Qui hoạch đô thị

CHƯƠNG II
ĐÔ THỊ HÓA VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ
I.ĐÔ THỊ HÓA:

1.Khái niệm về đô thị hoá :
Đô thị hoá là quá trình tập trung dân số vào các đô thị, là sự hình thành nhanh chóng các điểm dân cư đô thị trên cơ sở phát triển sản xuất và đời sống.
Quá trình đô thị hoá có thể phân ra thành 2 loại hình như sau :
- Đô thị hoá ở các nước phát triển đặc trưng cho sự phát triển các nhân tố "chiều sâu" sự điều tiết và tận dụng tối đa những ích lợi, hạn chế tối thiểu những ảnh hưởng xấu của quá trình đô thị hoá. Nó ngày càng nâng cao điều kiện sống và làm việc, tạo ra các tiền đề cho sự phát triển kinh tế xã hội cân bằng, xoá bỏ dần những mâu thuẫn, sự khác biệt cơ bản giữa đô thị và nông thôn.

NEW WORLD
TOKYO
BARCELONA
- Đô thị hoá ở các nước đang phát triển đặc trưng là sự bùng nổ về dân số và sự phát triển công nghiệp yếu kém. Sự gia tăng dân số đô thị không hoàn toàn dựa trên cơ sở phát triển của công nghiệp. Mâu thu?n giữa đô thị và nông thôn trở nên sâu sắc do sự phát triển mất cân đối của hệ thống và các điểm dân cư, đặc biệt là sự phát triển "độc quyền" của các đô thị cực lớn, tạo nên nhựng hiện tượng "độc cực" cho sự phát triển đô thị.
BẾN BẠCH ĐẰNG - TP.HCM
2.Sự phát triển của đô thị hoá :
Cơ sở phát triển của đô thị hoá là sự phát triển của công nghiệp hoá và như vậy quá trình công nghiệp hoá được bắt đầu từ thời điểm nổ ra cuộc cách mạng công nghiệp trên thế giới. Đô thị hoá là quá trình quá độ từ hình thức sống nông thôn lên hình thức sống đô thị.
Đô thị hoá bắt đầu phát triển và với tốc độ cũng khác nhau giữa các nước trên thế giới có thể phân ra thành 3 nhóm sau :
- Nhóm các nước đã có tỉ lệ phát triển đô thị hoá cao thì tốc độ phát triển trong tương lai có thể nhanh hơn hoặc giảm đi ít nhiều ( Bắc Mỹ, Châu A�u, Ustraylia.)
- Nhóm các nước có tỉ lệ phát triển đô thị hoá thấp thì tốc độ phát triển trong tương lai rất nhanh ( Liên Xô, Mỹ La tinh .)
- Nhóm các nước đã có tỉ lệ phát triển đô thị hoá rất thấp thì tốc độ phát triển trong tương lai có nhanh hơn, song cho đến cuối thế kỷ này dân cư nông thôn của các nước này vẫn chiếm trên 5o% ( châu Á, châu Phi .)
II. LƯỢC KHẢO VỀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ TRÊN THẾ GIỚI :
A. Thời kỳ cổ đại :
Bao gồm thời tiền sữ được tính từ 30.000 năm đến 1.000 năm trước công nguyên và giai đoạn cổ đại phát triển được tính đến 500 năm sau công nguyên.
TƯỢNG PHARAON
PHỐI CẢNH TOÀN KHU CUNG VUA MINOS

1.Quan điểm định cư :
Các điểm dân cư tập trung có quy mô nhỏ là các bộ lạc hình thành ven sông , nguồn nước .
+ Về kinh tế : các cơ sở sản xuất nông nghiệp và thương mại được coi là động lực chính của sự phát triển.
+ Về xã hội : Nền tảng của dân tộc và tôn giáo được lấy làm tôn chi cho các hoạt động trung tâm về chính trị.
+ Về an ninh quốc phòng : Xây dựng các điểm dân cư tập trung ở những nơi dễ dàng quan sát kẻ địch tấn công.
CUNG SARGON II XÂY VẮT QUA THÀNH ĐỂ CÓ THỂ VỪA CHỐNG THÙ TRONG VỪA CHỐNG GIẶC NGOÀI

Toàn cảnh phía bên trong Đấu trường La Mã - Roman Colosseum
B.Thời kỳ trung đại :
Đô thị thời trung đại xuấthiện vào đầu công nguyên thuộc chế độ phong kiến. Mâu thuẫn giữa giai cấp thống trị và nhân dân dẫn đến nhiều cuộc đấu tranh chống lại. Chế độ chiếm hữu nô lệ dần dần đi vào con đường tan rã, xã hội phong kiến bắt đầu được hình thành, trong giai đoạn đầu mang tính chất tự cung tự cấp trên nền sản xuất nông nghiệp. Quy mô thành phố không vượt quá 5 đến 10.000 người. Đến thế kỷ thứ XII thủ công nghiệp phát triển mạnh đã kích thích sự phát triển của đô thị.
C. Đô thị thời cận đại :
Thế kỷ thứ XVII cuộc cách mạng công nghiệp ra đời đã thúc đẩy sản xuất phát triển, các xí nghiệp công nghiệp phát triển mạnh, nhiều ngành công nghiệp lớn ra đời thu hút nhiều nhân lực vào sản xuất. Các khu nhà ở mọc lên nhanh chóng bên cạnh các khu vực sản xuất. Các nước công nghiệp phát triển dân số đô thị tăng lên rất nhanh.
4. Sài Gòn :
Đầu thế kỷ XVII người Việt ở Đồng Nai, Bến Nghé bắt đầu khai phá miền đất hoang vu và làm chủ khu vực từ rạch Thị Nghè đến Nhà Bè. Điểm tụ dân cư dần dần được hình thành và phát triển, đặc biệt tăng nhanh chóng từ những lần di cư của người dân Quảng Bình và Bắc Hà.
Năm 1698 đã có huyện sở Tân Bình bên bờ sông bến nghé. Đây cũng là thời điểm hình thành trung tâm Bến Nghé. Điểm dân cư có tính chất đô thị, tập trung chủ yếu những người thợ thủ công và thương nghiệp làm xuất hiện nhiều cợ búa như chợ Bến Nghé, chợ Bến Sỏi.
Đến cuối thế kỹ thứ XVIII Sài Gòn thật sự là một trung tâm kinh tế thương mại của một vùng đồng bằng rộng lớn, có vóc dáng của một đô thị bước đầu phát triển.
Năm 1790 Nguyễn A�nh nhờ Pháp xây Sài Gòn theo kiểu Vô băng có dạng hình vuông với các cạnh và góc nhọn với 8 cửa ra vào, chung quanh có hào nước sâu kiên cố. Trong thành phân chia các khu vực chức năng theo từng ô, bố trí các kho thuốc súng, kho lúa, khí giới.

Bên ngoài thành, phố xá hình thành theo kiểu quy hoạch bàn cờ. Thành phố phát triển chủ yếu về phía sông Sài Gòn từ rạch Thị Nghè đến Rạch Bến Nghé. Phía chợ lớn từ năm 1777 người Hoa Kiều từ Biên Hoà tập trung về khá đông theo kênh Tàu Hủ.
Đầu thế kỹ thứ XIX dân cư tập trung vào 4 khu vực chính : Chợ Bến Nghé, Chợ Điều Khiển, chợ Tân Bình và Chợ Sài Gòn. Dân số toàn thành khoảng gần 200.000 người. Riêng người Hoa ở Chợ Lớn có 10.000 người.
Tuy vậy, Sài Gòn bấy giờ chỉ là một đô thị trong buổi ban đầu phát triển của sản xuất thủ công, thương nghiệp nhờ vào cảng sông, cảng biển xây dựng theo lối thành quách để bảo vệ hài hoà với tự nhiên.
IV. NHỮNG XU THẾ VÀ QUAN ĐIỂM VỀ QUY HOẠCH PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ
Tiến bộ khoa học kỹ thuật đã thúc đẩy nhanh sự tiến bộ về kinh tế. Tiến bộ về kinh tế đã làm thay đổi các mối quan hệ xã hội theo hướng hiện đại. Từ đó con người đi tìm một cơ cấu tổ chức không gian thích hợp.
Các xu hướng tổ chức không gian đô thị :
-Phương án thiết kế và những đề xuất cụ thể cho sự phát triển của từng loại đô thị hay từng vùng.
- Các dự đoán khoa học và dự báo phát triển đô thị tương lai mang định hướng chiến lược và xã hội kinh tế học đô thị.
1. Lí luận thành phố vườn và thành phố vệ tinh của Ebenezer Howard (1850-1928)
-Một thành phố mẹ xung quanh là các thành phố con.
+ Thành phố mẹ : 58.000 người.
+ Thành phố con : 32.000 người.
Bao quanh thành phố là các khu cây xanh và đất sản xuất nông nghiệp.
Các đơn vị thành phố liên hệ với nhau bằng đường sắt và ô tô.
Các thiết bị và cơ sở phục vụ đảm bảo yêu cầu của người dân, tạo điều kiện cho cuộc sống văn hoá xã hội phát triển.
Đất đai xây dựng thuộc quyền sở hữu chung.
Đóng góp : Thành phố vườn đưa ra quan điểm phát triển đô thị khoa học, hiện đại. Thành phố vệ tinh đưa ra quan điểm làm cân bằng thành phố lớn.
Hạn chế :Đưa ra những quan điểm lý thuyết lý tưởng khó áp dụng được.
2.Lí luận thành phố chuỗi của Auturo Soria Y Mata 1844-1920
Quan điểm sử dụng đất đai ở hai bên tuyến lưu thông để phát triển đô thị.
Đóng góp :
+ Đề ra giải pháp phát triển đô thị .
+ Giao thông công cộng đô thị.
+ Hạn chế thành phố vệ tinh (thành phố ngủ).
Hạn chế :
+ Dân cư sống theo 2 bên quốc lộ, đường chính.
+ Ô nhiễm môi trường ở hai bên lề.
+ Khó hình thành các trung tâm.
3.Thành phố tuyến - Nilutin
Đưa ra quan điểm tổ chức cây xanh-đơn vị đô thị độc lập.
Đóng góp :
+ Đô thị độc lập có đầy đủ chức năng tự phục vụ.
+ Cấu trúc đô thị động.
+ Đưa ra một số cơ sở cho quy hoạch đô thị ngày nay là phân khu chức năng một cách rõ ràng.
Hạn chế :
+ Không có giá trị đặc trưng, trùng lặp, đơn điệu.
4.lý luận thành phố công nghiệp.
Đưa ra quan điểm quy hoạch khu sản xuất của đô thị công nghiệp.
- Tổ chức phân vùng chức năng tỉ mĩ.
- Hợp nhóm các xí nghiệp công nghiệp thành một quần thể.
- Chú ý vị trí các nhà máy.
- Loại bỏ cách bố cục đối xứng trong tổ hợp thành phố.
Giả thiết đô thị xuất hiện trong một bối cảnh xã hội hoàn toàn mới (không có nhà thờ, nhà tù, cảnh sát
v.v..) chủ trương bình đẳng xã hội.

Đóng góp :
+ Đưa ra nhiều nguyên tắc tổ chức làm cơ sở để tổ chức quy hoạch đô thị.
+ Cơ sở hình thành đô thị là công nghiệp, cơ sở chính là thương nghiệp.
Hạn chế :
+ Không thích nghi đô thị hiện đại, chỉ áp dụng cho đô thị nhỏ.
+ Không thích hợp cho đô thị thực tế ngày nay.
I.MỘT SỐ Ý TƯỞNG QUY HOẠCH ĐÔ THỊ:
1.KTS. KENZO TANGE:
2.KTS. KEKIKUTAKE:
3.KTS. ARATA ISOZAKI:
BIỆT THỰ TRÊN THÁC :