Sinh học: STGT BG Điện não đồ

EEG
Bs Lê Văn Tuấn
MỤC TIÊU
Các sóng điện não bình thường
Montage điện não
Các biến thể bình thường
Phân tích bản điện não
Nhiễu
Điện não đồ giấc ngủ
Các bất thường động kinh
Cục bộ: vô căn và triệu chứng
Toàn thể: vô căn và triệu chứng
Các bất thường không phải động kinh
Các bất thường cục bộ
Các bất thường toàn thể
MỘT SỐ KHÁI NiỆM
Điện não đồ đo các sóng não với tần số khác nhau. Điện cực được đặt ở vị trí thích hợp trên da đầu để ghi các xung động xuất phát từ não.
Tần số là số lần một sống được lập lại trong một khoảng thời gian nhất định (thường là giây).
MỘT SỐ KHÁI NiỆM
Biên độ: là biểu hiện mức độ mà một xung động điện được tạo ra.
Các loại sóng
Sóng delta:
Tần số <4 hz
Là sóng ưu thế ở trẻ nhỏ dưới 1 tuổi.
Sóng này xuất hiện ở giai đoạn giấc ngủ 3 và 4.
Các loại sóng
Sóng theta:
Tần số 4-7,5 Hz
Là sóng bình thường ở trẻ nhỏ đến 13 tuổi.
Là sóng bất thường ở người lớn khi thức.
Sóng này xuất hiện ở trong giấc ngủ.
Các loại sóng
Sóng alpha:
Tần số 8-12 Hz
Là sóng bình thường ở người lớn khi thư giãn.
Sóng này ưu thế ở vùng chẩm.
Các loại sóng
Sóng beta:
Tần số 13-30 Hz
Là sóng bình thường ở người lớn khi suy nghĩ hay khi mở mắt.
Sóng này ưu thế ở vùng trán.
NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
Điện thế phát sinh là do nguồn điện.
Nguồn điện có thể mang điện dương hay âm.
Trong các mô sinh học thì số lượng các ion mang điện dương và âm tương đương nhau.
Nguồn điện hai cực là nguồn khi lượng điện dương và âm tách ra nhau trong khoảng cách ngắn.
NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
Lớp hai cực khi điện dương ở một bên và điện âm ở bên đối diện.
Đối với các neuron thì nguồn điện là lớp hai cực trên bề mặt màng tế bào. Lớp hai cực này chịu trách nhiệm cho điện thế qua màng tế bào.
Khi nghỉ thì điện thế neuron khoảng 70 mV với điện thế âm bên trong màng tế bào.
NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
Khi điện thế qua màng tế bào hằng định thì không có điện thế ngoài màng tế bào.
NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
Hai ion chịu trách nhiệm gây ra điện thế màng tế bào là Na+ và K+
NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
Có các cổng hay các kênh của Na+ và K+.
Bình thường cổng Natri đóng và một số cổng Kali mở.
NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
Điện thế hoạt động:
Là sự thay đổi rất nhanh của điện thế màng tế bào khi màng tế bào bị kích thích.

NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
Kích thích ngưỡng và điện thế ngưỡng.
Giai đoạn trơ: tuyệt đối và tương đối.
Xung động: là vận động của điện thế hoạt động dọc theo tế bào thần kinh.
NGUỒN GỐC HOẠT ĐỘNG ĐIỆN TRONG NÃO
Tốc độ dẫn truyền: sợi thần kinh có myelin dẫn truyền nhanh hơn sợi thần kinh không myelin
NGUỒN ĐIỆN NÃO
NGUỒN ĐIỆN NÃO
NGUỒN ĐIỆN NÃO
NGUỒN ĐIỆN NÃO
Dòng điện qua synapse:
VỊ TRÍ ĐẶT ĐIỆN CỰC ĐO EEG
Hệ thống 10-20
EEG MONTAGES
Bipolar recording và Referential recording.
Đường ghi lệch lên trên: sự chênh lệch điện thế âm.
Đường ghi lệch xuống dưới: sự chênh lệch điện thế dương.
EEG MONTAGES
Referential potential: điện thế zero. Vị trí đặt là: tai, mỏm chủm, cằm. Nếu không ở vùng đầu: cổ sau, xương ức.
EEG MONTAGES
Bipolar montage: điện cực sau của montage trước sẽ thành điện cực trước của montage sau.

Phase reversal:
Positive phase reversal và negative phase reversal.
Có thể có các flat channel giữa các kênh có lệch dương và âm (cancellation effect).
EEG MONTAGES
Không có positive phase reversal: điện thế dương cực đại tại vị trí đầu hay cuối chuỗi (end of chain effect).

Không negative phase reversal: điện thế âm cực đại tại vị trí đầu hay cuối chuỗi (end of chain effect).

Negative phase reversal: điện thế âm cực đại tại vị trí điện cực chứa các kênh giữa các phần bút ghi bị lệch.

Positive phase reversal: điện thế dương cực đại tại vị trí điện cực chứa các kênh giữa các phần bút ghi bị lệch.
EEG MONTAGES
EEG MONTAGES
EEG MONTAGES
EEG MONTAGES
NHIỄU (ARTIFACTS)
NHIỄU (ARTIFACTS)
NHIỄU (ARTIFACTS)
NHIỄU (ARTIFACTS)
NHIỄU (ARTIFACTS)
NHIỄU (ARTIFACTS)
NHIỄU (ARTIFACTS)
NHIỄU (ARTIFACTS)
Nhiễu do truyền tĩnh mạch
CÁC THỦ THUẬT HOẠT HÓA
Tăng thông khí
Kích thích ánh sáng. Có 3 đáp ứng:
Photic driving
Photomyoclonic response
Photoconvulsive seizure
CÁC THỦ THUẬT HOẠT HÓA
CÁC THỦ THUẬT HOẠT HÓA
EEG BÌNH THƯỜNG KHI THỨC
Gồm:
Nhịp alpha
Hoạt động beta
Nhịp mu
EEG BÌNH THƯỜNG KHI THỨC
Nhịp alpha: là đặc điểm nổi bật nhất của điện não đồ trưởng thành bình thường. Nhịp alpha bình thường có các đặc điểm sau:
Tần số: 8-12 Hz.
Vị trí: ưu thế ở vùng sau.
Hình dáng: có nhịp, đều, hình sin.
Biên độ: thường 20-100 mV.
Phản ứng: tốt nhất khi nhắm mắt và giảm khi mở mắt.
EEG BÌNH THƯỜNG KHI THỨC
Hoạt động beta:
Tần số: > 13 Hz, thường 18-25 Hz.
Vị trí: thường trán-trung tâm.
Hình dáng: có nhịp, tăng giảm và cân xứng.
Biên độ: thường 5-20 mV.
Phản ứng: thường tăng trong giai đoạn giấc ngủ I và II.
EEG BÌNH THƯỜNG KHI THỨC
Nhịp mu (rhythm en arceau or wicket rhythm) :
Tần số: 7-11 Hz.
Vị trí: thường trung tâm-đỉnh.
Hình dáng: dạng cung hay “m”, thường không cân xứng và không đồng bộ hai bên, có thể chỉ ở một bên.
Biên độ: thường thấp đến vừa.
Phản ứng: giảm với vận động chi đối bên, có ý nghĩ vận động hay xúc giác. Không phản ứng khi mở hay nhắm mắt.
EEG BÌNH THƯỜNG KHI THỨC
Nhịp mu:

CÁC BIẾN THỂ BÌNH THƯỜNG
Có vài sóng có hình dáng bất thường nhưng không có ý nghĩa bệnh lý.
Các sóng này gồm nhịp mu, biến thể tâm thần vận động, thoi, sóng lambda, POSTS, sóng vertex và phức hợp K
CÁC BIẾN THỂ BÌNH THƯỜNG
Biến thể tâm thần vận động (rhythmic harmonic theta):
Một lọat sóng theta hay delta không cân xứng ở vùng thái dương. Kéo dài vài giây hay lâu 30-45 giây.
Là hình phối hợp hai sóng.
Khởi đầu đột ngột ở một bên, kéo dài vài giây và chấm dứt đột ngột.
CÁC BIẾN THỂ BÌNH THƯỜNG
CÁC BIẾN THỂ BÌNH THƯỜNG
Các sóng 14- và 6-Hz:
Phức hợp này có hai tần số trộn lẫn nhau và xuất hiện theo đợt (burst).
Thường không có ý nghĩa lâm sàng.
Xảy ra ở trẻ nhỏ và thiếu niên mạnh khỏe. Thấy tốt nhất ở các chuyển đạo đơn cực trong giấc ngủ.
CÁC BIẾN THỂ BÌNH THƯỜNG
Các sóng 14- và 6-Hz:
CÁC BIẾN THỂ BÌNH THƯỜNG
Các sóng gai nhỏ của giấc ngủ [Small sharp spikes of sleep (SSS)] hay BECTS:
Còn được gọi là các sóng tạm thời lành tính dạng động kinh của giấc ngủ - benign epileptiform transients of sleep (BETS).
ở một hay hai bên (thường không đồng bộ), đặc biêt là ở các vùng thái dương và trán.
Hiếm ở trẻ em, thường ở người lớn và người già.
CÁC BIẾN THỂ BÌNH THƯỜNG
Các sóng gai nhỏ của giấc ngủ
CÁC BIẾN THỂ BÌNH THƯỜNG
Nhịp breach do khuyết sọ
ĐIỆN NÃO ĐỒ GiẤC NGỦ
Giấc ngủ được chia làm hai loại lớn:
Giấc ngủ không cử động mắt nhanh (NREM)
Giấc ngủ cử động mắt nhanh (REM)
Dựa vào những thay đổi trên EEG giấc ngủ NREM được chia thành 4 giai đoạn: I, II, III và IV.
Giấc ngủ NREM chiếm khoảng 75-90% thời gian ngủ (3-5% giai đoạn I, 50-60% GĐ II, và 10-20% GĐ III và IV). Giấc ngủ REM chiếm khoảng 10-25% thời gian ngủ.
ĐIỆN NÃO ĐỒ GiẤC NGỦ
Giấc ngủ NREM-giai đoạn I
Với đặc điểm là buồn ngủ (drowsiness). Có các tính chất sau:
Vận nhãn cuộn tròn chậm - Slow rolling eye movements (SREMs)
Giảm nhịp alpha
Hoạt động theta trung tâm hay trán trung tâm
Tăng hoạt động beta
Sóng nhọn dương vùng chẩm tạm thời của giấc ngủ - Positive occipital sharp transients of sleep (POSTS)
Sóng nhọn tạm thời ở đỉnh
Tăng đồng bộ do giấc ngủ

ĐIỆN NÃO ĐỒ GiẤC NGỦ
Giấc ngủ NREM-giai đoạn II:
Là giai đoạn giấc ngủ ưu thế trong giấc ngủ ban đêm bình thường.
EEG: thoi giấc ngủ và phức hợp K và các đặc điểm khác như giai đoạn I (ngoại trừ SERM).

ĐIỆN NÃO ĐỒ GiẤC NGỦ
Giấc ngủ NREM-giai đoạn III và IV:
Còn gọi là giai đoạn “giấc ngủ sóng chậm” hay “giấc ngủ delta”.
Giai đoạn này thường không có vận động, tuy nhiên có thể ghi nhận một số vận động vào cuối giai đoạn.
ĐIỆN NÃO ĐỒ GiẤC NGỦ
Giấc ngủ REM
Giấc ngủ REM được xác định bằng:
Vận động mắt nhanh
Mất trương lực cơ
Mất đồng bộ trên EEG: hoạt động điện thế nhanh hơn và thấp hơn so với NREM.
Các sóng hình răng cưa: loại hoạt động theta đặt biệt ở vùng trung tâm, hình như răng cưa và thường ở sát vùng vận động mắt nhanh.
ĐIỆN NÃO ĐỒ GiẤC NGỦ
Giấc ngủ REM
ĐIỆN NÃO ĐỒ GiẤC NGỦ
Giấc ngủ REM
ĐIỆN NÃO ĐỒ GiẤC NGỦ
ĐIỆN NÃO ĐỒ BẤT THƯỜNG
Điện não đồ trong động kinh:
Động kinh cục bộ
Động kinh toàn thể
Điện não đồ trong các bệnh lý khác không phải động kinh:
ĐIỆN NÃO ĐỒ TRONG ĐỘNG KINH CỤC BỘ
Sóng gai <70 ms và sóng nhọn 70-200 ms. tuy nhiên hai này không khác biệt về ý nghĩa lâm sàng.
Cần phân biệt với các biến thể lành tính dạng động kinh.
ĐIỆN NÃO ĐỒ TRONG ĐỘNG KINH CỤC BỘ
Động kinh cục bộ vô căn:
Động kinh trẻ em lành tính với sóng gai trung tâm thái dương
Sóng nhọn trung tâm thái dương lập lại.
Được hoạt hóa đáng kể ở giai đoạn NREM.
Có thể ở hai bên và độc lập.
Sóng nhọn ngoài cơn cũng thường gặp ở trẻ không triệu chứng.


ĐIỆN NÃO ĐỒ TRONG ĐỘNG KINH CỤC BỘ
Động kinh cục bộ vô căn:
Động kinh trẻ em với các sóng kịch phát thùy chẩm:
Sóng nhọn âm cực đại ở thùy chẩm.
Thường xảy ra từng đợt phức hợp gai sóng kéo dài và được hoạt hóa đáng kể khi nhắm mắt.


ĐIỆN NÃO ĐỒ TRONG ĐỘNG KINH CỤC BỘ

Động kinh cục bộ ẩn hay triệu chứng :
Điện não có thể thấy sóng gai hay sóng nhọn khu trú.
Có thể thấy các bất thường khu trú.


ĐIỆN NÃO ĐỒ TRONG ĐỘNG KINH TOÀN THỂ

Động kinh toàn thể vô căn:
EEG có thể thấy sóng gai, sóng nhọn, phức hợp gai-sóng, đa gai-sóng, loạn nhịp cao thế.
Phức hợp gai sóng:
3 Hz: từ 2,5-4 Hz, đơn dạng, giữa các phức hợp thì sóng cơ bản bình thường.
Phức hợp gai-sóng chậm hơn: <2,5 Hz, không đều, giữa các phức hợp có thể thấy các bất thường khác.




ĐIỆN NÃO ĐỒ TRONG ĐỘNG KINH TOÀN THỂ

Loạn nhịp cao thế:
Sóng chậm liên tục khi thức, biên độ cao, đa dạng, không nhịp cơ bản với sóng gai đa ổ.
Các biểu hiện khác:
Giảm điện thế bao gồm giảm đột ngột các hoạt động cơ bản, thường được đi trước bởi sóng tạm thời biên độ cao. Điển hình gặp trong cơn co thắt hay cơn mất trương lực cơ.
Hoạt động nhanh kịch phát toàn thể: gồm các đợt sóng tần số nhanh (10 Hz) và điển hình gặp trong các cơn co cứng.




ĐIỆN NÃO ĐỒ TRONG ĐỘNG KINH TOÀN THỂ

Động kinh toàn thể triệu chứng:
EEG ngoài các sóng động kinh toàn thể còn có thể gặp các bất thường lan rộng khác như sóng chậm.
Phức hợp gai sóng:
3 Hz: từ 2,5-4 Hz, đơn dạng, giữa các phức hợp thì sóng cơ bản bình thường.
Phức hợp gai-sóng chậm hơn: <2,5 Hz, không đều, giữa các phức hợp có thể thấy các bất thường khác.




CÁC BẤT THƯỜNG KHU TRÚ KHÔNG PHẢI ĐỘNG KINH
Sóng chậm
Mất cân đối biên độ
Phóng điện dạng động kinh khu trú có chu kỳ - periodic lateralized epileptiform discharges (PLEDS)
Các bất thường khác: giảm photic driving, hiện tượng Bancaud (mất phản ứng nhịp bình thường một bên)
CÁC BẤT THƯỜNG TOÀN THỂ KHÔNG PHẢI ĐỘNG KINH
Sóng chậm toàn thể:
Nhịp cơ bản chậm
Sóng chậm từng hồi
Sóng chậm toàn thể liên tục
Các bất thường toàn thể khác
CÁC BẤT THƯỜNG TOÀN THỂ KHÔNG PHẢI ĐỘNG KINH
Các mức độ nặng của các sóng chậm toàn thể:
Các mẫu có chu kỳ (như burst-suppresion), còn gọi là GLED (đồng bộ hai bán cầu) và bi-LED ( có chu kỳ ở hai bán cầu nhưng không đồng bộ)
Sự ức chế nhịp cơ bản
Bất hoạt của điện não đồ
Các bất thường toàn thể khác
CÁC BẤT THƯỜNG TOÀN THỂ KHÔNG PHẢI ĐỘNG KINH
Các bất thường toàn thể khác:
Hôn mê alpha
Hôn mê beta
Hôn mê thoi
Các sóng ba pha: về lâm sàng thường kèm bệnh não do gan