Phân lớp Hoa Hồng 02

PHÂN LOẠI THỰC VẬT
6. Bộ Cam - Rutales

Có đặc trưng bởi đặc điểm trong cây có cơ quan tiết tinh dầu hay nhựa dầu dưới dạng các tế bào tiết riêng rẽ (họ Xoan), túi tiết (họ Cam) hay ống tiết (họ Xoài và họ Trám). Hoa đối xứng tỏa tròn, mẫu 5. Trong hoa thường có đĩa mật. Bộ nhụy đôi khi còn có lá noãn rời, đa số trường hợp các lá noãn hợp thành bầu trên.
Bộ Cam gồm 15 họ, tuy nhiên ở Việt Nam gặp đại diện của 6 họ.Gồm một số họ chính như: họ Xoan, họ Trám, họ Xoài, họ Cam.
Họ Cam - Rutaceae
Thường là những cây gỗ nhỏ, dễ nhận biết với đặc điểm có các tuyến trong mờ là túi tiết tinh dầu trên lá, vỏ thân, hoa và vỏ quả.
Hoa đối xứng tỏa tròn, mẫu 4-5.Cánh hoa rời hoặc hơi dính nhau ở dưới. Nhị có số lượng bằng hoặc gấp đôi số cánh hoa, có khi nhiều gấp 3-4 lần (chi Citrus).Bộ nhụy rất biến đổi: 4-5 lá noãn, có khi nhiều tới 10-20, cũng có khi tiêu giảm chỉ còn 1 lá noãn. Lá noãn đôi khi rời, thường dính lại với nhau thành bầu trên. Đĩa mật nằm ở gốc bầu, có nhiều hình dạng khác nhau.
5. Bộ Cam - Rutales

Họ Cam – Rutaceae
Quả đa dạng: quả mở, quả kép gồm nhiều đại hay quả mọng kiểu cam quýt: vỏ quả ngoài có nhiều túi tiết; vỏ quả giữa trắng, xốp (cùi); vỏ quả trong mỏng, dai, phía trong có nhiều lông đơn bào mọng nước có vị chua hay ngọt.

Công thức hoa: * K4-5C4-5A4-8-10-G4-5-
Họ Cam là một họ lớn, có khoảng 150 chi với 1600 loài, phân bố rộng ở vùng nhiệt đới, đặc biệt có nhiều ở Nam Phi và Ôxtraylia. Việt Nam hiện biết có khoảng gần 30 chi với 110 loài.
Giá trị: có giá trị lớn về kinh tế, chủ yếu cây ăn quả (cam, quýt, chanh...), một số được dùng làm thuốc, trồng làm cảnh, ...
Đại diện:
Cam sành (Citrus nobilis Lour.)
Chanh (Citrus aurantifolia)
Bưởi (Citrus grandis Osb.)
Hồng bì (Clausena lansium (Lour.) Skeels)
Cách nhận biết cây trong họ Cam mà chưa cần phân tích đến hoa? nếu có hoa thì căn cứ vào tính chất nào là chính?
Cam sành –
Citrus nobilis
Hồng bì –
Clausena lansium
Bưởi –
Citrus grandis
7. Bộ Bồ hòn - Sapindales

Gồm 13 họ, ở Việt Nam có 6 họ, họ hay gặp nhất là họ Bồ hòn.
Họ Bồ hòn – Sapindaceae
Họ này có khoảng 140 chi với 1600 loài, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Việt Nam có khoảng 25 chi và gần 70 loài.
Đại diện:
Nhãn (Euphoria longan)
Vải (Litchi chinensis)
Chôm chôm (Nephelium lappaceum
6. Bộ Bồ hòn - Sapindales

Họ Bồ hòn – Sapindaceae
Nhãn - Euphoria longan
Vải - Litchi chinensis
Chôm chôm - Nephelium lappaceum
8. Bộ Nhân sâm - Araliales

Là bộ tiến hóa nhất của phân lớp, gần với các phân lớp tiếp theo chủ yếu thể hiện qua đặc điểm hoa chỉ còn 4 vòng, noãn chỉ còn 1 vỏ bọc. Cụm hoa dạng tán, có tổng bao do các lá bắc làm thành.
Gồm 2 họ: họ Hoa tán (Apiaceae) và họ Nhân sâm (Araliacea)
Họ Hoa tán – Apiaceae
Cây thân cỏ. Lá mọc cách, không có lá kèm, cuống lá phía dưới làm thành bẹ ôm lấy một phần của đốt thân; lá đơn thường xẻ thùy lông chim 1-2 hay nhiều lần. Trong thân và lá có ống tiết dầu thơm.
Cà rốt - Daucus carota
Thìa là - Anethum graveolens
Hoa nhỏ, tập hợp thành cụm hoa hình tán kép, ít khi là tán đơn; cũng có khi tán biến đổi cuống thu ngắn, giống như hình đầu (chi Eryngium). Gốc tán có những lá bắc nhỏ làm thành tổng bao, từng hoa không có lá bắc riêng; những hoa phía ngoài tán thường có cánh ở ngoài lớn hơn làm hoa trở nên không đều, những hoa phía trong tán thường là hoa đều.
Rau mùi –
Coriandrum sativum
Bạch chỉ - Angelica dohurica
Đương qui –
Angelica sinensis
Hoa lưỡng tính, mẫu 5. Đài có 5 răng nhỏ hình vảy, đôi khi không rõ. Tràng 5 cánh, xếp van, có màu trắng, hông nhạt hay vàng nhạt. Nhị xếp xen kẽ với các cánh hoa. Bộ nhụy gồm 2 lá noãn dính nhau tạo thành bầu dưới, 2 ô. Quả thuộc loại quả đóng (quả bế).
Cà rốt - Daucus carota
Thìa là - Anethum graveolens
Rau mùi – Coriandrum sativum
Công thức hoa: * K5C5A5G(2)
Họ Hoa tán là một họ lớn, có khoảng 300 chi với 3000 loài, phân bố chủ yếu ở vùng ôn đới, một số ít ở vùng nhiệt đới. Việt Nam có khoảng 20 chi với trên 30 loài.
Giá trị: nhiều loài được sử dụng làm rau ăn, gia vị, làm thuốc....
Đại diện:
Thìa là (Anethum graveolens)
Cà rốt (Daucus carota)
Mùi tàu (Erygium foetidum)
Dần sàng (Cnidium monieri)

Làm sao có thể nhận biết được các cây thuộc họ Hoa tán một cách dễ dàng trong tự nhiên? Chứng minh sự thích nghi cao theo hướng thụ phấn nhờ sâu bọ của họ Hoa tán.
Trong bộ Nhân sâm còn có họ Nhân sâm (Araliaceae), họ này có nhiều cây thuốc quí như: Nhân sâm (Panax gingseng), Đinh lăng (Polyscias fruticosus) Tam thất (Panax pseudoginseng), Ngũ gia bì (Acanthopanax trifolius), ....
Tam thất - Panax pseudoginseng
Đinh lăng - Polyscias fruticosus