Những tấm gương sáng trong lịch sử Việt Nam

Những tấm gương tiêu biểu

Cao Xuân Quế
Khi 17 tuổi
Tuổi 17, như vầng trăng mới kịp tròn; tuổi của đôi mắt trong sáng, mở rộng đến vô cùng, và cuộc đời là cuốn sách phong phú, bí ẩn mới lật mấy trang đầu. Tuổi 17 như Lý Tự Trọng, Võ Thị Sáu. Tuổi 17 ấy, ngừng lại, và trở thành vĩnh viễn. Trong cái chết anh hàng còn rất nhiều ánh sáng của tuổi thơ. Lý Tự Trọng đọc Kiều trong ngục, Võ Thị Sáu còn cầm bông hoa dọc đường ra bãi bắn, và ở đây Cao Xuân Quế cùng bạn tù hát bài ca "Chúng ta là thanh niên cận vệ" trong những ngày cuối cùng...
Quê hương Quế, đất của thứ chè Gay không chỉ nổi danh trong xứ Nghệ. Gia đình Quế là gia đình cách mạng. Cha anh bị bắt, đày đi Lao Bảo rồi mất tại đó. Anh ruột Quế cũng được gửi ra nước ngoài để học tập làm cách mạng. Chất cách mạng, chất cộng sản đã thấm vào anh trong máu thịt. Giống như vị chè xanh của đất quê, sau cái vị hơi chan chát lúc đầu và vị thơm ngọt dịu và bền mãi, đã biến thành nỗi nhớ suất tuổi mền thiếu Cao Xuân Quế, và càng đa diết khi anh phải tạm biệt làng quê ra đi...
Đó là vào những ngày đỉnh của sóng cao trào cách mạng 1930-1931.
Cao Xuân Quế là một trong những đoàn viên đầu tiên của quê hương Xô-viết, rồi trở thành đội viên thanh niên xích vệ. Cuộc sống của anh gắn liền với Xô-viết Nghệ Tĩnh. Có thể nói, cả về tốc độ cường độ và thời gian. Một cuộc sống biến đổi về chất với tốc độ cao, với sự cô đọng, dồn ép cả một khối lượng đồ sộ, với thời gian chưa đầy hai năm nhưng là một dấu mốc chói lọi trong lịch sử Cách mạng Việt Nam.
Cao Xuân Quế cũng lao vào công việc với niềm say mê của tuổi trẻ và sự sớm hiểu biết từ truyền thống gia đình. Anh nói năng hoạt bát, sắc sảo và còn mang nhiều chất văn hoa học trò và chữ viết đặc biệt đẹp. Dù công tác ở xã hay lên cơ quan huyện, bao giờ Quế cũng là người làm việc hết lòng. Lúc về chiến khu Vĩnh Giang - một khu rừng rậm, hẻo lánh, khí hậu độc, lắm thú dữ... Anh cũng làm việc say sưa. Lắm khi in ấn thâu đêm suốt sáng để kịp có tài liệu phát xuống cơ sở. Vậy mà Quế vẫn làm thơ, vẫn hát, vẫn tranh thủ đi đào củ mài, hái rau, tìm măng...
Ôi, cái niềm tin trong sáng như bài hát thường ngày của anh "Hỡi tất cả nông dân đứng dậy. Xô-Nga kia đã phất cờ đầu..."
Cái gốc rễ tư tưởng đã thấm sâu trong anh từ buổi lễ kết nạp Đoàn: "Xin thề hết lòng trung thành với Đang với Đoàn, giữ bí mật cho Đảng, cho Đoàn, cho cách mạng. Nếu bị giặc bắt, thà chịu chết không khai..."
Cái trong sáng lớn lao của tuổi 17 ấy gắn liền với chân lý làm cách mạng là để cho Tổ quốc chứ không phải cho mình. Nhưng nhà thơ Tố Hữu đã viết sau đây về sự xác định con đường lựa chọn. Đi làm cách mạng là gươm kề cổ, súng kề tai, là cuộc sống chỉ còn một nửa, là bắt bớ và tù đầy...
Vậy mà anh vẫn vui vẻ nhào vào, xô tới với ngọn cờ cách mạng. Đấy cũng là khí thế của cả một cao trào. Gương cha anh, có thể nhìn thấy. MÌnh có thể hy sinh biết... Nhưng sau đó sẽ là một thay đổi nhất - định - đến. Thay đổi đã được báo từ Nga-Xô xa vời qua lời bài hát. Cao Xuân Quế đã chuẩn bị một tư thế vững vàng, còn tự do thì còn tận tâm làm việc cho Đảng, cho Đoàn, nếu chẳng may sa vào tay địch cũng biết chết cho đúng...
Còn được giữ gìn ở đâu những bài thơ cách mạng và chắc là rất trẻ trung sôi nổi của anh? Những bài thơ chép xen lẫn vào các trang nhật ký viết trên những tờ giấy đã dùng được ngâm nước tro rồi phơi cho phai bớt mực cũ? Một chị cán bộ chủ chất huyện thương quí Quế lắm cho phép anh có thể lấy một ít giấy in truyền đơn để viết cũng được, nhưng Quế không nhận:
- Đấy là xương máu của đoàn thể. Em không thể vì cái thích riêng mà làm hại đến của công.
Những bài đó chắc đã bị tan tác ngay hôm lũ giặc mò được vào tận cơ `sở và bắt gọn hầu như cả cơ quan? Nhưng không có bài thơ nào nói được được về anh bằng chính cuộc đời anh, cuộc đời dẫu quá ngắn ngủi, nhất là những ngày giờ đứng trước kẻ thù tàn bạo.
Ngờ đâu, vượt mọi hình thức dã man thô bạo nhất, "cậu bé