Sinh Học 10 - Bài 43

Tác nhân gây bệnh:
Virut
Virut là gì?
Khái niệm về Virut
Chương III
Cấu trúc các loại Virut
Bài 43
Đặc điểm chung của Virut

Thí nghiệm của Ivanôpxki (năm 1892)
Dịch lọc


Nhiễm vào lá cây lành

Soi dưới kính hiển vi quang học
Nuôi trên môi trường thạch
Không thấy mầm bệnh
Không thấy khuẩn lạc
Cây vẫn bị bệnh
Gọi mầm bệnh là
virut
Lá cây thuốc lá
bị bệnh


Dịch chiết


Nghiền
Lọc qua nến lọc vi khuẩn


Qua thí nghiệm trên, em có nhận xét gì về kích thước của virut ?
Rất nhỏ bé, nhỏ hơn rất nhiều so với kích thước của vi khuẩn.
1. Kích thước của virut
Rất nhỏ bé: từ 10 nm - 100 nm
( 1 nm = 1/1.000.000 mm)
? Chỉ có thể quan sát được dưới KHV điện tử
Virut lớn nhất = 1/10 vi khuẩn E.coli
Virut nhỏ nhất = 1/100 vi khuẩn E.coli

Một số Virut thường gặp
Dựa vào hình dạng, ta có thể phân chia virut thành những loại nào?
2. Hình dạng của virut
? Chủ yếu gồm 3 dạng
1. Hình trụ xoắn
2. Hình khối
3. Dạng phối hợp
Khối đa diện
Khối cầu
Tại sao virut lại có hình dạng như vậy ? Hình dạng của virut phụ thuộc vào yếu tố nào ?
Hình dạng virut phụ thuộc vào cấu tạo v? capsit của virut
3. Cấu tạo của Virut
? Virut được cấu tạo gồm những thành phần nào ? ? Bản chất của các thành phần đó là gì??
a. Cấu tạo chung: 2 phần
Lõi( bộ gen): Axit Nuclêic
Vỏ (capsit): Prôtêin
Phức hợp gồm axit nuclêic và prôtêin được gọi là Nuclêôcapsit
Bộ gen của virut có thể là ADN hoặc ARN,
1 sợi hoặc 2 sợi
Bộ gen của sinh vật nhân chuẩn luôn là ADN 2 sợi
Bộ gen của virut có điểm gì sai khác so với so với bộ gen của sinh vật nhân chuẩn?
Bộ gen của virut
Bộ gen của sinh vật nhân chuẩn
- Vỏ capsit được cấu tạo từ những đơn vị nhỏ hơn là capsome.
- Virut càng lớn, số lượng capsome càng nhiều
Vỏ (capsit) của virut
Vỏ capsit của virut được cấu tạo như thế nào?
Kích thước của virut và số lượng capsome có quan hệ với nhau như thế nào ?
b. Các dạng cấu tạo
virut chỉ có cấu tạo gồm lõi và vỏ capsit (giống cấu tạo chung)
có lớp vỏ bọc bao bên ngoài vỏ capsit, trên có gắn các gai glycôprôtêin
Virut trần (virut đơn giản)
Virut có vỏ bọc (virut phức tạp)
Dựa vào hình trên, hãy cho biết: Virut có thể có các dạng cấu tạo nào? Đặc điểm của các dạng cấu tạo đó?
lớp lipit kép và prôtêin tương tự màng sinh chất? bảo vệ virut.
làm nhiệm vụ kháng nguyên, giúp virut bám trên bề mặt tế bào.
Vỏ ngoài của virut có bản chất là gì? Nó có tác dụng gì?
Gai glycôprôtêin có tác dụng gì ?
Virut có vỏ bọc
Virut đã được coi là một cơ thể sống chưa, vì sao?
Virut chưa có cấu tạo tế bào nên chưa được gọi là cơ thể mà chỉ được coi là một dạng sống đặc biệt , gọi là hạt virut hay virion.
Chúng chỉ có cấu tạo tương đương với một Nhiễm sắc thể
Hạt virut có cấu tạo tương đương với loại cấu trúc nào trong tế bào sinh vật nhân chuẩn?
Với cấu tạo như vậy, phương thức sống của virut sẽ như thế nào ?
4. Phương thức sống
? Kí sinh bắt buộc trong tế bào chủ
Vật chủ mà virut ký sinh có thể là những sinh vật nào ? Cho ví dụ?
Tế bào chủ
Động vật
Thực vật
Vi sinh vật
Virut H5N1,virut dại.
Virut khoai tây,cà chua.
Phage T2, T4 của E.Coli.
Thí nghiệm của Ivanôpxki (năm 1892)
Trong thí nghiệm của Ivanopski, giai đoạn nào cho thấy rõ phương thức sống của virut ?
Có thể nuôi virut trên môi trường nuôi cấy nhân tạo như vi khuẩn được không?
Không, bắt buộc phải nuôi virut trong tế bào sống
Thí nghiệm của Franken và Conrat
Tại sao virut phân lập được không phải là virut chủng B?
Thí nghiệm này nói lên vai trò quyết định của thành phần nào, axit nuclêic hay vỏ Prôtêin ?
Axit nuclêic có vai trò quyết định, quy định mọi đặc điểm của virut.
Nghiên cứu SGK và cho biết, Franken và Conrat đã tiến hành thí nghiệm như thế nào?
Thí nghiệm của Franken và Conrat
Việc có thể tách riêng axit nuclêic ra khỏi vỏ Prôtêin thành hai chất riêng như là các hợp chất hoá học; khi trộn lẫn, chúng lại có thể tự lắp ghép trở lại thành hạt virut thể hiện tính chất nào của virut ?
Khi ở ngoài tế bào chủ, chúng biểu hiện đặc tính như một thể vô sinh hay hữu sinh?
ở ngoài tế bào chủ, virut biểu hiện như một thể vô sinh.
Thí nghiệm của Franken và Conrat
Khi tồn tại trong tế bào chủ (nhiễm vào lá cây), biểu hiện của virut như thế nào?
Chúng biểu hiện như một thể hữu sinh, có thể nhân lên, tạo thế hệ virut mới có đầy đủ đặc điểm di truyền của virut ban đầu.
Qua thí nghiệm này, ta có thể kết luận gì về đặc điểm sống của virut khi chúng tồn tại bên trong hoặc bên ngoài tế bào?
? Kết luận về đặc điểm sống của virut
ở ngoài tế bào chủ, virut biểu hiện như một thể vô sinh
Chỉ khi ở trong tế bào chủ, virut mới hoạt động như một thể sống.
Virut là một . vô cùng đơn giản, không có.
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là . và lõi là .
Virut sống . trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là . hay .
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ .
Bài tập về khái niệm virut
Từ những kiến thức trên,em hãy hoàn thành bài tập về khái niệm virut bằng cách điền từ thích hợp vào chỗ trống.
Virut là một .... vô cùng đơn giản, không có......
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là .. và lõi là .... .
Virut sống ...... trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là ... hay ...
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ...
? Khái niệm về virut
Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là .. và lõi là .... .
Virut sống ...... trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là ... hay ...
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ...
? Khái niệm về virut
Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic .
Virut sống ....... trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là ... hay ....
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ....
? Khái niệm về virut
Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic .
Virut sống ký sinh bắt buộc trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là hạt virut hay virion.
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ ...
? Khái niệm về virut
Virut là một dạng sống vô cùng đơn giản, không có cấu tạo tế bào
Chúng chỉ gồm 2 phần chính: vỏ là Prôtêin và lõi là Axit nuclêic .
Virut sống ký sinh bắt buộc trong tế bào động vật, thực vật, vi sinh vật. được gọi là hạt virut hay virion.
Kích thước của chúng rất nhỏ, trung bình từ 10- 100 nm.
? Khái niệm về virut
II. Phân loại virut
Dựa trên những kiến thức đã học, ta có thể phân loại virut dựa trên những tiêu chuẩn nào ?
? Có thể phân loại dựa trên 4 tiêu chuẩn:
Căn cứ vào loại axit nuclêic ( virut ADN, virut ARN)
Căn cứ vào hình dạng (Trụ, khối, hỗn hợp)
Căn cứ vào có hay không có vỏ ngoài( VR đơn giản, VR phức tạp)
Căn cứ vào tế bào chủ mà virut kí sinh( VR ĐV, VR TV, VR VSV)
Phải chăng virut là sinh vật gây bệnh có kích thước nhỏ nhất? Còn có tác nhân gây bệnh nào có kích thước nhỏ hơn cả virut hay không?
III. Virôit và Priôn
Hãy nghiên cứu SGK phần III và hoàn thành phiếu học tập sau
3. Cơ chế
gây bệnh

1. Bản chất phân tử
2. Đối tượng gây bệnh
4. Ví dụ
Phân tử ARN, mạch đơn, khép vòng
Phân tử Prôtêin
Tế bào thực vật
Tế bào động vật
Nhân lên nhờ hệ thống enzim của tế bào chủ
PrP bình thường biến đổi cấu trúc thành PrP độc, gây thoái hoá hệ thần kinh
Bệnh củ khoai tây hình thoi
Bệnh hại cây dừa
Bệnh bò điên
( xốp não bò)
Virôit và bệnh do virôit
Virôit (ARN)
Bệnh củ khoai tây hình thoi
Priôn và bệnh do Priôn
Bài tập
Từ những kiến thức đã học, hãy so sánh sự khác biệt giữa virut, virôit, priôn và vi khuẩn bằng cách điền vào bảng dưới đây
(+) Có
(-) Không
+
-
+
-
-
-
-
-
-
-
-
+
-
+
-
-
-
-
-
+
-
-
-
+
-
-
-
+
Bài tập về nhà
Làm các bài tập trong SGK
Đọc trước bài 44: Sự nhân lên của Virut trong tế bào bệnh AIDS