Tài liệu

CHƯƠNG TRÌNH TẬP HUẤN TIN HỌC 112 CHÍNH PHỦ
Giảng viên: Mai Ngọc Lĩnh
Trung tâm tin học Thanh hoá
NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH
Các kiến thức và kỹ năng chung về máy tính
+ Công nghệ thông tin và máy tính
+ Sử dụng hệ điều hành MS Windows 2000
Kỹ năng tin học văn phòng cơ bản
+ Sử dụng phần mềm soạn thảo văn bản MS Word
+ Sử dụng phần mềm bảng tính điện tử MS Excel
Khai thác các hệ thống thông tin điện tử trong đề án 112 của chính phủ
+ Cơ bản về mạng máy tính và Internet
+ Sử dụng bộ duyệt Web và thư điện tử
+ Website và cổng dịch vụ hành chính
+ Hệ thống thông tin tác nghiệp dựa trên nền Lotus notes
MODUL1: CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ MÁY TÍNH
Các khái niệm chung (Common concept)
Phần cứng máy tính (Hardware of Computer)
Phần mềm máy tính (Software of Computer)
Máy tính trong đời sống hàng ngày (Everyday Computer)
Bảo mật (Security)
Bản quyền và pháp luật (Copyright and Law)
Máy tính đối với sức khoẻ (Health for Use compuetr)
MỤC TIÊU MÔN HỌC
Đây là phần lí thuyết của nội dung đào tạo tin học căn bản.
Hoàn thành môn học này học viên phải biết các thành phần cấu tạo vật lý của máy tính cá nhân và hiểu được một số khái niệm cơ bản thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin như: lưu trữ dữ liệu và bộ nhớ máy tính, các khung cảnh ứng dụng phần mềm máy tính trong xã hội, sử dụng mạng thông tin với máy tính.
Học viên cũng cần nhận thức được vai trò của hệ thống CNTT trong cuộc sống hàng ngày cũng như ảnh hưởng của máy tính cá nhân đối với sức khoẻ con người.
Học viên cần ý thức được một số vấn đề về an ninh và luật pháp liên quan đến máy tính.
CÁC KHÁI NIỆM CHUNG
COMMON CONCEPTS
THÔNG TIN VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN

Thông tin - Information
Là khái niệm trừu tượng
hiểu biết, nhận thức thế giới
Tồn tại khách quan, có thể ghi lại, truyền đi ..
Lượng tin tỷ lệ nghịch với xác suất của sự kiện
Dữ liệu - data
Là cái mang thông tin
Các dấu hiệu : kí hiệu, văn bản chữ số chữ viết...
Các tín hiệu : điện, từ, quang, nhiệt độ, áp suất...
Các cử chỉ, hành vi ...
Ví dụ: Thông tin trong một tờ báo
Thông tin trên trang Web (Internet)
Khoa học xử lý thông tin là ngành khoa học nghiên cứu các phương pháp, công nghệ kỹ thuật xử lý thông tin một cách tự động bằng máy tính điện tử
Đơn vị đo lượng tin và các bội số
Đơn vị đo lượng tin = bit = tin về hệ thống chỉ có 2 trạng thái đồng khả năng = 0/1 (đóng/mở dòng điện)
Các bội số
1 byte = 8 bit (8 = 23 thường cho xấp xỉ 10)
Kilobyte-KB =210 byte = 1024 byte (~ 1000 byte)
Megabyte-MB = 210 KB = 1024 KB = 1,048,576 byte
Gigabyte - GB = 210 MB = 220 KB = 230 byte
Lưu ý: b = bit, B = byte
THÔNG TIN VÀ XỬ LÝ THÔNG TIN
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA MÁY TÍNH
ENIAC, nặng 30 tấn, University of Pennsylvania.
Quân đội Mỹ: các tính toán đường đạn, dự báo thời tiết, phản ứng hạt nhân.
Năm 1981, máy tính cá nhân (Personal Computer - PC) đầu tiên của IBM ra đời.
Năm 1982: Bộ vi xử lý Intel 8088 - hệ điều hành Micrsoft – DOS …
Xu thế tương lai: Ngày càng nhỏ hơn, nhẹ hơn và mạnh hơn.
Máy tính xưa và nay
CÁC LOẠI MÁY TÍNH
Máy tính lớn (Mainframe Computer)
Máy tính con (Minicomputer)
Máy chủ (Server Computer)
Máy vi tính (Microcomputer)
+ Loại để bàn (Desktop)
+ Loại xách tay (Laptop or Notebook)
+ Loại bỏ túi (Palmtop, Palmpilot)
THIẾT BỊ TRỢ GIÚP CÁ NHÂN (PDA)
PDA: Personal Digital Assitant
Máy trợ giúp cá nhân dùng kỹ thuật số. Đây là một loại máy tính cầm tay nhỏ có khả năng thu nhận các thông tin đưa vào do người viết lên màn hình cảm biến bằng một cây bút đặc biệt
PHẦN CỨNG MÁY TÍNH
HARDWARE
CÁC THÀNH PHẦN CHÍNH
Theo chức năng
Bộ xử lí trung tâm (Central Processing Unit)
Bộ nhớ trong – ngoài (Inside/outside Memory)
Thiết bị vào/ra: gọi chung là các thiết bị ngoại vi ghép nối vào máy tính (In/out devices
BỘ XỬ LÝ TRUNG TÂM (CPU)
Là bộ não của máy tính
Tốc độ đồng hồ: Giga hertz - GHz
Các hãng lớn: AMD, Cyrix, Intel …
Intel Pentium I, II, III, IV, Prescott, centrino
Tần số f: số lần xử lý tín hiệu trên 1 đơn vị thời gian: (Hz -> KHz -> MHz -> GHz)

BỘ XỬ LÝ TRUNG TÂM (CPU)
BỘ NHỚ TRONG
RAM - random access memory - là bộ nhớ chính (main memory).
Dễ dàng đọc/ viết dữ liệu, tốc độ cao.
Tắt máy thì cũng mất luôn dữ liệu - volatility
ROM - read-only memory.
Dữ liệu được ghi sẵn một lần khi sản xuất.
Không mất đi khi tắt máy.
Không sửa đổi được.
Ví dụ: ROM-BIOS : Basic I/O System, Flash ROM
BỘ NHỚ TRONG
BỘ NHỚ NGOÀI
Đĩa cứng, đĩa mềm (Hardisk, Floppydisk).
Đĩa quang CD-ROM, DVD và đĩa quang từ MO, đĩa Zip.
Băng từ.
Thẻ nhớ PCMCIA, RAM stick.
Chú ý: Phân loại bộ nhớ trong – ngoài dựa vào tác dụng của bộ nhớ tới hệ thống máy tính.
BỘ NHỚ NGOÀI
Đĩa mềm 1.44 MB
Đĩa CD 650MB
~450 lần đĩa mềm
Đĩa cứng 40 GB
~ 29nghìn đĩa mềm
Chứa được một cuốn luận văn
Chứa được một bộ bách khoa toàn thư gồm cả âm thanh hình ảnh minh họa
Chứa được nhiều cuốn luận văn, nhiều bộ bách khoa thư, nhiều chương trình làm việc, tiện ích, giải trí khác…
Đĩa cứng di động (USB)
Các thiết bị ngoại vi
Thiết bị nhập dữ liệu vào
Bàn phím, chuột
Track ball
Máy quét (scanner)
Touch pad, Light pen
Joy stick
Microphone
Web cam – máy ảnh số
Các thiết bị ngoại vi
Thiết bị xuất kết quả ra
Màn hình: ống tia âm cực, tinh thể lỏng
Máy chiếu - projector
Máy in: laser, phun mực (đen trắng / màu), in kim
Plotter: in hình vẽ cớ lớn
Loa và vỉ âm thanh
Modem (vào + ra)

Các thiết bị ngoại vi
Các thiết bị ngoại vi
Khi nghe nhạc chúng ta có thể tắt màn hình, có thể soạn thảo văn bản ...
Sử dụng cho các buổi thuyết trình, quảng cáo, giảng dạy...
CÁC CỔNG VÀO RA
Để cắm các thiết bị ngoại vi
Cổng tuần tự (COM1, COM2..)
Cổng song song (LPT1, LPT2..)
Cổng tuần tự vạn năng - USB
THIẾT BỊ NHẬP
Bàn phím, con chuột, máy quét ...
BỘ XỬ LÝ (CPU)
+Bộ điều khiển (CU)
+ Bộ tính toán số học (ALU)
THIẾT BỊ XUẤT
Màn hình, máy in, loa...
THIẾT BỊ LƯU TRỮ TRONG
+ ROM (Read Only Memory): Bộ nhớ chỉ đọc
+ RAM (Random Access Memory): Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên
THIẾT BỊ LƯU TRỮ NGOÀI
+ Ổ đĩa mềm, đĩa mềm
+ Ổ đĩa cứng
+ Ổ đĩa quang (CD Rom) + đĩa quang...
Các tham số chính quyết định năng lực (và giá) của
máy vi tính
Tốc độ của bộ vi xử lý (CPU)
Dung lượng của bộ nhớ RAM
Tốc độ và dung lượng của ổ đĩa cứng (Hard Disk - HDD)

Ví dụ: Máy Pentium IV: 3GHz, Ram 512 MB, HDD 40GB
Ảnh hưởng như thế nào
Tốc độ đồng hồ của bộ vi xử lí: càng nhanh càng tốt
RAM: càng nhiều càng tốt
Đĩa cứng: tốc độ vòng quay càng nhanh càng tốt, dung lượng đủ lớn để còn khoảng trống làm việc
Các yếu tố khác ảnh hưởng đến tốc độ xử lí của máy tính
Hiện tượng phân mảnh tệp -> thỉnh thoảng phải chạy chương trình chống phân mảnh tệp (2 - 3 tuần).
Không chạy quá nhiều chương trình đồng thời.
Bật tắt máy tính đúng cách.
Cài đặt phần mềm không đúng cách
...
MỘT SỐ THIẾT BỊ KHÁC
BÀI TẬP 1:
1. Thế nào là thông tin, dữ liệu? Đơn vị lưu trữ dữ liệu, đơn vị đo tần số hoạt động?
2. Vẽ sơ đồ các thiết bị phần cứng cơ bản của máy tính (Theo chức năng).
3. Mô tả tóm tắt nguyên tắc hoạt động của máy tính.
4. Ba yếu tố chính quyết định năng lực và giá trị của máy vi tính?
PHẦN MỀM MÁY TÍNH
SOFTWARE
PHẦN MỀM MÁY TÍNH
Phần cứng (hardware) = các thiết bị
Phần mềm (software) = các chương trình:
+ Điều khiển hoạt động của phần cứng
+ Thực hiện xử lý dữ liệu.
+ 2 loại phần mềm: Phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng
PHẦN MỀM HỆ THỐNG
Hệ điều hành (Operating System): không thể thiếu trên mọi máy vi tính.
+ Bật điện -> ROM -> nạp hệ điều hành -> các chương trình khác.
Các trình điều khiển thiết bị (Driver)
PHẦN MỀM HỆ THỐNG
Hệ điều hành
DOS (Microsoft): Hệ điều hành dòng lệnh
Windows (Microsoft): Win95 -> Win98 -> ...
Linux – của cộng đồng mã nguồn mở - miễn phí
OS/2 (IBM), SunOS, Solaris (MicroSystem)
.…
Hệ điều hành Linux
Tác giả: Linus Torvalds – Phần Lan
Là nền cho mọi hệ thống mã nguồn mở
Hệ điều hành Windows
Tác giả: Bill Gates – Mỹ, công ty Microsoft
Là hệ điều hành được sử dụng phổ biến ở Việt Nam cũng như trên toàn thế giới
Ví dụ minh họa
PHẦN MỀM ỨNG DỤNG
Ví dụ:
Phần mềm soạn thảo văn bản MS Word

Phần mềm bảng tính điện tử: MS Excel

Phần mềm cơ sở dữ liệu: MS Access

Phần mềm trình diễn: MS PowerPoint

Phần mềm truy cập Internet: MS Internet Explorer
BÀI TẬP 2:
1. Phần mềm máy tính là gì? Sự cần thiết?
2. Phân biệt phần cứng và phần mềm trong máy vi tính?
3. Thế nào là phần mềm hệ thống? phần mềm ứng dụng? Sự khác nhau? Cho một số ví dụ về phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng
4. Thế nào là hệ điều hành? Ví dụ?
BÀI THỰC HÀNH SỐ 1
1. Xem tốc độ CPU và dung lượng RAM
Bước1: Kích chuột phải vào My Computer
Bước2: Vào Properties
Bước3: Vào General => Xem ở phần Computer
2. Xem dung lượng đĩa cứng
Bước1: Kích chuột phải vào My Computer
=> Vào Explore
Bước2: Kích chuột phải vào biểu tượng đĩa cần xem dung lượng => Vào Properties => Vào General
BÀI TẬP THỰC HÀNH SỐ 2
Deframenter:
+ Deframenter là một phần mền tiện ích của hệ điều hành Windows chống phân mãnh tệp, tổ chức sắp xếp lại dữ liệu trong máy tính đúng trật tự.
+ Sau một khoảng thời gian dùng máy tính (Khoảng 2 – 3 tuần) các dữ liệu trong máy tính sẽ bị phân mãnh. Làm cho quá trình hoạt động bị chậm lại, dữ liệu có thể bị xáo trộn, mất mát.
2. Scan disks:
+ Scan Disks là một phần mềm tiện ích của hệ điều hành Windows giúp kiểm tra và sửa lổi đĩa nhớ.
+ Sau khoảng thới gian sử dụng 2 – 3 tuần ta nên thực hiện công việc này.
BÀI TẬP THỰC HÀNH SỐ 2
Sử dụng tiện ích Deframenter:
Bước1: Từ màn hình chính, kích chuột phải vào My Computer => Vào Explore.
Bước2: Kích chuột phải vào biểu tượng ổ đĩa cần chống phân mãnh tệp => Vào Properties => Vào Tool.
Bước3: Vào Deframent Now => Kích chuột trái chọn đĩa => Vào Deframent => Chờ khoản 30’ -> 60’
BÀI TẬP THỰC HÀNH SỐ 2
2. Sử dụng tiện ích Scan Disks:
Bước1: Từ màn hình chính, kích chuột phải vào My Computer => Vào Explore.
Bước2: Kích chuột phải vào biểu tượng ổ đĩa cần chống phân mãnh tệp => Vào Properties => Vào Tool.
Bước3: Vào Check Now => Tích vào Automatically Fix… (Kiểm tra và sửa tự động) => Start => Chờ…
MÁY TÍNH TRONG CUỘC SỐNG HÀNG NGÀY
COMPUETR EVERYDAY
MÁY TÍNH TRONG GIA ĐÌNH
Giải trí: nghe nhạc, xem phim, chơi Games
Thông tin liên lạc: kết nối Internet, dùng thư điện tử, chat,
Học tập: xem báo điện tử, tra cứu Web
Soạn thảo văn bản
...
MÁY TÍNH Ở CƠ QUAN
Yêu cầu “vi tính thành thạo” trong các thông báo tuyển dụng?
Có phải chỉ là tin học văn phòng ??
Mạng máy tính?
Internet?
Các phần mềm ứng dụng phục vụ công tác chuyên môn?
...

Những việc máy tính làm tốt hơn con người
Lặp lại nhàm chán
Máy móc, dễ tự động hoá
Tính toán số học (bảng tính excel !)
Môi trường nguy hiểm
...
Những việc con người làm tốt hơn máy tính
Tự thích nghi, phản ứng linh hoạt với thay đổi bất ngờ
Nhận dạng, hiểu hình vẽ
Sáng tạo, nghệ thuật
...

MÁY TÍNH ĐỐI VỚI SỨC KHOẺ
health for using computer

GIỮ GÌN SỨC KHỎE
Ghế ngồi: có thể nâng lên hạ xuống, có tựa lưng, có thể ngả đầu nghỉ
Màn hình: Không bị phản xạ ánh sáng, không được đặt gần mắt quá (> 50cm). Nên sử dụng kính chắn
Bàn phím: đúng quy cách, sẽ không mỏi tay
Chuột: không gian đủ rộng cho chuột di chuyển. cần thỉnh thoảng vệ sinh viên bi. Nên sử dụng bàn di chuột.
...
GIỮ GÌN SỨC KHỎE
Nghỉ giải lao đều đặn, khoảng 30-45 phút 1 lần.
Làm việc với máy tính không đúng cách sẽ hại sức khoẻ !!!
Mở mắt, mỏi mắt
Đau lưng, nhức đầu
Bức xạ từ màn hình
...
GIỮ GÌN MÁY TÍNH
Máy tính thích
Môi trường sáng sủa, sạch sẽ, thoáng gió
Cáp điện, ổ cắm gọn gàng, chắc chắn
Máy tính không thích
Bụi, ẩm, nóng
Nhiễu điện từ
Đồ ăn uống đặt lên bàn phím.
BÀI TẬP TỔNG HỢP
Thông tin là gì? Dữ liệu là gì? Tin học là gì?
Đơn lưu trữ dữ liệu? Đơn vị đo tốc độ xữ lý và truyền dẫn dữ liệu?
Các loại máy tính hiện nay? So sánh máy chủ Server và máy tính cá nhân PC?
Phần cứng? Khối xữ lý trung tâm? Khối lưu trữ? Khối vào/ra?
Phần mềm? Hệ điều hành? Sự cần thiết của hệ điều hành?
Các yếu tố chính quyết định năng lực làm việc và giá thành của máy tính?
Sự cần thiết của việc học tin học? Tại sao phải cập nhật (Update) kiến thức tin học thường xuyên?
BẢO MẬT
SECURITY
AN TOÀN DỮ LIỆU
Nhiều khía cạnh
Chống vi rút, tin tặc (phá hoại, ăn cắp dữ liệu)
Chống truy cập trái phép: xác thực bằng mật khẩu, thẻ thông minh, sinh trắc …
Sao lưu dự phòng (back up) hỏng phần cứng, hỏng phần mềm, thao tác nhầm
Nguyên tắc: phòng bệnh hơn chữa bệnh vì hậu quả có thể rất lớn
MỘT SỐ BIỆN PHÁP
Bảo vệ mật khẩu: không quá đơn giản, dễ đoán, không cho ngươì khác, không ghi ra giấy
Tắt máy đúng cách: dùng lệnh shutdown, không ngắt điện
Dùng UPS: mất điện đột ngột có thể làm hỏng hệ thống tệp.
Dùng Ổn áp: điện áp lên xuống đột ngột làm hỏng phần cứng, hỏng dữ liệu.
SAO LƯU DỰ PHÒNG (BACK UP)
Dữ liệu đắt hơn thiết bị nhiều lần !
Lịch sao lưu thường kì: hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng ..
Giờ sao lưu nên vào ban đêm: các tệp đang làm việc sẽ không sao lưu được
Tổ chức thư mục riêng chứa dữ liệu cần sao lưu
Sao lưu toàn phần hay chỉ phần mới thêm, mới thay đổi (incremental)
Lưu trữ dữ liệu sao lưu ở chỗ khác

VIRUS MÁY TÍNH
Vi rút máy tính là gì:
Là một chương trình hoặc một đoạn chương trình thâm nhập bất hợp pháp vào máy tính của bạn.
Đặc điểm: khả năng tự sao chép bản thân nó -> Có khả năng thâm nhập cao.
Lây lan đến các máy tính khác qua sao chép bằng đĩa mềm, qua mạng máy tính, Internet.
...
VIRUS MÁY TÍNH
Một vi rút máy tính có hai phần: phần lây nhiễm và phần ngòi nổ.
Phần ngòi nổ thực hiện công việc phá hoại.
Có thể xoá toàn bộ ổ đĩa cứng hoặc một phần.
Có thể làm hỏng hệ thống máy tính.

PHÒNG CHỐNG VIRUS MÁY TÍNH
DùnNg phần mềm phòng chống vi rút:
Chức năng phát hiện và tiêu diệt vi rút
Có thể cho chạy khi phát hiện máy bị nhiễm.
Có thể định giờ tự động chạy
Có thể thường trực kiểm tra khi sao chép các tệp vào máy tính, báo động ngay
BKAV, D32
NORTON ANTIVIRUS ...
PHÒNG CHỐNG VIRUS MÁY TÍNH
Hạn chế của phần mềm chống vi rút
Chỉ phát hiện và diệt được những vi rút mà người viết phần mềm đã biết
Luôn có vi rút mới -> phải cập nhật thường xuyên.

PHÒNG CHỐNG VIRUS MÁY TÍNH
Cảnh giác khi sao chép
Cảnh giác khi mở email, nhất là mở các tệp đính kèm
Cảnh giác khi download
Không vi phạm luật bản quyền: Những phần mềm trò chơi bẻ khoá vi phạm bản quyền thường chứa những hiểm hoạ không lường trước
BÀI TẬP THỰC HÀNH SỐ 3
Sử dụng phần mêm diệt Virus BKAV:
+ BKAV là phân mêm diệt Virus miễm phí, chúng ta có thể tải (Download) phần mềm này từ trang http://www.bkav.cm.vn.
+ Tác giả: Nguyễn Tử Quảng - GV ĐHBKHN.
+ BKAV dễ cài đặt và sử dụng.
BÀI TẬP 4
Vẽ sơ đồ khối các thiết bị cơ bản của máy tính (Phân loại theo chức năng).
Sử dụng chương trình diệt Virus BKAV để quét và diệt Virus của đĩa C.
Xem 3 thông số chính quyết định năng lực làm việc của máy tính.

Ta cũng có thể kích chuột trái vào biểu tượng chạy tự động
Cửa sổ chính của chương trình BKAV
THE END.
THANHK YOU