Sinh lý học về gan

SUY GAN

Lyn Crellin
Paediatric Liver Transplant Coordinator
Victorian Liver Transplant Unit
Royal Children’s Hospital
http://kinhhoa.violet.vn
SINH LÝ HỌC VỀ GAN
Các chức năng chính của gan:
Điều hòa đường huyết, dự trữ năng lượng.
Điều hòa chức năng đông máu.
Sản xuất và bài tiết mật.
Trung hòa và phá hủy các độc chất và thuốc.


http://kinhhoa.violet.vn
SINH LÝ HỌC VỀ GAN
Giải độc/loại trừ các hormones, nội độc tố…
Chống nhiễm trùng.
Phục hồi những mô gan bị phá hủy.
Là nơi dự trữ đường, chất sắt, các vitamin, muối khoáng, tạo máu.
http://kinhhoa.violet.vn
BỆNH LÝ CỦA GAN
Do:
Rối loạn di truyền.
Rối loạn gen.
Thuốc.
Độc chất.
Nhiễm trùng
↓
Quá trình viêm  Xơ gan.


http://kinhhoa.violet.vn
XƠ GAN
Cấu trúc gan bị biến đổi:
Hoại tử: do phản ứng viêm và sự phóng thích các Cytokine
Xơ hóa: hình thành màng đáy và các ống dẫn.
Thoái hóa: tạo nốt.
http://kinhhoa.violet.vn
http://kinhhoa.violet.vn
Xơ gan




Tăng áp lực TM Cửa
http://kinhhoa.violet.vn
Tăng áp lực TM Cửa

Lưu lượng máu qua gan giảm



Báng bụng
Lách to
Tuần hoàn bàng hệ
Dãn TM và xuất huyết



http://kinhhoa.violet.vn
NHỮNG ĐẶC ĐiỂM LÂM SÀNG CỦA BỆNH GAN



Kém hấp thu/tiêu chảy
Chậm tăng trưởng
Kém phát triển.
Báng bụng.
Ói mửa.
Trào ngược dạ dày-thực quản





http://kinhhoa.violet.vn
NHỮNG ĐẶC ĐiỂM LÂM SÀNG CỦA BỆNH GAN
Rối loạn đông máu.
Giảm tạo xương.
Rối loạn nước-điện giải
Rối loạn nội tiết.
Vàng da.
Ngứa

http://kinhhoa.violet.vn
NHỮNG NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH GAN Ở TRẺ EM

Mãn tính:
Teo đường mật.
Hội chứng Alagille.
Thiếu men A-1-antitrypsin.
Bệnh Wilson.
Viêm gan tự miễn.
Khác
http://kinhhoa.violet.vn
NHỮNG NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH GAN Ở TRẺ EM
Cấp tính:
Thuốc.
Một số thuốc chữa vi lượng đồng căn.
Chất độc.
Độc tố.
Không rõ nguyên nhân – Virus?
http://kinhhoa.violet.vn
XEM XÉT TỔNG QUÁT CÁC HỆ CƠ QUAN TRONG BỆNH GAN
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ tiêu hóa: tắc nghẽn đường mật
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ tiêu hóa: tắc nghẽn đường mật
Xử trí:
Công thức với chất béo đã được xử lý
Cung cấp năng lượng tối đa
Cung cấp Vitamin tan trong dầu.
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ tiêu hóa: dị hóa/đồng hóa
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ tiêu hóa: dị hóa/đồng hóa
Xử trí:
Theo dõi tăng trưởng.
Công thức có năng lượng cao & ăn kiêng
Dùng lượng ít & nhiều lần.
Nuôi ăn qua sonde dạ dày liên tục
Kiểm soát báng bụng.
Năng lượng bảo tồn – cần bảo vệ tốt
TTM Dextrose & đường huyết khi đói
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ tiêu hóa: tăng áp lực TM Cửa


Bệnh lý dạ dày.
↑  tiết dạ dày.
Dãn Tĩnh mạch (+/- xuất huyết)

Dãn Tĩnh mạch - Nội soi dạ dày


http://kinhhoa.violet.vn
Hệ tiêu hóa: tăng áp lực TM Cửa
Xử trí:
Theo dõi ói máu, đi cầu phân đen tái phát
Thay sonde dạ dày thận trọng : dùng chất bôi trơn ++, không có đầu nhọn
Omeprazole
Dùng thuốc băng dạ dày &/hoặc điều trị làm xơ hóa.
Propanolol
Thông nối Tm Cửa – Chủ
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ huyết học
Lách to.
Giảm 3 dòng tế bào máu.
↓các yếu tố đông máu.
↓ các yếu tố kháng đông .
↓Haemoglobin
↓WCC

http://kinhhoa.violet.vn
Hệ huyết học
Xử trí:
Theo dõi sự xanh xao, vết bầm, xuất huyết.
Thận trọng khi lấy các đường truyền TM hay tiêm chích.
Không choi các môn thể thao nếu lách to
Vitamin K
Cung cấp Sắt
Siêu âm Doppler mạch máu hệ Cửa tìm huyết khối mạch máu gan.
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ tim mạch và huyết động học



Giảm tưới máu thận

Dãn mạch ngoại biên
Tuần hoàn bàng hệ Bài tiết ADH
Giảm albumin máu, Hoạt hóa hệ Renin-
(rỉ vào phúc mạc) angiotension aldosterone

http://kinhhoa.violet.vn
Hệ tim mạch và huyết động học
Xử trí:
Cân bằng dịch, t/d cân nặng, vòng bụng, đánh giá báng bụng.
Chế độ ăn↓muối.
Lợi tiểu.
Truyền Albumin.
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ thận
↓ tưới máu thận
 tiết ADH
Giữ nước & hạ natri máu




Hội chứng Gan-Thận

http://kinhhoa.violet.vn
Hệ thận
Xử trí:
Cân bằng dịch, t/d cân nặng, vòng bụng.
Giới hạn dịch.
Lợi tiểu.
Truyền Albumin.
Lọc máu (Hội chứng Gan-Thận)


http://kinhhoa.violet.vn
Hệ miễn dịch
Cường lách  BC
Tạo Shunt → Hoạt hóa tế bào Kuffer
↑nguy cơ nhiễm trùng
(Viêm phúc mạc tiên phát do vi trùng)


http://kinhhoa.violet.vn
Hệ miễn dịch
Xử trí:
Theo dõi nhiệt độ.
Xử trí sốt nhanh chóng
Chủng ngừa
Kháng sinh dự phòng.
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ nội tiết

↓  Hoạt động nội tiết: nội tiết tố tuyến cận giáp, mineral/gluco-corticosteroids, nội tiết tố tăng trưởng và sinh dục…
↓ tăng trưởng và dậy thì.
↓Vitamin D và khoáng hóa xương


http://kinhhoa.violet.vn
Hệ nội tiết
Xử trí:
Theo dõi sự tăng trưởng và phát triển.
Cung cấp Vitamin D.
Cầm nắm, đi đứng cẩn thận để tránh gãy xương.
Chế độ dinh dưỡng tối ưu.
Cung cấp nội tiết tố sau ghép?
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ hô hấp



Báng bụng → chức năng hô hấp
Khối lượng cơ lớn → chức năng hô hấ
Ngón tay dùi trống
Shunts Động-Tĩnh mạch








Hội chứng Gan-Phổi (hết sau ghép)





http://kinhhoa.violet.vn
Hệ hô hấp
Xử trí:
Theo dõi nhịp thở, sự gắng sức và độ bão hòa oxy.
Làm các xét nghiệm chức năng phổi.
Kiểm soát báng bụng.
Chế độ dinh dưỡng tối ưu.
Oxy liệu pháp (Hội chứng Gan-Phổi)
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ cơ xương

↓Sức cơ.
Bệnh lý thần kinh ngoại biên.
Run cơ.
Giảm tạo xương


http://kinhhoa.violet.vn
Hệ cơ xương
Xử trí:
Khảo sát sự yếu và run cơ.
Khảo sát sự gãy xương.
Tăng cường dinh dưỡng.
Cung cấp Vitamin, điện giải và muối khoáng.
http://kinhhoa.violet.vn
Hệ thần kinh

Bệnh lý não do:
?↓Khử amin các aminoacids

? ↓urea &  nồng độ ammonia

http://kinhhoa.violet.vn
Hệ thần kinh
Xử trí:
Theo dõi tri giác
Chế độ ăn ↓ đạm.
Lactulose
Neomycin
Shunt
http://kinhhoa.violet.vn
Yếu tố tâm lý xã hội: cha mẹ
Buồn rầu
Mặc cảm
Tức giận
Không được giúp đỡ
Lo âu & không định hướng được tương lai.
Lo lắng về điều trị bệnh.
Thiếu thông tin

Mất kiểm soát
Lối sống bình thường bị phá vỡ
Cách ly với xã hội
Cảm giác mặc cảm với xã hội
Mang gắng nặng tài chính
↑nguy cơ đổ vỡ hôn nhân
Lo âu về sự mâu thuẫn giữa các anh em

http://kinhhoa.violet.vn
Yếu tố tâm lý xã hội: cha mẹ - Xử trí
Lập hội các cha mẹ bệnh nhân có cùng hoàn cảnh
Phương tiện truyền thông– cởi mở
Giáo dục – lời noí & ấn phẩm
Thông tin
Sẵn sàng cơ hội thành lập nhóm
Tham vấn
Nhân viên xã hội – cung cấp nguồn tài chính và các nguồn khác
Giới thiệu cho những phụ huynh khác
Lập nhóm hỗ trợ các phụ huynh cùng hoàn cảnh

http://kinhhoa.violet.vn
Yếu tố tâm lý xã hội: nhi đồng & trẻ em
Buồn
Thất vọng
Tức giận.
Mất kiểm soát.
Bị cách ly (bệnh viện)
Sợ đau đớn
Lo lắng về hình ảnh của cơ thể
Cảm giác mặc cảm với xã hội
Lối sống bình thường bị phá vỡ
Cách ly với xã hội
Chậm phát triển tâm thần vận động
↓Sự tinh thông
Mất tự tin
↓tự trọng
↑lệ thuộc
↑nguy cơ có những vấn đề về cảm xúc và hành vi
http://kinhhoa.violet.vn
Yếu tố tâm lý xã hội: nhi đồng & trẻ em- xử trí
Tăng cường tối đa sự chăm sóc của cha mẹ
Tạo thuận lợi về phương tiện truyền thông
Tạo thuận lợi về các chọn lựa
Tạo thuận lợi về những thói quen hàng ngày.
Giải trí trị liệu – đóng kịch y khoa & các kỹ thuật giải trí
Nhóm trị liệu đau
Tham vấn
Âm nhạc trị liệu
Giữ mối liên hệ với nhà trường


http://kinhhoa.violet.vn
Tóm tắt:Những nguyên tắc chăm sóc điều dưỡng
Theo dõi những dấu hiệu sinh tồn, tình trạng tri giác, sự tăng trưởng, sự mất dịch đường tiêu hóa.
Theo dõi da, tứ chi & tình trạng trướng bụng.
Lập biểu đồ cân bằng dịch chính xác, theo dõi cân nặng và vòng bụng.
Tối ưu hóa và bảo tồn năng lượng.
Truyền TM Glucose và theo dõi đường huyết khi đói.



http://kinhhoa.violet.vn
Tóm tắt:Những nguyên tắc chăm sóc điều dưỡng
Đặt sond dạ dày thận trọng.
Cầm nắm nhẹ nhàng & thận trọng khi thay đổi tư thế
Quản lý thuốc/dịch truyền
Hỗ trợ tâm lý xã hội.
http://kinhhoa.violet.vn
BỆNH GAN
Là bệnh phức tạp và khốn khổ.
Đòi hỏi sự chăm sóc y khoa và điều dưỡng tỉ mỉ.
Có tác động qua lại giữa các hệ cơ quan. Thường dẫn đến phải ghép gan.
http://kinhhoa.violet.vn
CÁM ƠN SỰ QUAN TÂM THEO DÕI