Toán 4

DẠY TẬP LÀM VĂN
Cũng như dạy ngữ văn nói chung, dạy “văn học” nói riêng, dạy tập làm văn cũng tồn tại nhiều điều đáng để cả xã hội quan tâm.   Báo Giáo Dục TP.HCM xin giới thiệu loạt bài viết về bộ môn này để quý thầy cô giáo nhìn lại một chút trong quá trình giảng dạy môn tập làm văn.
Bài 1: Nhìn lại mục tiêu
Mục tiêu gắn từng cấp lớp
Ít ra từ cấp phổ thông cơ sở, dăm chục năm nay cái mục tiêu đào tạo “năng lực văn” với khả năng thưởng thức nghệ thuật khi đọc văn và sáng tạo nghệ thuật khi làm văn đã là thứ “xưa sao nay vậy”, đường cũ đã đi khó có thể đổi hướng. Có những người còn hùng hồn tuyên bố có chữ mới có trường dạy (chữ), các dân tộc không có chữ ai mở trường để dạy trẻ  nói cái thứ khẩu ngữ - tức là thứ ngôn ngữ nói, nôm na mách qué theo họ. Và có “tập làm văn” cũng là thứ tập làm các văn bản cao sang đầy tính văn chương, đầy tính qui phạm và “cử tử” viết bằng thứ chữ cao quí. Xưa thì tờ “biểu” dâng vua cũng phải là lời lời hoa mĩ,  hàng hàng trầm bổng nhịp nhàng. Nay thì một bài miêu tả của mấy cháu bé trên dưới mười tuổi cũng đòi hỏi làm ánh lên màu sắc văn hóa, màu sắc triết lý “vạn vật hữu linh” với những ẩn dụ rung động lòng người bằng sức tưởng tượng! Và kể chuyện với các cô cậu lớn hơn vài tuổi cũng phải biết xen những kiểu bài gọi là “miêu tả”, “biểu cảm”, “nghị luận”… Có người còn sợ rằng để chữ Tập trong tên cái môn rèn luyện kỹ năng này sẽ làm mất đi tính “cao sang”, “khoa học” của bộ môn, ít ra là làm nó mất tính đối xứng với cái trục “đọc văn” tương xứng với nó trong nhiệm vụ dạy và học ở môn ngữ văn này, sẽ làm cho  nó lẫn với các thứ bổ trợ như kiến thức ngôn ngữ học, lý luận văn học, văn học sử (1) . Có người còn đòi hỏi không được coi nhẹ vai trò chủ thể sáng tạo của học sinh trong làm văn phải làm sao cho “mỗi chỗ, mỗi câu văn, mỗi ngôn bản đều là một tín hiệu về năng lực văn và nhân phẩm người viết”, phải tạo điều kiện cho học sinh “thực sự sáng tạo, thực sự bộc lộ con người mình” và coi “làm văn thử thách một cách tổng hợp toàn diện con người học sinh về nhiều phương diện vốn sống vốn văn học, trình độ chính trị, năng lực tư duy… và cả về phương diện nhân cách cá tính người cầm bút”! Có người còn ở tầm triết học coi làm văn là quá trình “xâm nhập của chủ thể vào đối tượng, nói chính xác hơn - bằng thái độ của chủ thể mà cùng một lúc thực hiện một quá trình kép: chủ thể hóa đối tuợng và khách quan hóa (đối tượng hóa) chủ thể”.
Có thể đó là mục tiêu đào tạo các nhân tài văn chương cho tương lai nền văn học nghệ thuật nước nhà. Với học sinh phổ thông, ít ra từ cấp THCS trở xuống với cái mục tiêu đào tạo con  người phổ thông làm đủ mọi ngành nghề thì có lẽ không phải vậy, không thể là như vậy. Môn ngữ văn phải đáp ứng nhu cầu xã hội hóa trẻ về mặt ngôn ngữ để chúng có thể hòa nhập với xã hội, với cộng đồng, thực hiện được hoạt động giao tiếp, hoạt động tư duy theo mặt bằng chung! Giờ tập đọc ở tiểu học là đọc chữ cho thông, truyền đạt được ở mức nhất định cảm xúc suy nghĩ của người viết. Tiến lên, giờ đọc văn bản ở THCS dạy trẻ không chỉ đọc chữ mà tiến tới đọc văn, đọc hiểu văn bản từ nội dung tới đặc thù hình thức, tiếp nhận được ý nghĩa, giá trị văn bản. Đó là một kỹ năng ngôn ngữ, kỹ năng đọc với mọi kiểu văn bản mà văn bản nghệ thuật văn chương chỉ là một loại có những đặc điểm riêng đòi hỏi cách đọc riêng. Cái kỹ năng đọc ấy mới thực sự là cái đích là yêu cầu cần có chứ không phải là cái đích thuộc, hiểu một số ý nghĩa, một số giá trị văn chương ở một số tác phẩm được học để có thể tham bình giá, luận giải đầy tính thông tuệ.
Dạy tập làm văn thế nào?
Với tập làm văn, cái đích đó là kỹ năng nói, viết theo chuẩn văn hóa trung bình từng cấp về từng kiểu loại văn bản.  Ở tiểu học, có thể chỉ là tập nói đúng, viết đúng những câu, những bài nói, bài viết ngắn gọn phù hợp ở mức ban đầu. Ở cấp THCS, ngôn ngữ, vốn sống, tư duy đã phát triển, việc tập nói, tập viết đã có thể hướng tới văn bản tương đối hoàn