Tuần 10. Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm)

ĐẤT NƯỚC
Nguyễn Khoa Điềm
I.Tìm hiểu chung:
1.Tác giả:
-Sinh năm 1943 tại Thừa Thiên -Huế, trong một gia đình tri thức CM.
-Là nhà thơ trẻ trưởng thành trong khói lửa của cuộc kháng chiến chống Mĩ.
-Thơ ông giàu chất trí tuệ, suy tư, cảm súc dồn nén.
I.Tìm hiểu chung:
1.Tác giả:
-Tác phẩm tiêu biều:Tập thơ “Đất ngoại ô” 1972, Trường ca :mặt đường khát vọng”sáng tác 1971, Ngôi nhà có ngọn lửa ấm 1986,…

I.Tìm hiểu chung:
1.Tác giả:
2.Đoạn trích “Đất nước”:
-Đoạn trích ở phần đầu chương V trong trường ca:”Mặt đường khát vọng”.Thể hiện tư tưởng đất nước của nhân dân.
-Trường ca được sáng tác 1971, in 1974, nhằm thức tỉnh thanh niên thành thị miền Nam hướng về nhân dân tổ quốc, cội nguồn mà ý thức trách nhiệm của mình.
II.Đọc- Tìm hiểu văn bản:
1.Bố cục : chia làm 2 đoạn:
-Từ đầu…đất nước muôn đời.Qúa trình hình thành đất nước, đất nước là gì; trách nhiệm đối với đất nước.
-Còn lại:Nhân dân làm ra đất nước.



II.Đọc- Tìm hiểu văn bản:
2.Tìm hiểu:
a. Cảm nhận của tác giả về đất nước -Trách nhiệm với đất nước:
* Cảm nhận của tác giả về đất nước: Đất nước là những gì gần gũi, thân thương và bình dị nhất, thân thiết nhất trong đời sống vật chất và tinh thần của con người.

-Miếng trầu bà ăn…
-Trồng tre đánh giặc…
-Tóc mẹ thì búi sau đầu…
Cái kèo cái cột…
-Hạt gạo phải một nắng…

a.Cảm nhận về đất nước:
-Đất nước có từ bao giờ: từ đầu…ngày đó.
+Đất nước có từ xa xưa, được hình thành gắn liền với chuyện cổ tích trầu cau,
+Phong tục tập quán.
+ Đời sống lao động.
+Quá trình chống giặc ngoại xâm.
+Lao động vất vã lam lũ.
+Sự ra đời của cái nhà.
+Nghĩa tình của cha mẹ.

-Đất là nơi anh đến trường…
-Nước là nơi em tắm….
a.Cảm nhận của tác giả về đất nước:
-Đất nước là gì:Từ “Đất là…. muôn đời”.
Đất nước là những gì gần gũi, đơn giản, bình dị, thân thương: con đường đến trường, nơi em tắm, nơi hò hẹn.Tức là đất nước là nơi ta có những kỉ niệm êm đềm của tuổi thơ, không gian dịu ngọt của tình yêu.

-Về địa lí:
+Đất nước là không gian mênh mông,
+Nơi dân tộc ta đoàn tụ.
+Đất nước là non sông gấm vóc: núi bạc biển khơi.

-Về lịch sử:
ĐN là nơi sinh tồn của dân tộc, là cội nguồn của dân tộc, là niềm tự hào về truyền thống con Rồng-Cháu Tiên…
Đất Nước là sự hòa quyện không thể tách rời giữa cá nhân và cộng đồng dân tộc.

*Trách nhiệm thiêng liên đối với đất nước
-Đất nước trong mỗi con người chúng ta +Trong chúng ta ai cũng có phần đất nước.
+Đất nước sẽ vẹn tròn to lớn..
+Đất nước đi xa..
+ĐN là máu xương của mình…
+Phải biết gắn bó, san sẻ.
+Phải biết hoá thân,…
+Làm nên đất nước muôn đời.

-Đất nước có ngay trong mỗi con người, có đất nước có con người, kêu gọi con người cần có trách nhiệm.Lời kêu gọi hết sức thiết tha.
Trong sự cảm nhận của tác giả thì ĐN không trừu tượng, mà hết sức gần gũi, cụ thể và thân thương, ĐN được cảm nhận từ nhiều phương diện khác nhau.Tất cả mọi người chúng ta điều phải có ý thức trách nhiệm với đất nước.

Hòn vọng phu
Hòn Trống mái
Đất tổ Đảo con gà
Những con rồng hóa dòng sông xanh thẳm...
Bà Đen
Bà Điểm
Ông Đốc
Ông Trang
b.Nhân dân làm nên đất nước.
-Nhân dân hoá thân vào đất nước.
+Con người đã hoá thân vào những danh lam thắng cảnh kì thú, vào từng gò, bãi đất của quê hương…
+Tác giả khái quát sâu sắc: và ở đâu trên khắp đất nước này ta cũng thấy bóng hình, ao ước, lối sống của ông cha….
Nhân dân đã góp công sức, tên tuổi, tinh thần tình cảm để làm ra đất nước.
b.Nhân dân làm nên đất nước.
-Nhân dân là người bảo vệ ĐN…
+Nhân dân vô danh là những người lao động để xây dựng đất nước khi đất nước thanh bình.
+Họ là người chiến đấu bảo vệ đất nước khi có chiến tranh.
+Họ lao động và chiến đấu âm thầm lặng lẽ, không đòi hỏi, không cần nhớ ơn…
b.Nhân dân làm nên đất nước.
-Nhân dân làm nên truyền thống của dân tộc:
+Nhân dân vô danh còn sáng tạo lưu truyền, gìn giữ mọi giá trị tinh thần vật chất cho Đất Nước: làm lúa nước, truyền lửa, đặt tên làng, yêu tự do…..
+Nhân dân vô danh còn là người sáng tạo ra tình cảm cho con người Việt Nam: Say đắm trong tình yêu.Quý trọng nghĩa tình.Quyết liệt trong căm thù và chiến đấu.

Nhân dân làm ra Đất Nước và Đất Nước là của nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại->trách nhiệm thiêng liên đối với đất nước, nhận xét sâu sắc, độc đáo.
4.Nghệ thuật:
-Viết hoa từ ĐN thể hiện thái trân trọng đối với ĐN.
-Sử dụng chất liệu văn hóa dân gian:ngôn từ, hình ảnh bình dị, dân dã, giàu sức gợi.
-Giọng thơ biến đổi linh hoạt.
-Sức truyền cảm lớn nhờ sự hòa quyện giữa chất chính luận và chất trữ tình..
5.Ý nghĩa của văn bản:
Một cách cảm nhận mới mẻ về đất nước, qua đó khơi dậy lòng yêu nước, tự hòa dân tộc, tự hòa về văn hóa đậm đà bản sắc Việt Nam
III.Tổng kết:
Đoạn thơ đưa người đọc vào thế giới của VHDG nhưng mới mẽ và hiện đại.Bằng những hình ảnh gợi cảm, biểu tượng độc đáo tác giả đã khơi gợi những truyền thống tốt đẹp của dân tộc: chịu thương chịu khó, ân tình thuỷ chung, dũng cảm kiên cường, giàu lòng yêu nước….
Đọc thêm: ĐẤT NƯỚC
Nguyễn Đình Thi
I.Tìm hiểu tiểu dẫn:
Tìm hiểu tác giả,
tác phẩm:
II. Đọc hiểu:
1.Chia đoạn: chia làm 2 đoạn.
- Năm khổ đầu: từ hoài niệm về mùa thu trong quá khứ, tác giả thể hiện niềm vui, tự hào về đất nước trong hiện tại.
-Phần còn lại:đất nước được cảm nhận từ trong đau thương chiến đấu và anh hùng.

II. Đọc hiểu:
2.Tìm hiểu:
a.Đất nước- mùa thu và niềm từ hào về truyền thống đấu tranh của dân tộc:
-Mùa thu Hà Nội trong kí ức:
+ Cảnh vật:chớm lạnh, phố dài xao xác, thềm nắng là rơi đầy.
+ Không khí: buồn và tĩnh lặng, thi vị.
+Con người: đầy quyết tâm , nhưng cũng đầy lưu luyến khi ra đi
II. Đọc hiểu:
2.Tìm hiểu:
a.Đất nước- mùa thu và niềm từ hào về truyền thống đấu tranh của dân tộc:
-Mùa thu hiện tại đem đến niềm vui cho con người.Con người làm chủ đất nước:
+Cảnh vật: dân dã bình dị nhưng khoẻ khoắn, tươi sáng.
+Không khí: nhộn nhịp tưng bừng.

+Cảnh vật đất nước: tươi đẹp, trù phú.
+Cảm xúc: đầy yêu thươnghồ hởi, đầy tự hào.
+Giọng thơ: lúc trầm lắng, lúc tươi vui hồ hởi.
->Nhân vật trữ tình gắn bó với vận mệnh chung của đất nước, vui buồn cùng đất nước.
-Niềm tự hào về truyền thống đấu tranh kiên cường bất khuất của dân tộc, khẳng định nối tiếp.
II. Đọc hiểu:
2.Tìm hiểu:
b.Đất nước đau thương chiến đấu:
-Đất nước đau thương, khổ nhục:
+Ôi những….trời chiều.
+ Bát cơm…lột da.
=>Lời thơ vừa tố cáo tội ác của bọn xâm lược và tay sai vừa thể hiện nỗi đau xót trước cảnh đất nước và nhân dân trong đau thương.
-Sự thống nhất hòa quyện giữa tình yêu đôi lứa và tình yêu đất nước, lí tưởng.

II. Đọc hiểu:

2.Tìm hiểu:
b.Đất nước đau thương chiến đấu:
-Đất nước quật cường bất khuất:
+Súng đạn …
+Ôm đất nước…
+Ngày nắng đốt…
+Súng nỗ…
=>Đất nước quật cường của một dân tộc anh hùng.

II. Đọc hiểu:
b.Đất nước đau thương chiến đấu:

-Hình ảnh đất nước được thể hiện bằng nhiều cách nói, nhiều giọng điệu, nhiều hình ảnh, giàu tính tượng trưng.
c.Nghệ thuật:
Thơ giàu nhạc điệu, hình ảnh, cảm xúc.
d.Ý nghĩa văn bản:
Từ muà thu của thiên nhiên, tác giả thể hiện niềm vui sướng tự hào của con người khi làm chủ đất nước và khẳng định sức sống của dân tộc.
III.Tổng kết chung:
Bài thơ là sự suy nghĩ của tác giả về đất nước trong chiến tranh, về niềm xúc động và tự hào về truyền thống của dân tộc, về những con người trong đau thương căm hờn đã đứng lên chiến đấu kiên làm nên một đất nước anh hùng.