Tư liệu tham khảo GDCD 11.Bài 3

MAÁY SUY NGHÓ VEÀ PHAÙT TRIEÅN NEÀN KINH TEÁ THÒ TRÖÔØNG ÑÒNH HÖÔÙNG XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA ÔÛ VIEÄT NAM

Phaùt trieån kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa hieän laø moâ hình kinh teá toång quaùt cuûa nöôùc ta trong giai ñoaïn hieän nay. Traûi qua moät quaù trình hoaøn thieän tö duy lyù luaän kinh teá vaø toång keát thöïc tieãn, ñeán nay chuùng ta ñaõ xaùc ñònh ñöôïc veà cô baûn khaùi nieäm, noäi dung, baûn chaát, muïc tieâu cuûa kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa.
1. Ñeán nay, chuùng ta coù theå khaúng ñònh, kinh teá thò tröôøng laø moät thaønh töïu chung cuûa vaên minh nhaân loaïi chöù khoâng phaûi laø saûn phaåm rieâng coù cuûa chuû nghóa tö baûn. Kinh teá thò tröôøng laø moät kieåu toå chöùc kinh teá xaõ hoäi ñaït ôû trình ñoä cao, phaûn aùnh trình ñoä vaên minh cuûa nhaân loaïi vaø laø keát quaû cuûa söï phaùt trieån cuûa lòch söû xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Nhôø kinh teá thò tröôøng chuû nghóa tö baûn ñaõ thuùc ñaåy löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån maïnh meõ, ñem laïi söï phoàn thònh cho caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån. Ngaøy nay, kinh teá thò tröôøng ñaõ trôû thaønh moâ hình phaùt trieån kinh teá cuûa haàu khaép caùc nöôùc treân theá giôùi, maëc duø vieäc aùp duïng moâ hình phaùt naøy ôû moãi nöôùc coù söï khaùc nhau. Moät soá nöôùc theo moâ hình theå cheá kinh teá thò tröôøng töï do nhö Myõ, Anh, UÙc... Moät soá nöôùc theo moâ hình theå cheá kinh teá thò tröôøng xaõ hoäi maø chuû yeáu laø caùc nöôùc Baéc AÂu nhö Ñöùc, Thuïy Ñieån, Na uy ... Moät soá nöôùc laïi aùp duïng moâ hình theå cheá kinh teá cuûa nhaø nöôùc phaùt trieån, tieâu bieåu laø caùc nöôùc Phaùp, Nhaät Baûn...
Tuy nhieân, loaøi ngöôøi ñaõ ñöôïc chöùng kieán söï thaéng lôïi vó ñaïi cuûa Caùch maïng thaùng 10 naêm 1917 ôû nöôùc Nga. Söï ra ñôøi cuûa nhaø nöôùc Xoâ vieát ñaàu tieân treân theá giôùi naøy ñaõ daãn ñeán vieäc xuaát hieän hai nhoùm nöôùc: moät nhoùm nöôùc phaùt trieån theo höôùng tö baûn chuû nghóa vaø moät nhoùm nöôùc phaùt trieån theo höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Vì vaäy, khi nhaø nöôùc Lieân Xoâ suïp ñoå, beân caïnh khaùi nieäm phaùt trieån kinh teá thò tröôøng maø tröôùc kia thöôøng ñöôïc hieåu laø kinh teá thò tröôøng tö baûn chuû nghóa, coøn coù khaùi nieäm kinh teá thò tröôøng xaõ hoäi chuû nghóa hay kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Thuaät ngöõ naøy thöôøng duøng ñeå chæ cho xu höôùng phaùt trieån kinh teá thò tröôøng ôû caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa tröôùc maø ñieån hình laø Trung Quoác vaø Vieät Nam.
Vaäy kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa ñöôïc hieåu nhö theá naøo? Ñaây chöa laø moät tieàn leä trong caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa. Vì vaäy, ñeán nay chöa coù ai ñöa ra khaùi nieäm veà kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa moät caùch khaùi quaùt. Tuy nhieân, qua nhöõng caùch moâ taû veà baûn chaát, muïc ñích cuûa kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa ôû Trung Quoác vaø Vieät Nam coù theå thaáy raèng, moâ hình kinh teá thò tröôøng naøy vöøa bao haøm nhöõng nhaân toá cuûa kinh teá thò tröôøng, laïi vöøa coù nhöõng nhaân toá ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, vôùi muïc ñích cuoái cuøng laø phaùt trieån kinh teá ñaït hieäu quaû cao nhöng vaãn ñaûm baûo thöïc hieän coâng baèng xaõ hoäi ngaøy moät toát hôn, nhaèm naâng cao ñôøi soáng cho nhaân daân, thöïc hieän daân chuû, coâng baèng xaõ hoäi, xaây döïng ñaát nöôùc vaên minh vaø thònh vöôïng. Vì vaäy, veà khaùi nieäm kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa coù theå ñöa ra nhö sau: kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa laø moät phaïm truø kinh teá chính trò, phaûn aùnh baûn chaát vaø muïc ñích cuûa neàn saûn xuaát xaõ hoäi, ñoù laø neàn kinh teá vaän ñoäng döïa treân cô sôû caùc quy luaät khaùch quan, ñaëc bieät laø caùc quy luaät cuûa thò tröôøng, coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc, ñeå xaây döïng quan heä saûn xuaát môùi, tieán boä nhaèm ñaït muïc tieâu daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh.
Veà baûn chaát cuûa kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, coù theå khaúng ñònh noù döïa treân cô sôû cuûa caùc quy luaät khaùch quan, ñaëc bieät laø caùc quy luaät cuûa thò tröôøng, nhöng coù baûn chaát khaùc vôùi kinh teá thò tröôøng tö baûn chuû nghóa. Sôû dó nhö vaäy vì löïc löôïng saûn xuaát chæ thöïc söï phaùt trieån moät khi döïa treân nhöõng quy luaät phaùt trieån khaùch quan voán coù. Ngoaøi quy luaät toång quaùt laø quy luaät quan heä saûn xuaát phaûi phuø hôïp vôùi tính chaát vaø trình ñoä cuûa löïc löôïng saûn xuaát, kinh teá thò tröôøng coøn coù nhöõng quy luaät ñaëc thuø noåi baät laø quy luaät giaù trò, quy luaät caïnh tranh, quy luaät cung caàu vaø giaù caû thò tröôøng .... Chính thoâng qua caùc quy luaät naøy, thò tröôøng seõ trôû thaønh yeáu toá ñieàu tieát moïi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc chuû theå kinh teá. Noù coù maët tích cöïc laø buoäc caùc chuû theå kinh teá phaûi saûn xuaát vaø kinh doanh nhöõng caùi maø thò tröôøng caàn moät caùch hieäu quaû nhaát. Vì lôïi ích kinh teá, caùc chuû theå kinh teá phaûi chaïy ñua nhau, caïnh tranh nhau cao ñoä ñeå coù coâng ngheä, kyõ thuaät saûn xuaát hieäu quaû nhaèm giaûm hao phí lao ñoäng caù bieät, taêng chaát löôïng haøng hoùa, haï giaù thaønh saûn phaåm, giaønh thaéng lôïi treân thöông tröôøng. Roõ raøng, nhöõng quy luaät thò tröôøng ñaõ thuùc ñaåy saûn xuaát phaùt trieån moät caùch maïnh meõ. Do ñoù, chuùng ta chuû tröông xaây döïng theå cheá kinh teá thò tröôøng ôû nöôùc ta.
Tuy nhieân beân caïnh nhöõng maët tích cöïc, kinh teá thò tröôøng coù nhöõng khieám khuyeát, ñoù laø do tính töï phaùt cuûa thò tröôøng ñieàu tieát neân khoâng traùnh khoûi nhöõng haïn cheá gaây ra trong quaù trình phaùt trieån nhö thöôøng daãn ñeán tình traïng caïnh tranh khoâng laønh maïnh, caù lôùn nuoát caù beù, caùc chuû theå kinh teá chaïy theo nhöõng lôïi ích caù bieät cuûa ñôn vò, ngaønh baát keå thieät haïi ñeán lôïi ích quoác gia hoaëc chæ tính tröôùc maét, khoâng tính ñeán traùch nhieäm, uy tín laâu daøi cuûa mình, cuûa ñaát nöôùc. Söï ñieàu tieát töï phaùt cuûa thò tröôøng coøn daãn ñeán phaân hoùa giaøu ngheøo ngaøy caøng cao, taêng ñaàu cô, buoân laäu, deã xaûy ra khuûng khoaûng, phaù saûn vaø thaát nghieäp... laøm maát oån ñònh chính trò, kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Vì theá, chuùng ta phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng nhöng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, coù söï ñieàu tieát, quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc nhaèm phaùt huy nhöõng maët tích cöïc vaø haïn cheá nhöõng khuyeát taät cuûa thò tröôøng, xaây döïng vaø hoaøn thieän quan heä saûn xuaát môùi, tieán boä, phaán ñaáu ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa chuû nghóa xaõ hoäi laø daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû vaø vaên minh. Ñaây chính laø söï khaùc nhau veà baûn chaát cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa ôû Vieät Nam vôùi neàn kinh teá thò tröôøng noùi chung trong caùc nöôùc tö baûn chuû nghóa.
Tính chaát ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa trong phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng ôû nöôùc ta ñöôïc bieåu hieän roõ nhaát ôû tính ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa trong quan heä sôû höõu. Ñoù laø neàn kinh teá thò tröôøng döïa treân neàn taûng cuûa cheá ñoä coâng höõu veà tö lieäu saûn xuaát laø chuû yeáu. Do ñoù trong neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa cuûa nöôùc ta coù söï tham gia cuûa nhieàu thaønh phaàn kinh teá, nhöng caùc thaønh phaàn kinh teá naøy ñeàu do Nhaø nöôùc quaûn lyù theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa vaø kinh teá nhaø nöôùc ñoùng vai troø chuû ñaïo trong neàn kinh teá. Kinh teá nhaø nöôùc ñoùng vai troø chuû ñaïo theå hieän baèng söùc maïnh kinh teá cuûa mình ñeå ñieàu tieát neàn kinh teá. Ñeå baûo ñaûm tính chuû ñaïo cuûa kinh teá nhaø nöôùc thì Nhaø nöôùc phaûi naém giöõ caùc ngaønh, lónh vöïc vaø caùc ñôn vò kinh teá chuû choát, coù khaû naêng chi phoái, ñieàu tieát hoaït ñoäng kinh teá cuûa ñaát nöôùc.
Cuøng vôùi vieäc döïa treân neàn taûng coâng höõu veà tö lieäu saûn xuaát laø chuû yeáu, tính chaát ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa coøn bieåu hieän ôû choã Nhaø nöôùc seõ quaûn lyù neàn kinh teá nhaèm ñaûm baûo söï keát hôïp giöõa taêng tröôûng kinh teá vôùi thöïc hieän tieán boä, coâng baèng xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng, vöøa khuyeán khích laøm giaøu moät caùch hôïp phaùp, vöøa coá gaéng xoùa ñoùi, giaûm ngheøo. Söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc seõ ñöôïc thöïc hieän qua caùc chuû tröông, chính saùch, coâng cuï, luaät phaùp ñeå phaùt huy ñöôïc söï tham gia toái ña cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá, song vaãn theo caùc ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá cuûa Nhaø nöôùc vaø ñieàu quan troïng nhaát laø baûo ñaûm söï ñieàu tieát, quaûn lyù neàn kinh teá cuûa Nhaø nöôùc phaùp quyeàn xaõ hoäi chuû nghóa döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam.
Cheá ñoä phaân phoái laø khía caïnh quan troïng khaùc phaûn aùnh tính ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa trong phaùt trieån neàn kinh teá thò tröôøng ôû nöôùc ta. Trong kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa ôû nöôùc ta seõ thöïc hieän nhieàu hình thöùc phaân phoái, trong ñoù phaân phoái theo keát quaû lao ñoäng vaø hieäu quaû kinh teá laø chuû yeáu, ñoàng thôøi coù söï keát hôïp caùc hình thöùc phaân phoái khaùc (phaân phoái theo voán, theo phuùc lôïi xaõ hoäi, theo taøi naêng ñoùng goùp...); bôûi leõ, neàn kinh teá cuûa chuùng ta coøn toàn taïi nhieàu chuû theå saûn xuaát, kinh doanh. Vôùi nhieàu hình thöùc phaân phoái khaùc nhau chuùng ta coù theå vöøa khuyeán khích ngöôøi lao ñoäng haêng haùi ñoùng goùp taøi naêng cuûa mình cho phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc, traû coâng xöùng ñaùng cho caùc chuû theå kinh teá vaø ngöôøi lao ñoäng laøm aên coù hieäu quaû, ñoàng thôøi baûo ñaûm lôïi ích cho nhöõng ngöôøi ñaõ coù coâng ñoùng goùp cho ñaát nöôùc vaø trôï caáp cho caùc ñoái töôïng khoâng coù khaû naêng lao ñoäng thoâng qua caùc quyõ phuùc lôïi xaõ hoäi nhaèm giaûm khoaûng caùch giaøu ngheøo trong xaõ hoäi, theå hieän baûn chaát öu vieät cuûa chuû nghóa xaõ hoäi.
Ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa trong phaân phoái khoâng chæ laø cung caáp cho