vừa gần gũi, vừa mới mẻ về ẹaỏt Nửụực
?Cái nhìn mới mẻ, toàn vẹn và nhiều chiều của tác giả về đất nước: lịch sử, địa lí, không gian và thời gian, văn hoá, phong tục
- Đất Nước được viết hoa: sự trân trọng, tự hào của tác giả về Đất Nước
2 / TƯ TƯỞNG " ĐẤT NƯỚC CỦA NHÂN DÂN"
- Đây là tư tưởng cốt lõi của đoạn thơ. Với những phát hiện thú vị và độc đáo, nhiều ý nghĩa mới của tác giả về đất nước trên các phương diện địa lí, lịch sử, văn hóa,.
Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái
Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại
Chín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương
Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm
Người học trò nghèo góp cho Đất Nước mình Núi Bút, non Nghiêng
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Những người dân nào đã góp tên O�ng Đốc, O�ng Trang, Bà Đen, Bà Điểm
Núi Vọng Phu - hòn Trống Mái
Đất Tổ Đảo con Gà
Sông Ông Đốc cồn Ông Trang
Bà Đen
Bà Điểm
- Những thắng cảnh đẹp, những dịa danh nổi tiếng của Đất Nước đều do nhân dân tạo ra và gắn liền với đời sống và vẻ đẹp tâm hồn của dân tộc
- Núi Vọng Phu, hòn Trống Mái ? Tình nghĩa thuỷ chung
- Truyền thuyết Thánh Gióng đất tổ Hùng Vương, O�ng Đốc, ông Trang, Bà Đen Bà Điểm ? Lòng yêu nước nồng nàn.
- Núi Bút, Non Nghiên ? Tinh thần hiếu học
Và tác giả đi đến một nhận định khái quát sâu sắc:
"Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha.. đã hoá núi sông ta.
Những nơi bình thường nhất, nhỏ bé nhất cũng làm nên dáng hình đất nước.
Em ơi em
Hãy nhìn rất xa
Vào bốn nghìn năm Đất Nước
.Nhưng họ đã làm ra Đất Nước"
Đất nước được làm nên từ những con người vô danh, bình dị được tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác? Đất Nước của Nhân Dân, do Nhân Dân làm ra.
"Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng . Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi"
Nhân dân làm ra đất nước và cũng chính họ đã giữ gìn và truyền lại cho các thế hệ sau mọi giá trị văn hóa, văn minh tinh thần và vật chất của Đât Nước, của dân tộc.
Tư tưởng lớn này được nhấn mạnh trong cân thơ được xem là chủ đề của cả đoạn trích:
" Để Đất Nước này là Đất Nước của Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại"
III.Tổng kết
+ Về nội dung:

- Đoạn trích thể hiện cảm nghĩ mới mẻ của nhà thơ về Đất Nước qua những phát hiện có chiều sâu ở trên nhiều bình diện: địa lý, lịch sử, văn hoá.
- Đặc biệt đoạn trích nhấn mạnh tư tưởng " Đất Nước của Nhân dân", và nhắc nhở một cách chân thành, xúc động trách nhiệm của mỗi người dân đối với Đất Nước.

+ Về nghệ thuật:

- Bài thơ được viết dưới hình thức trò chuyện tâm tình , những suy nghĩ, nhận thức về Đất Nước được phát triển bằng lời tâm sự, giọng tâm tình, lối thơ trữ tình- chính luận vừa giàu cảm xúc vừa đầy suy nghĩ tha thiết mà trang nghiêm.
Hình ảnh thơ vừa quen thuộc, gần gũi
- Tác giả đã khai thác phong phú chất liệu văn hoá Dân gian: thành ngữ, ca dao, dân ca, truyền thuyết, phong tục tập quán . rất phù hợp với tu tửụỷng " Đất Nước của Nhân dân"