Sáng kiến kinh nghiệm địa lý

ĐỀ TÀI
MỘT SỐ KINH NGHIỆM SỬ DỤNG BẢN ĐỒ
GIÁO KHOA TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ.
I.Đặt vấn đề:
Mỗi một môn học đều có nét đặc trưng riêng: Môn ngữ văn có ngôn từ, môn lịch sử có sự kiện, môn địa lý có bản đồ.
Bản đồ giáo khoa là một loại hình cụ thể trong hệ thống bản đồ địa lí; bởi vậy ngoài các tính chất đặc trưng của bản đồ địa lý ra,bản đồ giáo khoa còn có các tính chất riêng mà bản đồ khác không có. Để xác định mục đích sử dụng, người giáo viên cần coi bản đồ giáo khoa là nguồn tư liệu khoa học. Vì vậy tính chất đầu tiên của bản đồ giáo khoa là tính khoa học, biểu thị độ chính xác tương ứng về mặt địa lí. Ngoài tính khoa học còn có tính sư phạm trong dạy học địa lý, những học sinh trong lứa tuổi nhỏ, quá trình nhận thức cảm tính còn chiếm ưu thế, cho nên bản đồ cho lứa tuổi này là yếu tố trực quan cần được đề cao như: màu sắc, kí hiệu tượng hình… cần được rõ và thích hợp. Bảng chú giải bản đồ ngoài tác dụng giúp nhận biết nội dung bản đồ, còn nêu được phương pháp tác dụng , chất lượng, số lượng cấu trúc của hiện tượng địa lý được biểu hiện trên bản đồ. Tuy nhiên khi sử dụng bản đồ giáo khoa còn gặp những khó khăn mà người sử dụng bản đồ cần tìm hiểu :
- Tính khách quan: Bản đồ giáo khoa như cuốn sách thứ 2 trong dạy học địa lí, nhưng không được học riêng mà phải lồng vào trong quá trình dạy một bài học, cho nên yếu tố hiểu bản đồ giáo khoa, kỹ năng bản đồ là những vấn đề mà không phải học sinh nào cũng làm được. Từ đó không tạo nên sự đam mê trong việc học tập môn địa lý.
- Tính chủ quan: Bên cạnh việc học sinh chưa hiểu bản đồ giáo khoa, chưa có kỹ năng bản đồ, thì còn hạn chế nữa là năng lực của người giáo viên, chậm đổi mới phương pháp giảng dạy trong thời kì mới, giáo viên “dạy chay” khi lên lớp dẫn đến hiệu quả thấp.
Trên cơ sở những khó khăn nêu trên, đó là lí do tôi chọn đề tài “ Một số kinh nghiệm sử dụng bản đồ giáo khoa trong dạy học địa lí” để nhằm tìm ra những biện pháp tốt trong giảng dạy môn địa lý.

II.Những biện pháp giải quyết vấn đề:

1.Cơ sở đề ra biện pháp:
1.1- Cơ sở lý luận: “Bản đồ giống như khung cốt mà các tri thức địa lý đều dựa vào đấy. Đem những tri thức địa lí vào đó sẽ nhớù được dễ dàng, đồng thời việc dùng bản đồ địa lý có thể dẫn đến sự liên hệ có hệ thống” (theo Buđanôp nhà địa lý Nga). Nhiều nhà nghiên cứu và giảng dạy địa lý đã coi bản đồ giáo khoa như là “cuốn sách giáo khoa thứ hai”.
Bản đồ sách giáo khoa là bản đồ dùng để minh họa cho bài giảng của thầy ở trên lớp và soạn giảng các nội dung trong sách giáo khoa. Bản đồ giáo khoa còn để học sinh đối chiếu với bài giảng của thầy phục vụ cho học tập một bài địa lý cụ thể. Nó có tác dụng trực tiếp khi thầy giảng dạy trên lớp, học sinh học tập đối chiếu với bài học. Bởi vậy cho nên chúng ta phải biết sử dụng bản đồ giáo khoa trong suốt quá trình dạy học địa lý như thế nào cho tốt.
1.2- Cơ sở thực tiễn: Qua thực tiễn giảng dạy nhiều năm ở trường cho thấy: đa số giáo viên thiếu chuẩn bị bản đồ cho tiết dạy, phần lớn do ngại khó sợ tốn thời gian, mất nhiều công sức. Hơn nữa nhận thức của giáo viên chưa đúng đắn về tầm quan trọng của việc dùng bản đồ cho tiết dạy. Dẫn đến việc sử dụng bản đồ phục vụ cho tiết dạy còn kém hiệu quả, chất lượng dạy học địa lí và học tập của học sinh chưa được như mong muốn.
2. Thực trạng về cách sử dụng bản đồ giáo khoa trong trường đã qua:
2.1- Mặt tích cực: Nhìn chung bộ môn địa lý được nhà trường, tổ chuyên môn quan tâm, các thiết bị phục vụ cho bộ môn được nhà trường trang bị khá đầy đủ. Trong giảng dạy giáo viên có tích cực đầu tư vào tiết dạy khá kỉ lưỡng. Các đồ dùng trong thư viện của trường cũng được giáo viên sử dụng khá tích cực.
2.2- Mặt hạn chế: Mặt dù các thiết bị được nhà trường đầu tư nhưng không thể đầy đủ vì số lượng biểu đồ, lược đồ trong sách giáo khoa thì có rất nhiều. Đa số giáo viên khi giảng dạy đều sử dụng biểu đồ, lược đồ trong sách giáo khoa mà không