Tập huấn Internet

Mở đầu

1.1. Những khái niệm

1. Khái niệm về thông tin
Mọi yếu tố mang lại sự hiểu biết đều được gọi là thông tin.
Thông tin chính là sự hiểu biết của con người về sự vật hiện tượng nào đó thu nhận được qua nghiên cứu, trao đổi, nhận xét, học tập, ...
Con người hiểu thông tin qua lời nói, chữ viết, qua các dạng biểu diễn khác và diễn tả thông tin thành ngôn ngữ để truyền đạt cho nhau.
Thông tin được chuyển qua các môi trường vật lý như: ánh sáng, sóng âm, sóng điện từ.
Thông tin được ghi trên các phương tiện hữu hình như: văn bản giấy tờ, băng ghi âm, phim ảnh...
1.1. Những khái niệm (tt)

2. Tin học
- Tin học là ngành khoa học nghiên cứu các phương pháp và quá trình xử lý thông tin một cách tự động bằng máy tính điện tử.
3. Máy tính điện tử
- MTĐT là các công cụ điện tử xử lý thông tin theo một chương trình định trước.
- Trong MTĐT có hai thành phần chính: Phần cứng và phần mềm
1.1. Những khái niệm (tt)

Phần cứng (Hardware): Là toàn bộ các thành phần máy tính mà ta có thể nhìn thấy hoặc sờ thấy.
Mục tiêu mà kĩ thuật phần cứng hướng tới.
- Nâng cao tốc độ xử lý
- Tăng khả năng lưu trữ
- Tăng độ tin cậy
- Giảm năng luợng sử dụng ...
1.1. Những khái niệm (tt)

Phần mềm (Software): là tập hợp các các chương trình điều khiển và khai thác phần cứng, tổ chức dữ liệu và xử lý thông tin.

Các dạng phần mềm:
- Phần mềm ứng dụng
- Hệ điều hành
1.1. Những khái niệm (tt)

5. Dữ liệu
Dữ liệu là hình thức thể hiện của thông tin trong mục đích thu thập, lưu trữ và xử lý.
Trong tin học, dữ liệu là dạng thông tin đã được chọn lọc theo một tiêu chuẩn nào đó đưa vào cho máy tính xử lý.
1.1. Những khái niệm (tt)

6. Đơn vị đo thông tin
Đơn vị cơ bản dùng để đo lượng thông tin gọi là bit
Để đo một lượng thông tin lớn người ta dùng các đơn vị dẫn xuất
1byte = 8 bit
1KB (kilo byte) = 1024 byte
1MB (MegaByte) = 1024 KB
1GB (GigaByte) = 1024 MB
1TB (TetraByte) = 1024 GB
Luu ý: b = bit, B = byte
Máy tính xưa và nay
Máy tính ở Việt nam
Những năm 70 : MINSK 22, chiếm vài căn phòng, dùng bóng điện tử, nhập liệu bằng băng đục lỗ, in kết quả ra băng giấy
Hiện nay: PC phổ biến khắp mọi nơi

So với thế giới ?
Các loại máy tính
Phân loại theo năng lực xử lí
MicroComputer hay Personnal Computer - PC : máy tính cá nhân.
Workstation: tôc độ cao hơn; tính toán khoa học- kĩ thuật, dịch vụ mạng
Mini Computer: General Purpose Computer, dùng cho các doanh nghiệp cỡ trung bình: ngân hàng, hàng không ..
Mainframe: (Cray, NEC .. ) General Purpose Computer, dùng cho các doanh nghiệp cỡ lớn và rất lớn
SuperComputer: quân sự, nghiên cứu khoa học
Từ Micro -> super computer

Lưu ý: Loại máy tính đắt tiền nhất Là Máy chủ
Các loại máy tính
Máy vi tính - MicroComputer
Máy tính để bàn (desk top)
Máy tính xách tay (laptop - kê lên đùi)
Máy tính sổ tay (palm top, notebook), Thiết bị trợ giúp cá nhân kỹ thuật số PDA
PHẦN CỨNG MÁY TÍNH
Kiến trúc chung
Máy tính hoạt động như thế nào ?
Máy tính c?p nhập, xử lý, lưu trữ và truyền thông tin
Quá trình xử lý thông tin qua các thao tác:
- Nhập thông tin từ thế giới bên ngoài thông qua thiết bị nhập.
- Xử lý thông tin: thực hiện các phép toán số học và logic.
- Đưa kết quả sau khi xử lý ra bên ngoài thông qua thiết bị ra.
- Lưu trữ thông tin: ghi thông tin để lưu trữ tạm thời cũng như lâu dài ở bộ nhớ ngoài (đĩa từ).
Sơ đồ cấu trúc logic MTĐT
Các thành phần chính của máy vi tính
Theo chức năng
Bộ xử lí trung tâm
(CPU: Central Processing Unit )
Bộ nhớ (trong - ngoài)
(ROM, RAM, Đĩa Cứng,
Thiết bị vào/ra: gọi chung là các thiết bị ngoại vi (nối vào máy tính)
Các thành phần chính của máy vi tính
Hộp máy chính:
Chứa bảng mạch chính (Mainboard hay Motherboard), trên đó có gắn bộ vi xử lý trung tâm - CPU, bộ nhớ trong – RAM
Cũng là nơi chứa ổ đĩa cứng (HDD), ổ đĩa mềm (FDD), ổ đĩa compact (CD-ROM), ổ đĩa DVD, ổ ghi và đọc băng từ. Đó là bộ nhớ ngoài để lưu trữ dữ liệu lâu dài hơn.
Chứa nhiều thành phần khác nữa: vỉ điều khiển màn hình, vỉ điều khiển âm thanh, vỉ giao tiếp mạng
Các thành phần chính của máy vi tính
Các thiết bị ngoại vi
Màn hình
Bàn phím
Chuột
Máy in
Các thành phần chính của máy vi tính
Các thiết bị vào/ ra:
Đầu vào: bàn phím, con chuột,
Đầu ra: màn hình
Tối thiểu: hộp máy chính, màn hình, bàn phím, chuột
THIẾT BỊ NHẬP
Bàn phím, con chuột, máy quét ...
BỘ XỬ LÝ (CPU)
+Bộ điều khiển (CU)
+ Bộ tính toán số học (ALU)
THIẾT BỊ XUẤT
Màn hình, máy in, loa...
THIẾT BỊ LƯU TRỮ TRONG
+ ROM (Read Only Memory): Bộ nhớ chỉ đọc
+ RAM (Random Access Memory): Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên
THIẾT BỊ LƯU TRỮ NGOÀI
+ Ổ đĩa mềm, đĩa mềm
+ Ổ đĩa cứng
+ Ổ đĩa quang (CD Rom) + đĩa quang...
Bộ xử lí trung tâm – CPU
Là bộ não của máy tính
Tốc độ đồng hồ: Giga hertz - GHz
Các hãng lớn: AMD, Cyrix
Intel Pentium I, II, III, 4, centrino
Bộ nhớ trong
RAM - Random access memory - là bộ nhớ chính (main memory).
Dễ dàng đọc/ viết dữ liệu, tốc độ cao.
Tắt máy thì cũng mất luôn dữ liệu - volatility
ROM - Read-Only Memory.
Dữ liệu được ghi sẵn một lần khi sản xuất.
Không mất đi khi tắt máy (nonvolatility).
Không sửa đổi được.
Ví dụ, ROM-BIOS : Basic I/O System
Flash ROM
Bộ nhớ ngoài
Đĩa cứng, đĩa mềm
Đĩa quang CD-ROM, DVD và đĩa quang từ MO, đĩa Zip
Băng từ
Thẻ nhớ PCMCIA, RAM stick

Dung lượng, giá cả, sự tiện lợi ?
Bộ nhớ ngoài
Đĩa mềm 1.44 MB
Đĩa CD 650MB
~450 lần đĩa mềm
Đĩa cứng 40 GB
~ 29nghìn đĩa mềm
Ổ đĩa mềm có chức năng là
bộ điều khiển đọc/ghi một đĩa mềm
Khi đi mua thiết bị ngoại vi cho máy tính, ta hay gặp các đĩa CD đi kèm. Phần mềm trong đĩa CD đó thường là Phần mềm hệ thống
Các thiết bị ngoại vi
Thiết bị nhập dữ liệu vào
Bàn phím, chuột
Máy quét (scanner)
Microphone
Webcam – Máy ảnh số
…
Các thiết bị ngoại vi
Thiết bị xuất kết quả ra
Màn hình: ống tia âm cực, tinh thể lỏng
Máy chiếu - projector
Máy in: laser, phun mực (đen trắng / màu), in kim
Plotter: in hình vẽ cớ lớn
Loa và vỉ âm thanh
Modem (vào + ra)
Các cổng
Để cắm các thiết bị ngoại vi
Cổng tuần tự (COM1, COM2..)
Cổng song song (LPT1, LPT2..)
Cổng tuần tự vạn năng - USB
* Modem và Màn hình cảm ứng thuộc nhóm thiết bị Nhóm thiết bị vào/ra
Tóm lại:
Khả năng xử lý của máy tính phụ thuộc vào :
Tốc độ CPU, dung lượng bộ nhớ RAM, Dung lượng và tốc độ ổ cứng
Yếu tố đa nhiệm
Hiện tượng phân mảnh đĩa
* Bạn đã cài đặt một bộ xử lý mới có năng suất cao hơn vào máy của bạn. Điều này có thể có kết quả: Máy tính của bạn sẽ chạy nhanh hơn
Hộp máy
Hộp máy chứa tất cả các thành phần chính của máy tính cho phép máy xử lý và lưu trữ thông tin.
Các nút trên hộp máy:
+ Reset: Khởi động lại máy mà không cần tắt và bật lại nguồn.
+ Power: Dùng để bật hoặc tắt máy
Thành phần trong hộp máy
Các thành phần trong hộp máy:
Các cổng nối
Các cổng nối: là các cổng nằm phía sau máy tính, nhờ chúng mà có thể nối các thiết bị ngoại vi với máy tính
Main Board & CPU
Gắn Ram
Gắn CPU
CPU
Rom
Gắn các loại card
Thiết bị ngoại vi
Màn hình
Cạc màn hình




Máy in, máy quét
Máy in phun
Máy in lazer
Máy in quét ảnh
Bộ nhớ
Bộ nhớ ngoài
Đĩa mềm, đĩa cứng, đĩa CD


Bộ nhớ trong
Rom, Ram
Ram
Các tham số chính quyết định năng lực (và giá) của máy vi tính
Tốc độ của bộ vi xử lý (CPU)
Dung lượng của bộ nhớ RAM
Tốc độ và dung lượng của ổ đĩa cứng (Hard Disk - HDD)
Ví dụ: Máy Pentium IV: 3GHz, Ram 512 MB, HDD 40GB
Tốc độ đồng hồ của bộ vi xử lí: càng nhanh càng tốt
RAM: càng nhiều càng tốt
Đĩa cứng: tốc độ vòng quay càng nhanh càng tốt, dung lượng đủ lớn để còn khoảng trống làm việc

Rất cần thiết cho NSD
Các yếu tố khác ảnh hưởng đến
tốc độ xử lí của máy tính
Hiện tượng phân mảnh tệp -> thỉnh thoảng phải chạy chương trình chống phân mảnh tệp.
Không chạy quá nhiều chương trình đồng thời
Bài 3
PHẦN MỀM MÁY TÍNH
Phần cứng (hardware) = Các thiết bị
Phần mềm (software) = Các chương trình:
- Điều khiển hoạt động của phần cứng
- Thực hiện xử lý dữ liệu.
2 loại phần mềm: Phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng
* Sự khác biệt chính xác giữa phần mềm ứng dụng và phần mềm hệ điều hành Phần mềm ứng dụng cần phần mềm hệ điều hành để chạy
Phần mềm hệ thống
Hệ điều hành (Operating System): không thể thiếu trên mọi máy vi tính.
Bật điện -> ROM -> nạp hệ điều hành -> các chương trình khác.
Các trình điều khiển thiết bị
* Hệ điều hành máy tính cá nhân là phần mềm phải có trên mọi máy tính cá nhân
Hệ điều hành
DOS (Microsoft)
Windows (Microsoft)
Linux – của cộng đồng mã nguồn mở - miễn phí
OS/2 (IBM), SunOS, Solaris (MicroSystem)
….
Hệ điều hành Linux
Tác giả: Linus Torvalds – Phần Lan
Là nền cho mọi hệ thống mã nguồn mở
Hệ điều hành Windows
Tác giả: Bill Gates – Mỹ, công ty Microsoft
Là hệ điều hành được sử dụng phổ biến ở Việt Nam cũng như trên toàn thế giới
Ví dụ minh họa
* Phần mềm Windows, Linux và OS2 có đặc điểm chung là:Tất cả đều là hệ điều hành
Phần mềm ứng dụng
Ví dụ:
Phần mềm soạn thảo văn bản MS Word
Phần mềm bảng tính điện tử: MS Excel
Phần mềm cơ sở dữ liệu: MS Access
Phần mềm trình diễn: MS PowerPoint
Phần mềm truy cập Internet: MS Internet Explorer
Chú ý: Là Nhóm phần mềm ứng dụng
Giao diện người sử dụng
Người dùng ra lệnh cho máy tính
Xưa: Dòng lệnh. Không thân thiện Khó nhớ, dành cho nhà chuyên nghiệp
Nay: GUI, giao diện đồ hoạ, biểu tưọng gợi nhớ, kéo thả.. Thân thiện người dùng

giao diện đồ hoạ - rất quan trọng với sự phổ cập tin học hóa !
* Lợi ích của GUI (Graphic User Interface) là GUI cho phép người sử dụng máy tính bằng con chuột
Các phiên bản phần mềm
Luôn nâng cấp, cải tiến không ngừng
Các phiên bản mới
Ví dụ
Window 9x, 2000, XP,
Red Hat Linux 6.0, 7.0
Internet Explore 4.0, 5.0, 6.0..
Chu trình phát triển phần mềm
Phân tích
Thiết kế
Lập trình
Chạy thử (và sửa lỗi)
-> Môn học:
Công nghệ phần mềm – software engineering

- Phần mềm là một sản phẩm công nghiệp hiện đại !
MÁY TÍNH
TRONG ĐỜI SỐNG HÀNG NGÀY
Máy tính trong gia đình
Giải trí: nghe nhạc, xem phim, chơi Games
Thông tin liên lạc: kết nối Internet, dùng thư điện tử, chat,
Học tập: xem báo điện tử, tra cứu Web
Soạn thảo văn bản
Máy tính có thể giúp con người thực hiện
- Chuyển tiền qua mạng máy tính của ngân hàng
- Học tập mọi nơi, mọi lúc.
- Hệ thống thẻ tín dụng
Những việc máy tính làm tốt hơn con người
Lặp lại nhàm chán
Máy móc, dễ tự động hoá
Tính toán số học (bảng tính excel !)
Môi trường nguy hiểm
Vậy nên máy tính hóa !!!
* Máy tính thực thi công việc tốt hơn con người Khi thực hiện một phép toán phức tạp
Những việc con người làm tốt hơn máy tính
Tự thích nghi, phản ứng linh hoạt với thay đổi bất ngờ
Nhận dạng, hiểu hình vẽ
Sáng tạo, nghệ thuật

Không phải cái gì cũng máy tính !
Để máy tính làm được thì phải có quy trình chặt chẽ, “máy móc”

BẢO MẬT
AN NINH VÀ AN TOÀN DỮ LIỆU
- Mục đích chủ yếu của chính sách an ninh thông tin của một tổ chức là Theo dõi và kiểm soát thông tin, dữ liệu nhạy cảm
- Chính sách mật khẩu tốt Không bao giờ cho người khác biết mật khẩu của bạn
An toàn dữ liệu
Nhiều khía cạnh
Chống vi rút, tin tặc (phá hoại, ăn cắp dữ liệu)
Chống truy cập trái phép: xác thực bằng mật khẩu, thẻ thông minh, sinh trắc …
Sao lưu dự phòng (back up) hỏng phần cứng, hỏng phần mềm, thao tác nhầm

Nguyên tắc: phòng bệnh hơn chữa bệnh vì hậu quả có thể rất lớn
Biện pháp – thao tác đúng
Bảo vệ mật khẩu: không quá đơn giản, dễ đoán, không cho ngươì khác, không ghi ra giấy
Tắt máy đúng cách: dùng lệnh shutdown, không ngắt điện
Dùng UPS: mất điện đột ngột có thể làm hỏng hệ thống tệp.
Dùng Ổn áp: điện áp lên xuống đột ngột làm hỏng phần cứng, hỏng dữ liệu.
Sao lưu dự phòng
Dữ liệu đắt hơn thiết bị nhiều lần !
Lịch sao lưu thường kì: hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng ..
Giờ sao lưu nên sau buổI làm (hoặc tự động vào ban đêm): vì các tệp đang làm việc sẽ không sao lưu được
Tổ chức thư mục riêng chứa dữ liệu cần sao lưu
Sao lưu toàn phần hay chỉ phần mới thêm, mới thay đổi (incremental)

Lưu trữ dữ liệu sao lưu ở chỗ khác
Vi rút máy tính
Vi rút máy tính là gì:
Là một chương trình thâm nhập bất hợp pháp vào máy tính của bạn.
Đặc điểm: khả năng tự sao chép bản thân nó -> lây lan đến các máy tính khác qua sao chép bằng đĩa mềm, qua mạng máy tính.
* Nếu một máy tính bị nghi ngờ là nhiễm virus thì cách thức tốt nhất để kiểm tra và diệt virus là Cài đặt một chương trình chống virus, quét virus các ổ đĩa của máy tính và cho chương trình này loại bỏ virus
Vi rút máy tính
Một vi rút máy tính có hai phần: phần lây nhiễm và phần ngòi nổ.
Phần ngòi nổ thực hiện công việc phá hoại.
Có thể xoá toàn bộ ổ đĩa cứng hoặc một phần

Luôn có vi rút mớI phát sinh !!!
Phòng chống vi rút máy tính
Dùng phần mềm phòng chống vi rút:
Chức năng phát hiện và tiêu diệt vi rút
Có thể cho chạy khi phát hiện máy bị nhiễm.
Có thể định giờ tự động chạy
Có thể thường trực kiểm tra khi sao chép các tệp vào máy tính, báo động ngay
BKAV,
NORTON ANTIVIRUS
phòng chống vi rút máy tính
Hạn chế của phần mềm chống vi rút
chỉ phát hiện và diệt được những vi rút mà người viết phần mềm đã biết
Luôn có vi rút mới -> phải cập nhật thường xuyên.

Không phải cứ có phần mềm diệt vi rút là xong !
Sử dụng đúng cách !
Phòng ngừa vi rút
Cảnh giác khi sao chép
Cảnh giác khi mở email, nhất là mở các tệp đính kèm
Cảnh giác khi download
Không vi phạm luật bản quyền: Những phần mềm trò chơi bẻ khoá vi phạm bản quyền thường chứa những hiểm hoạ không lường trước
BẢN QUYỀN VÀ PHÁP LUẬT
Các loại phần mềm
Phần mềm thương mại – commercial software: có đăng ký bản quyền : không cho phép sao chép dưới bất kỳ hình thức nào.
Phần mềm chia sẻ - Shareware: có bản quyền, dùng thử trước khi mua. Nếu muốn tiếp tục sử dụng chương trình thì được khuyến khích trả tiền cho tác giả.
Phần mềm miễn phí - Freeware: cho phép người khác tự do sử dụng hoàn toàn hoặc theo một số yêu cầu bắt buộc. Ví dụ phải kèm tên tác giả …
Các loại phần mềm
Phần mềm nguồn mở - Open source software: công bố cả mã nguồn để mọi người tham gia phát triển
Phần mềm mã nguồn tự do - Free source software: đảm bảo thêm quyền tư do, người phát triển nâng cấp không được thêm các hạn chế của mình
Vấn đề bản quyền
Site licence: bản quyền dùng cho một đơn vị - số người dùng: không hạn chế, có hạn chế
User licence: trên một máy tính, có thể mua thêm cho máy khác, rẻ hơn mua mới nguyên vẹn.
User licence agreement: bảo vệ nhà sản xuất, chống ăn cắp. Phải chọn “accept” khi cài đặt. Khá dài (15 trang !)
Phần mềm tải về từ Internet: có thể là không hợp pháp. Cần xem kĩ.