Tuần 1. Vào phủ chúa Trịnh (Thượng kinh kí sự)

Tiết 1,2
VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH
(Trích Thượng kinh kí sự)
- Lê Hữu Trác -
GV: Đào Châm
THPT Phú Bình – Thái Nguyên
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Lê Hữu Trác (1724 – 1791)
- Hiệu là Hải Thượng Lãn Ông.
- Là một danh y không chỉ chữa bệnh mà còn soạn sách và mở trường dạy nghề thuốc để truyền bá y học.
2. Tác phẩm Thượng kinh kí sự
- Là tập kí sự bằng chữ Hán, hoàn thành năm 1783.
- Thể loại: Kí sự
- Nội dung : SGK/3
3. Vị trí đoạn trích (SGK/3)
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Quang cảnh trong phủ chúa và thái độ của tác giả
a. Quang cảnh trong phủ chúa
- Khi vào phủ phải qua nhiều lần cửa “những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp, ở mỗi cửa đều có vệ sĩ canh gác, ai muốn ra vào phải có thẻ”..
- Vườn hoa trong phủ chúa “cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm, gió đưa thoang thoảng mùi hương”.
- Bên trong phủ là những nhà Đại đường, Quyển bổng, Gác tía, kiệu son, võng điều, đồ nghi trượng sơn son thếp vàng và những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy. Đồ dùng tiếp khách ăn uống toàn là mâm vàng chén bạc.
- Đến nội cung thế tử phải qua năm, sáu lần trướng gấm. Trong phòng thắp nến, có sập thếp vàng, ghế rồng sơn son thếp vàng, trên ghế bày nệm ấm, màn là che ngang sân, xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt,...
Qua những chi tiết vừa tìm hiểu em có nhận xét gì về quang cảnh ở phủ chúa ?
Quang cảnh ở phủ chúa cực kì tráng lệ, lộng lẫy không đâu sánh bằng
b. Cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa
- Khi tác giả lên cáng vào phủ: “Tên đầy tớ chạy đàng trước hét đường,” “Cán chạy như ngựa lồng”, trong phủ “Người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc cửi”.
-> Chúa giữ vị trí trọng yếu và có quyền uy tối thượng trong triều đình.
- Bài thơ tác giả ngâm minh chứng rõ thêm uy quyền nơi phủ chúa.
- Những lời lẽ nhắc đến chúa Trịnh và thế tử đều phải hết sức cung kính và lễ độ: “Thánh thượng đang ngự ở đấy”, chưa thể yết kiến, hầu mạch đông cung thế tử (xem mạch cho thế tử), hầu trà (cho thế tử uống thuốc), phòng trà (nơi thế tử uống thuốc).
- Chúa luôn luôn có phi tần chầu chực xung quanh
- Thế tử bị bệnh có đến bảy, tám thầy thuốc phục dịch và lúc nào cũng có người hầu đứng hai bên
=> Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa Trịnh với những lễ nghi, khuôn phép, cách nói năng, kẻ hầu người hạ… cho thấy sự cao sang, quyền uy tột đỉnh cùng với cuộc sống hưởng thụ xa hoa đến cực điểm và sự lộng quyền của nhà chúa.
c. Thái độ của tác giả
- Dửng dưng trước những quyến rũ vật chất
- Không đồng tình với cuộc sống quá no đủ nhưng thiếu khí trời và không khí tự do.
2. Thế tử Trịnh Cán và thái độ chữa bệnh của tác giả
a. Thế tử Trịnh Cán
- Lối vào tối om qua năm, sáu lần trướng gấm.
- Phòng ở cung nhân đứng xúm xít, đèn sáp chiếu sáng, xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt.
-> Khung cảnh vàng son nhưng tù hãm, thiếu sinh khí.
- Hình hài, vóc dáng chúa nhỏ: độ năm, sáu tuổi, mặc áo lụa đỏ. Cười khen: ông này lạy khéo.
- Khi đứng dậy cởi áo “tinh khí khô hết, da mặt khô, rốn lồi to, gân thời xanh, tay chân gầy gò”, “nguyên khí đã hao mòn vì tổn thương quá mức”.
 Con mắt quan sát tinh tế của tác giả. Việc ăn chơi hưởng lạc của nhà chúa tự nó phơi bày ra trước mắt người đọc.
b. Thái độ chữa bệnh của tác giả
- Có sự mâu thuẫn, giằng co:
+ Hiểu căn bệnh, biết cách chữa trị nhưng sợ chữa có hiệu quả ngay sẽ được chúa tin dùng, bị công danh trói buộc.
+ Muốn chữa cầm chừng nhưng lại sợ trái với lương tâm, y đức, sợ phụ lòng cha ông.
- Cuối cùng phẩm chất, lương tâm của người thầy thuốc đã thắng. Ông gạt sang một bên sở thích cá nhân để làm tròn trách nhiệm.
 Là một thầy thuốc giỏi, có kiến thức sâu rộng, lương tâm và y đức hơn người. Khinh thường danh lợi, quyền quý, yêu thích tự do, nếp sống thanh đạm.
3. Đặc sắc nghệ thuật
- Quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động.
- Kể diễn biến sự việc khéo léo, lôi cuốn sự chú ý của người đọc, không bỏ sót những chi tiết nhỏ tạo nên cái thần của cảnh và việc.
 Giá trị hiện thực sâu sắc.
III. Tổng kết (Ghi nhớ /SGK/9)