Sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân

SỨ MỆNH LỊCH SỬ TOÀN THẾ GIỚI CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN
Giảng viên: Hồ Xuân Kiên
Khoa: Lý luận Mác – Lênin,
Tư tưởng Hồ Chí Minh
Bài 5
NỘI DUNG
1. Giai cẤp công nhân và điỀu kiỆn khách quan quy đỊnh sỨ mỆnh lỊch sỬ toàn thẾ giỚi cỦa giai cẤp công nhân
2. ĐiỀu kiỆn chỦ quan cơ bẢn đỂ giai cẤp công nhân thỰc hiỆn Thành công sỨ mỆnh lỊch sỬ toàn thẾ giỚi
3. Giai cẤp công nhân ViỆt Nam trong sỰ nghIỆp đẨy mẠnh công nghiỆp hoá, hiỆn đẠi hoá gẮn vỚi phát triỂn kinh tẾ tri thỨc
1. Giai cẤp công nhân và điỀu kiỆn khách quan quy đỊnh sỨ mỆnh lỊch sỬ toàn thẾ giỚi cỦa giai cẤp công nhân
1.1. Quan niệm về giai cấp công nhân
1.1.1. Giai cấp công nhân trong chế độ tư bản chủ nghĩa
1.1.1.1. Quan niệm của C.Mac và Ph.Ăngghen về giai cấp công nhân
Về mặt lịch sử, GCCN xuất hiện cùng cuộc cách mạng công nghiệp đầu tiên từ giữa thế kỷ XVIII.
Cách mạng công nghiệp Anh
Phong trào đấu tranh của công nhân
Phong trào hiến chương ở Anh
Chủ nghĩa xã hội không tưởng
Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học – Quốc tế thứ nhất
Buổi lễ thành lập quốc tế thứ nhất - 1864
1848
Giai cấp công nhân
Giai cấp vô sản
Giai cấp vô sản hiện đại
Giai cấp Công nhân hiện đại
Giai cấp công nhân đại CN
v.v...
Giai cấp công nhân hiện đại
Thống nhất
* Quan niệm cơ bản về giai cấp công nhân của C.Mác - Ph.Ăng-ghen có thể được khái quát như sau:
Giai cấp công nhân hiện đại
là sản phẩm của nền đại công nghiệp
là chủ thể của nền đại công nghiệp
- Nhân tố thúc đẩy sự phát triển của GCCN là:
+ Sự phát triển của CNTB
+ Giai cấp tư sản
+ PTSX bóc lột giá trị thặng dư (PTSX TBCN)
- Khái niệm giai cấp vô sản:
“Giai cấp vô sản là giai cấp những công nhân làm thuê hiện đại, vì mất các tư liệu sản xuất của bản thân, nên buộc phải bán sức lao động của mình để sống”.
- Khái niệm GCCN:
“Giai cấp công nhân là lực lượng sản xuất hàng đầu, là đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến nhất và là giai cấp quyết định quá trình phát triển của xã hội hiện đại”.
Tư sản
Vô sản
Xung đột Lợi ích
Quá trình phát triển chủ nghĩa tư bản và chế độ bóc lột giá trị thặng dư.
1.1.1.2. Giai cấp công nhân ở các nước tư bản chủ nghĩa hiện nay
- Công nghiệp hóa là cơ sở để giai cấp công nhân phát triển mạnh mẽ cả về chất lượng và số lượng.
CN nhà máy Ford
- Giai cấp công nhân hiện nay là chủ thể của quá trình sản xuất công nghiệp hiện đại mang tính xã hội hóa ngày càng cao và gắn với kinh tế tri thức.
Văn phòng làm việc Google
Bàn làm việc của nhân viên Google
- Công nhân hiện đại vẫn bị bóc lột giá trị thặng dư.
May quần jeans thế kỷ 19
Dây chuyền tự động hóa
- Công nhân ở các nước tư bản chủ nghĩa hiện nay cũng chịu tác động nhiều mặt từ chế độ hiện hành.
Tích cực
Tiêu cực
đấu tranh cho dân chủ, công bằng và tiến bộ xã hội, qua đó thúc đẩy sự phát triển xã hội
suy giảm tính tích cực chính trị xã hội
- Thể chế kinh tế và chính trị
+ Sự điều chỉnh về cách thức quản lý, điều hòa mâu thuẫn xã hội.
Chế độ cổ phần
Công nhân có sở hữu về TLSX
Về hình thức, GCCN không còn là vô sản và có mức sống trung lưu hóa
về thực chất, quyền định đoạt quá trình sản xuất, quyền quyết định cơ chế phân phối lợi nhuận vẫn thuộc về giai cấp tư sản
Giai cấp công nhân vẫn bị bóc lột nặng nề bởi các chủ thể mới trong toàn cầu hóa như các tập đoàn xuyên quốc gia, nhà nước của các nước tư bản phát triển, v.v...
- Mối quan hệ giữa lợi ích của giai cấp công nhân và lợi ích quốc gia dân tộc
1.1.2. Giai cấp công nhân trong chế độ xã hội chủ nghĩa
1.1.2.1. Quan điểm cơ bản của V.I.Lênin và Hồ Chí Minh về giai cấp công nhân trong chế độ xã hội chủ nghĩa
- Chế độ xã hội chủ nghĩa tạo ra quy mô và trình độ mới cho quá trình công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa và vị thế làm chủ của giai cấp công nhân.
+ Lênin nhấn mạnh: “Cơ sở vật chất duy nhất của chủ nghĩa xã hội chỉ có thể là nền đại công nghiệp cơ khí có khả năng cải tạo cả nông nghiệp”.
+ Hồ Chí Minh xác định: Công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa là mục tiêu phấn đấu chung, là con đường no ấm thật sự của nhân dân ta.
- Giai cấp công nhân là người lãnh đạo, làm chủ và là lực lượng chủ chốt xây dựng CNXH.
- GCCN thông qua vai trò lãnh đạo của ĐCS và NN XHCN, cùng với giai cấp nông dân, đội ngũ trí thức và toàn dân tộc tiến hành xây dựng xã hội mới, văn hóa mới, con người mới.
- Về những tiêu chí thực tiễn để xác định năng lực làm chủ của GCCN trong sự nghiệp xây dựng CNXH:
+ Lê nin: GCCN phải học được cách tổ chức hàng chục triệu người.
+ HCM: có đạo đức vô sản (phải lao động, có tính kỷ luật, tiết kiệm, chống tham ô...)
1.1.2.2. Về giai cấp công nhân ở các nước đang xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện nay
Trung Quốc
- Đặc điểm:
+ Hội nhập sâu rộng với kinh tế toàn cầu
+ Trung Quốc đã được mệnh danh là “công xưởng của thế giới”.
+ Vị thế chính trị của giai cấp công nhân Trung Quốc vẫn được xác định là giai cấp lãnh đạo sự nghiệp xây dựng “chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc”.
Bảng 1.1. Biểu đồ số lượng công nhân TQ năm 2003 (đ.v: triệu người)
Bảng 1.2. Số lượng công nhân TQ trong các khối ngành nghề (đ.v: triệu người)
Nguồn: Niên giám thống kê TQ năm 2001.
- Hạn chế:
+ suy giảm ý thức giai cấp,
+ suy giảm tính chất giai cấp của Đảng,
+ phân hóa giàu nghèo sâu sắc,
+ chênh lệch trình độ phát triển giữa các vùng miền,
+ ô nhiễm môi trường, sinh thái,
+ v.v...
Việt Nam
- Giai cấp công nhân Việt Nam đang là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, là lực lượng nòng cốt trong khối liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, nền tảng vững chắc của khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Bảng 1.3. Số lượng GCCN VN
Nguồn: Tổng liên đoàn lao động VN - 2015
Bảng 1.4. Đóng góp của GCCN vào tổng sản phẩm xã hội và tổng ngân sách nhà nước
Bảng 1.5. Số lượng CN trong các ngành nghề và cơ cấu ngành nghề
# Theo thống kê của Bộ Khoa học - Công nghệ (KH-CN), hiện nay cả nước có 24.300 tiến sĩ (TS) và 101.000 thạc sĩ. So với năm 1996 đội ngũ này tăng trung bình 11,6%/năm, trong đó TS tăng 7%/năm, thạc sĩ tăng 14%/năm.
- Tuy nhiên, sự phát triển của GCCN nước ta còn nhiều hạn chế:
+ Chưa đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước
+ Địa vị chính trị - xã hội của GCCN chưa thể hiện đầy đủ
+ Lợi ích chưa tương xứng...
Bảng so sánh bằng sáng chế của các nước Đông Nam Á được đăng kí tại Mỹ năm 2011
0
Tóm lại
- Giai cấp công nhân hiện đại là sản phẩm và là chủ thể của quá trình công nghiệp hóa. Họ gắn liền với quá trình sản xuất vật chất hiện đại, là đại biểu cho phương thức sản xuất mang tính xã hội hóa ngày càng cao và là lực lượng đi đầu trong cuộc đấu tranh vì tiến bộ trong xã hội hiện đại
1.2. Về sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân và nội dung, điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử này
1.2.1. Về sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân
Sứ mệnh là gì?
Thế nào là sứ mệnh lịch sử?
- Sứ mệnh lịch sử toàn thế giới là sự nghiệp xác lập một hình thái kinh tế xã hội trên phạm vi toàn thế giới.
+ Trong lịch sử, sự nghiệp này được trao cho một giai cấp tiến bộ đương thời đại diện cho một phương thức sản xuất mới
Chiếm hữu nô lệ
Phong kiến
Tư bản chủ nghĩa
Cộng sản chủ nghĩa
G/c Chủ nô
G/c phong kiến
G/c Tư sản
G/c Công nhân
Sứ mệnh lịch sử thường xuất hiện ở điểm giao thời - quá độ giữa một hình thái cũ đang suy tàn và một hình thái mới đang xuất hiện
+ Điều kiện cơ bản để một giai cấp đảm nhận sứ mệnh lịch sử trước tiên giai cấp đó phải là:
giai cấp đại diện cho tiến bộ xã hội mà cụ thể là đại diện cho phương thức sản xuất tiến bộ với năng suất lao động cao hơn
cách tổ chức lao động xã hội phù hợp và tiến bộ hơn.
có được một hệ tư tưởng riêng
- Đặc điểm sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
+ Một là, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là thực hiện sự nghiệp cách mạng của quần chúng và mang lại lợi ích cho đa số.
+ Hai là, sứ mệnh lịch sử này không phải là thay thế chế độ sở hữu tư nhân này bằng chế độ sở hữu tư nhân khác như những lần trước đây, mà là xóa bỏ triệt để tư hữu về tư liệu sản xuất.
+ Ba là, việc giai cấp công nhân giành lấy quyền lực thống trị xã hội là tiền đề để cải tạo toàn diện xã hội cũ, xây dựng xã hội mới nhằm mục tiêu cao nhất là giải phóng triệt để con người.
1.2.2. Nội dung, điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân
1.2.2.1. Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
Nội dung SMLS của giai cấp công nhân là những nhiệm vụ cần phải thực hiện trong quá trình xây dựng hình thái kt-xh cộng sản chủ nghĩa
- Nội dung kinh tế:
+ Giai cấp công nhân là chủ thể của quá trình sản xuất vật chất bằng phương thức sản xuất công nghiệp, sản xuất của cải, đáp ứng những nhu cầu ngày càng tăng của con người.
Qua đó, tạo ra tiền đề vật chất - kỹ thuật cho sự ra đời của xã hội mới.
Vd: Ở các nước TBCN: thông qua CM KH&CN
Vd: Ở các nước XHCN: thông qua quá trình CNH-HĐH...
+ Khẳng định sự cần thiết của sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đối với quá trình phát triển của văn minh nhân loại.
- Nội dung chính trị - xã hội:
+ Tiến hành cách mạng chính trị lật đổ chế độ tư bản chủ nghĩa.
+ Xây dựng Nhà nước pháp quyền của giai cấp công nhân và nhân dân lao động .
+ Thực hiện liên minh các giai cấp tầng lớp, đoàn kết các dân tộc, xây dựng xã hội mới, con người mới...
- Nội dung văn hóa, tư tưởng:
+ Xác lập hệ giá trị, tư tưởng của giai cấp công nhân
+ Xây dựng nền văn hóa xã hội chủ nghĩa và con người được phát triển tự do và toàn diện trong xã hội công bằng, dân chủ, văn minh
1.2.2.2. Điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân
- Thứ nhất, do sự quy định của địa vị kinh tế - xã hội của giai cấp công nhân.
- Thứ hai, những tiền đề vật chất của chủ nghĩa tư bản và sự vận động của mâu thuẫn cơ bản của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
- Thứ ba, mâu thuẫn về lợi ích cơ bản giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản tất yếu dẫn đến sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân.
2. ĐiỀu kiỆn chỦ quan cơ bẢn đỂ giai cẤp công nhân thỰc hiỆn Thành công sỨ mỆnh lỊch sỬ toàn thẾ giỚi
2.1. Sự phát triển của giai cấp công nhân
- Sự phát triển về lượng:
+ sự phát triển số lượng lao động công nghiệp trong tổng số lao động xã hội,
+ tỷ lệ lao động công nghiệp trong các lĩnh vực kinh tế xã hội và cơ cấu của giai cấp công nhân.

+ Do yêu cầu của nền SX công nghiệp và cơ cấu kinh tế.
+ Thông qua các chính sách kinh tế xã hội và chiến lược phát triển CNH.
- Sự phát triển về chất:
+ năng lực làm chủ công nghệ hiện đại
+ ý thức giác ngộ giai cấp ý thức dân tộc.
2.2. Đảng Cộng sản - nhân tố chủ quan cơ bản nhất để thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
2.2.1. Mối quan hệ mật thiết và những điểm phân biệt giữa Đảng Cộng sản và giai cấp công nhân
- Giai cấp công nhân coi Đảng Cộng sản là hạt nhân chính trị của mình và sự ra đời của Đảng là mốc đánh dấu sự trưởng thành của giai cấp.
+ Sự ra đời của ĐCS là dấu hiệu đã trở thành giai cấp tự giác và đủ năng lực để thực hiện sứ mệnh lịch sử
+ Sự kết hợp giữa chủ nghĩa Mác- Lênin với phong trào công nhân
- Đảng coi giai cấp công nhân là cơ sở xã hội hàng đầu của mình.
- Điểm phân biệt chủ yếu giữa đảng và giai cấp là ở trình độ giác ngộ chính trị, năng lực lãnh đạo, tính tiền phong và gương mẫu.
- Tính chất tiền phong trong thực tiễn và lý luận, tính tổ chức khoa học và chặt chẽ xác định Đảng là người lãnh đạo, là hạt nhân của giai cấp công nhân.
2.2.2. Vai trò của Đảng Cộng sản trong quá trình lãnh đạo giai cấp công nhân thực hiện sứ mệnh lịch sử
- Đảng Cộng sản là lãnh tụ chính trị của giai cấp công nhân
- Đảng Cộng sản là bộ tham mưu của giai cấp công nhân.
+ Đề ra đường lối, cương lĩnh hoạt động
+ Tổ chức, huy động các nguồn lực trong phong trào công nhân.
- Đảng Cộng sản là đội tiên phong đấu tranh cho lợi ích của giai cấp công nhân và của dân tộc.
Đảng là tổ chức của những con người ưu tú nhất
3. Giai cẤp công nhân ViỆt Nam trong sỰ nghIỆp đẨy mẠnh công nghiỆp hoá, hiỆn đẠi hoá gẮn vỚi phát triỂn kinh tẾ tri thỨc
3.1. Giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay
3.1.1. Quan niệm và thực trạng giai cấp công nhân Việt Nam
- Khái niệm GCCN Việt Nam:
“Giai cấp công nhân Việt Nam là một lực lượng xã hội to lớn, đang phát triển, bao gồm những người lao động chân tay và trí óc, làm công hưởng lương trong các loại hình sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, hoặc sản xuất kinh doanh và dịch vụ có tính chất công nghiệp”.
- SMLS của GCCN Việt Nam:
+ Là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam;
+ Giai cấp đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến;
+ Giai cấp tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
+ Lực lượng nòng cốt trong liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng”.
- Hiện trạng thực hiện sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam.
+ Những thuận lợi:
# Tăng nhanh về số lượng, đa dạng về cơ cấu

# Chất lượng được nâng lên, hình thành ngày càng nhiều công nhân tri thức.
Năm 2010, số lao động có trình độ đại học trở lên là 5,7 %, cao đẳng là 1,7 %,  trung cấp là 3,5 %, dạy nghề 3,8 %.
Theo thống kê của Bộ Khoa học - Công nghệ (KH-CN), hiện nay cả nước có 24.300 tiến sĩ (TS) và 101.000 thạc sĩ
# là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam.
# phát huy vai trò là lực lượng nòng cốt trong liên minh giai cấp công – nông – tri thức
# Có những đóng góp trực tiếp to lớn vào quá trình phát triển của đất nước
+ Hạn chế:
# Chất lượng chuyên môn còn yếu, chưa đồng đều
# Năng suất lao động thấp
# Tính kỷ luật chưa cao
# Địa vị chính trị của giai cấp công nhân chưa thể hiện đầy đủ.
- Những vấn đề đang đặt ra với giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay.
+ Đối với vai trò lãnh đạo đất nước:
Cần phải giải quyết mâu thuẫn giữa tính tiền phong với hiện trạng nhiều bất cập (trình độ văn hóa, tay nghề...) của GCCN
+ Đối với vai trò đi đầu trong sự nghiệp đẩy mạnh CNH,HĐH gắn với kinh tế tri thức:
# Năng lực làm chủ khoa học và công nghệ
# năng lực lãnh đạo tổ chức, quản lý của Đảng và của Nhà nước,
# năng lực quản lý và kinh doanh của các doanh nghiệp nhà nước,
# thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chưa hoàn thiện...
+ Đối với vai trò là hạt nhân của khối liên minh công - nông - trí thức:
còn khá nhiều bất cập trước hai lực cản lớn là mặt trái của cơ chế thị trường và năng lực tổ chức quản lý của bản thân.
+ Đối với quá trình xây dựng, phát triển giai cấp công nhân nước ta:
# vấn đề đặt ra là độ chênh lệch giữa hiện trạng và tầm vóc.
# Chính sách pháp luật còn nhiều hạn chế
# bản thân gccn chưa đáp ứng được nhu cầu của sự nghiệp CNH,HĐH
3.2. Quan điểm và giải pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam
3.2.1. Quan điểm chỉ đạo trong xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam
- Kiên định quan điểm giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam
- Xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh phải gắn kết hữu cơ với xây dựng, phát huy sức mạnh của liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức
- Chiến lược xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh phải gắn kết chặt chẽ với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế.
- Đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ mọi mặt cho công nhân, không ngừng trí thức hóa giai cấp công nhân là một nhiệm vụ chiến lược
- Xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị
3.2.2. Phương hướng và giải pháp xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam
3.2.2.1. Phương hướng
- Đảng ta luôn quan tâm giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, phát triển giai cấp công nhân cả về số lượng và chất lượng; nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong công nghiệp, kỷ luật lao động;
Hình thành và triển khai thực hiện chiến lược xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh gắn với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế.
- Giải quyết có hiệu quả những vấn đề bức xúc, cấp bách của giai cấp công nhân, tạo được chuyển biến thật sự mạnh mẽ và rõ rệt trong việc nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của công nhân
- Tăng nhanh tỷ lệ lao động qua đào tạo; chú trọng đào tạo nghề cho công nhân từ nông dân và nữ công nhân.
- Nâng cao hơn về giác ngộ giai cấp, bản lĩnh chính trị, hiểu biết pháp luật, tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động, xây dựng lối sống lành mạnh trong công nhân, nhất là công nhân trẻ.
- Tăng tỉ lệ đảng viên và cán bộ lãnh đạo, quản lý xuất thân từ công nhân.
- Đẩy mạnh phát triển đoàn viên và tổ chức công đoàn, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam trong các loại hình doanh nghiệp.
3.2.2.2. Giải pháp cơ bản để xây dựng phát triển giai cấp công nhân Việt Nam
- Tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận về giai cấp công nhân trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế.
- Đẩy mạnh và nâng cao chất lượng đào tạo nghề, từng bước trí thức hóa giai cấp công nhân.
- Quan tâm bồi dưỡng, nâng cao trình độ chính trị, ý thức giai cấp, tinh thần dân tộc cho giai cấp công nhân.
- Bổ sung, sửa đổi, xây dựng và thực hiện nghiêm hệ thống chính sách, pháp luật để đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của công nhân; chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho công nhân.
- Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của tổ chức công đoàn và các tổ chức chính trị-xã hội khác trong xây dựng giai cấp công nhân.