Nguyen Trai - Quốc âm thi tập

Hãy lắng nghe, quan sát
và đoán xem ông là ai
Bài: Nguyễn Trãi
Thời lượng : 5 tiết (4/1)
Giảng viên: Nguyễn Hồng Nhung
Đơn vị: tổ Văn - khoa Xã hội
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Kiến thức
Sinh viên nắm được những nét cơ bản trong cuộc đời và sự nghiệp Nguyễn Trãi, hiểu giá trị nội dung và nghệ thuật một số tác phẩm thơ, văn tiêu biểu từ đó thấy được đóng góp của Nguyễn Trãi cho sự phát triển của văn học dân tộc, đặc biệt qua thơ Nôm của ông.

Kĩ năng
Lí giải được một hiện tượng lớn của văn học thế kỷ XV.
Phân tích và soạn được một số tác phẩm thơ của Nguyễn Trãi trong chương trình phổ thông.
Thái độ
Yêu mến, trân trọng gìn giữ các tác phẩm thơ, văn của Nguyễn Trãi, đặc biệt là thơ Nôm của ông.
1. Tài liệu học tập.
- Nguyễn Đăng Na (cb). Văn học trung đại Việt Nam tập 1 (đọc phần Nguyễn Trãi, tr.108 - 149). Nxb Đại học sư phạm, H, 2005.
2. Tài liệu tham khảo.
- Nguyễn Trãi toàn tập. NXB Khoa học Xã hội. H. 1976.
- Nguyễn Trãi - về tác gia và tác phẩm. NXB Khoa học Xã hội. H. 1999.
- Nguyễn Trãi. Quốc âm thi tập (bản dịch chữ Quốc ngữ). Nxb Văn học.
-.
Tài liệu học tập và tham khảo
PHƯƠNG PHÁP, PHƯƠNG TIỆN
PHƯƠNG PHÁP
- Nêu vấn đề
- Đàm thoại, diễn giảng.
- Thảo luận nhóm.
Sàng lọc.
Trực quan + phương tiện
Trò chơi học tập

PHƯƠNG TIỆN

- Giáo trình, giáo án.
- Các tài liệu tham khảo khác.
- Trình chiếu Powerpoint.
Cấu trúc bài Nguyễn Trãi
Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Trãi (1 ti?t).

II. Những tác phẩm tiêu biểu (3 ti?t).

1. Văn: Quân trung từ mệnh tập; Bình Ngô đại cáo.

2. Thơ: Quốc âm thi tập và ức Trai thi tập

III. Luyện tập: Thảo luận về vị trí của Nguyễn Trãi trong lịch sử văn học dân tộc (1 ti?t).
Nguyễn Trãi - Tiết 1

Xin mời
Xem đoạn phim này bạn sẽ hiểu thêm
về một con người vĩ đại
Chú ý quan sát nhé!
Câu hỏi thảo luận
(Các nhóm (5 - 10 SV) ghi câu trả lời vào phiếu học tập, đại diện các nhóm 1,3,5 lên trình bày lần lượt từng câu. Các nhóm khác nhận xét, bổ sung)
Câu 1: Gia đình có ảnh hưởng như thế nào đến thiên tài Nguyễn Trãi?
Câu 2: Theo anh, chị, quãng thời gian nào là quãng thời gian đẹp nhất trong cuộc đời Nguyễn Trãi? Vì sao?
Câu 3: Để có một kết luận thật ngắn gọn về con người, cuộc đời Nguyễn Trãi anh, chị sẽ nói điều gì?
Kết luận

Những nét đẹp trong cuộc đời, con người
Nguyễn Trãi.
- Từ 1380 - 1418: giai đoạn “nợ nước thù nhà”
đã hun đúc lòng yêu nước và chí lớn của người
anh hùng dân tộc.
- Từ 1418 - 1428: mười năm gian khổ cũng là
mười năm hạnh phúc nhất, mười năm Nguyễn Trãi
“mang túi thơ đi kháng chiến”.
- Từ 1428 - 1442: là giai đoạn “tùng bách kiên trinh”
và “thơ kêu xé lòng”.


Nguyễn Trãi
là nhà quân sự, nhà chính trị, nhà văn hoá và là một nghệ sĩ lớn. Tâm hồn ức Trai như ánh sao khuê ngàn đời sáng mãi.
Đội nào nhanh nhất?



Chia lớp thành 4 đội. Trong vòng 01 phút,
hãy viết thật nhanh
tên những tác phẩm thơ, văn
của Nguyễn Trãi vào bảng phụ.
Đội nào viết được nhiều tên tác phẩm trong
thời gian ngắn nhất sẽ được 1 điểm
thưởng,cộng vào điểm thảo luận
cuối bài học!



0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2
1
3
Quân trung từ mệnh tập
Ức Trai thi tập
Bình Ngô đại cáo
Nguyễn Trãi
Quốc âm thi tập
Lam Sơn thực lục…
4
5

Có 5 câu hỏi trắc nghiệm, mỗi câu có 3 đáp án để lựa chọn. Thời gian trả lời cho mỗi câu hỏi tối đa là 10 giây. Chia lớp thành 4 nhóm, các nhóm thảo luận nhanh và cử đại diện trả lời câu hỏi.
Nhóm nào có tín hiệu trả lời nhanh nhất và đúng sẽ được thưởng 1 điểm, trả lời sai sẽ nhường quyền cho nhóm khác. Nhóm trả lời sau, đúng sẽ được cộng 0,5 điểm.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
B
A
C
1380 - 1442
1380 - 1445
1382 - 1442
Năm sinh và năm mất của Nguyễn Trãi
Nguyễn Trãi
Sai
Sai
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
B
A
C
Yêu nước và nhân nghĩa
Yêu nước và văn học

Văn học và văn hoá.

Những truyền thống của gia đình
có ảnh hưởng
đến nhân cách và thiên tài Nguyễn Trãi.
Sai
Sai
Nguyễn Trãi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
B
A
C
1380 - 1418
1428 - 1442
1418- 1428

Quãng thời gian đẹp nhất trong cuộc đời Nguyễn Trãi
Nguyễn Trãi
Sai
Sai
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
B
A
C
Chí Linh sơn phú; Quốc âm thi tập;
Dư địa chí; Văn bia Vĩnh Lăng…

Bình Ngô đại cáo; Băng Hồ di sự lục; Ức Trai thi tập; Lam Sơn thực lục…


Quân trung từ mệnh tập; Bình Ngô đại cáo; Quốc âm thi tập; Ức Trai thi tập…


Các tác phẩm thơ, văn tiêu biểu nhất của Nguyễn Trãi.

Nguyễn Trãi
Sai
Sai
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
B
A
C
Nhà văn hóa, nhà tư tưởng lớn
Người con chí hiếu, nhà quân sự, ngoại giao tài ba, nhà văn hóa, nhà tư tưởng và người nghệ sĩ lớn
Người nghệ sĩ của nhân dân

K?t lu?n ng?n g?n v? Nguy?n Tr�i
Sai
Sai
Nguyễn Trãi
Những áng văn chính luận xuất sắc
Xem phim nhé! Chỉ 5 phút thôi nhưng rất thú vị.
Bài tập chuẩn bị ở nhà
Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của Quân trung từ mệnh tập.
(Đại diện nhóm 1, 2 trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung)
Kết luận

Là những bài văn có tính chiến đấu cao, có nội dung yêu nước sâu sắc, thể hiện tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi, “Quân trung từ mệnh tập có sức mạnh như những đạo quân, như những đợt tiến công mãnh liệt vào kẻ thù”.

Mộ Nguyễn Trãi
Bài tập chuẩn bị ở nhà
Trình bày giá trị nội dung và nghệ thuật của Bình Ngô đại cáo.
(Đại diện nhóm 3, 4 trình bày, các nhóm khác nhận xét, bổ sung)
Kết luận
(Lựa chọn một kết luận đúng nhất)
Bình Ngô đại cáo là áng thơ bất hủ thể hiện tinh thần
yêu nước và ý chí quật cường của anh hùng Nguyễn Trãi.
b. Bình Ngô đại cáo là sáng “thiên cổ hùng văn”, là sự kết hợp
tuyệt vời giữa chủ nghĩa yêu nước và tư tưởng
nhân nghĩa ngời sáng được thể hiện qua bút pháp chính luận
xuất sắc của thiên tài Nguyễn Trãi.
c. Bình Ngô đại cáo là bài văn chính luận xuất sắc thể hiện
tinh thần yêu nước và niềm tự hào dân tộc
của tác giả Nguyễn Trãi.
Đáp án: b
Những vần thơ sống mãi cùng thời gian

Tập thơ viết bằng chữ Hán, gồm 105 bài thơ viết theo thể Đường Luật (ngũ ngôn và thất ngôn).
Ức Trai thi tập sẽ giúp ta cảm nhận được chiều cao và độ sâu thẳm của hồn thơ Nguyễn Trãi.

Ức Trai thi tập
Hãy đọc những vần thơ dưới đây và nêu cảm nhận của em

Thương sinh tại niệm độc tiên ưu
(Vì dân đen thường tâm niệm, một mình ta lo trước) (Mạn hứng – bài 2).

Bình sinh độc bão tiên ưu chí
(Bình sinh một mình ôm cái chí lo trước)
(Hải khẩu dạ bạc hữu cảm)
Hãy đọc những vần thơ dưới đây và nêu cảm nhận của em
Thanh dạ bằng hư quan vũ trụ
Thu phong thừa hứng giá kình ngao.
(Giữa đêm thanh, tựa vào bầu trời xem vũ trụ
Nhân gió thu, thừa cảm hứng cưỡi kình ngao)
(Chu trung ngẫu thành)
Tháp ảnh trâm thanh ngọc
Ba quan kính thúy hoàn
(Dục Thúy sơn).
Vũ trụ nhãn cùng thương hải ngoại
Tiếu đàm nhân tại bích vân trung.
(Vũ trụ mắt đưa ngoài biển cả
Nói cười người ở giữa mây xanh )

(Đề Yên Tử sơn, Hoa Yên tự)
Thảo luận: Giá trị nghệ thuật của tập thơ Ức Trai thi tập
Kết luận
Ức Trai thi tập
Giá trị nội dung
Giá trị nghệ thuật
Ức Trai thi tập thể
hiện tâm hồn rộng mở
và lí tưởng cao đẹp
của nhà tư tưởng
và người
nghệ sĩ Nguyễn Trãi
Hình ảnh
thơ tráng lệ,
kì vĩ, đẹp
và độc đáo
Thể thơ Đường
Luật thất ngôn,
ngũ ngôn
phù hợp để
diễn tả tư
tưởng, tình
cảm rộng Lớn
và sâu sắc
của thi nhân
Ngôn ngữ
chau chuốt
mềm mại
giàu tính
bác học
Kết luận - Ức Trai thi tập
Giá trị nội dung
Giá trị nghệ thuật
Ức Trai thi tập thể hiện
tâm hồn rộng mở và lí
tưởng cao đẹp của
nhà tư tưởng và người
nghệ sĩ Nguyễn Trãi
Hình ảnh
tráng lệ
kì vĩ, đẹp
và hết sức
độc đáo.


Thể thơ Đường
luật thất ngôn,
ngũ ngôn
phù hợp để
diễn tả
tư tưởng,
tình cảm
rộng lớn và
sâu sắc
của thi nhân.

Ngôn ngữ
mềm mại,
đẹp,
giàu tính
bác học
Trả lời những câu hỏi dưới đây bằng phương pháp sàng lọc.
Từ các đáp án trên bảng phụ, trong thời gian 01 phút, em hãy chọn ra đáp án đúng cho từng câu.

Theo em, hình ảnh con người trong QÂTT là
con người nói chung hay con người cá nhân tác giả.


b. Biểu hiện cụ thể của hình ảnh con người trong QÂTT.

c. Ý nghĩa của hình ảnh con người trong QÂTT.
Hình ảnh con người trong QÂTT
Nhà tư tưởng
Người nghệ sĩ
Nhà tư tưởng
phát ngôn
và hành động
theo đạo Nho

Nhà
tư tưởng
của
triết học
Lão Trang
Người
nghệ sĩ
ưu thời
mẫn thế
Người nghệ sĩ
ca tụng thú
thanh nhàn
hoà mình
vào thiên nhiên
tạo vật

Nhà
tư
tưởng
phát
ngôn
và
hành
động
cho
đạo
Nho
- Những vì thánh chúa âu đời trị,
Sá kể thân nhàn tiếc tuổi tàn.
- Mắt hoà xanh đầu dễ bạc
Lưng khôn uốn, lộc lên từ
Ai ai đều đã bằng câu hết
Nước chẳng còn có Sử Ngư.
- Dẽ có ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương.
- Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.
- Khó ngặt qua ngày xin sống
Xin làm đời trị, mấy đời bằng.
- Thừa chỉ ai rằng khó ngặt
Túi thơ chứa hết mọi giang san.
Người
nghệ sĩ
mang
nặng
nỗi
ưu
thời
mẫn
thế
Ngu?i
ngh? si
ho�
mỡnh
v�o
thiờn
nhiờn
t?o v?t
Nh�
tu
tu?ng
c?a
tri?t
h?c
Lóo
Trang
- Phú quý treo sương ngọn cỏ
Phong lưu gửi kiến cành hoè.

Dù bụt dù tiên ai kẻ hỏi
Ông này đã có thú ông này.

Cây rợp tán che am mát
Hồ thanh nguyệt hiện bóng tròn
Rùa nằm hạc lẩn nên bầy bạn
Ủ ấp cùng ta làm cái con.

Đạp áng mây, ôm bó củi
Ngồi bên suối gác cần câu.

Hái cúc ương lan hương bén áo
Tìm mai đạp nguyệt tuyết xâm khăn.
.....
Nhà tư tưởng và người nghệ sĩ trong Quốc âm thi tập cho thấy, lần đầu tiên trong thơ ca Việt xuất hiện con người với tư cách cá nhân - con người bước đầu ý thức về mình với những nhu cầu, sở thích, niềm vui và những ưu tư rất đời thường, trần thế..
Tiểu kết
Những câu thơ hay
viết về thiên nhiên trong Quốc âm thi tập
- Nước biếc non xanh thuyền gối bãi,
Đêm thanh nguyệt bạc khách lên lầu.

Cây rợp chồi cành, chim kết tổ
Ao quang mấu ấu cá nên bày.

Ao quan thả gửi bè rau muống
Đất bụt ương nhờ một lảnh mùng.

Tả lòng thanh vị núc nác
Vun đất ải lảnh mùng tơi
Dấu người đi là đá mòn
Tường hoa vướng vắt trúc luồn
Cửa song dãi xâm hơi nắng
Tiếng vượn vang kêu cách non
Cây rợp tán che am mát
Hồ thanh nguyệt hiện bóng tròn
Rùa nằm, hạc lẩn nên bầy bạn
Ủ ấp cùng ta làm cái con.

Ngôn chí - Bài 21
1.Thiên nhiên trong quốc âm thi tập:
Là những vần thơ đẹp, mộc mạc, giản dị thể hiện tình yêu tha thiết của tác giả Nguyễn Trãi với thiên nhiên, tạo vật.

2. Thơ thiên nhiên bình dị trong QATT thể hiện sự cách tân theo hướng tiến bộ: cái đời thường, giản dị cũng trở thành đối tượng của cái đẹp.
Tiểu kết
Lựa chọn một kết luận đúng nhất về giá trị nội dung của
Quốc âm thi tập
Với QATT lần đầu tiên trong thơ ca Việt xuất hiện con người với
tư cách cá nhân – con người bước đầu ý thức về mình với những
nhu cầu, sở thích, ưu tư rất riêng.
b. Với Quốc âm thi tập, lần đầu tiên trong thơ ca Việt thiên nhiên
hiện lên bình dị, dân dã, gần gũi, chân thực đến thế, và cũng qua
tác phẩm con người cá nhân với những buồn lo, nhu cầu, sở
thích rất riêng được bộc lộ. Những giá trị này đã được các tác giả
đời sau kế thừa, phát huy.
c.Với QÂTT đầu tiên thơ Việt có được sự cách tân táo bạo
của hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ. Những nét riêng, độc đáo, mới
mẻ này đã được thơ ca đời sau phát huy.
Đáp án: b
Câu 1: Nhận xét về cách sử dụng ngôn ngữ trong QATT.

Câu 2: Nhận xét về thể thơ và nhịp thơ trong QÂTT.

Câu 3: Bạn thích hình ảnh thiên nhiên nào nhất trong Quốc âm thi tập. Vì sao?

Giá trị nghệ thuật của QATT
Kết luận
Với QÂTT, Nguyễn Trãi cho ta thấy ông là một nhà
tư tưởng lớn, một nghệ sĩ lớn hết lòng vì dân, vì nước.
2. Bằng những vần thơ đẹp giản dị, tác giả QÂTT đã cho thấy
mình không chỉ là một nhà tư tưởng lớn mà còn là một nghệ sĩ
“trần thế nhất trần gian”. Tác phẩm cũng cho ta thấy được
vai trò khai sáng thơ ca tiếng Việt của Nguyễn Trãi.
3. QÂTT là sự kết hợp hài hoà giữa cái cao quý với cái
đời thường, giữa nhân cách của người anh hùng và tâm tư,
tình cảm của người nghệ sĩ.
Đáp án: b
Bài tập về nhà
Chuẩn bị cho tiết thảo luận về vị trí của Nguyễn Trãi
trong lịch sử văn học dân tộc.
(Lưu ý tới vai trò kết tinh và mở đường)
2. Lựa chọn và phân tích một số bài thơ tiêu biểu trích
trong Quốc âm thi tập:Ba tiêu (cây chuối);
Thuật hứng – bài 5; Bảo kính cảnh giới – bài 43…
Luyện tập
Vị trí của Nguyễn Trãi trong
lịch sử văn học dân tộc
Có 4 món hàng, gồm:
Thứ nhất: Quân trung từ mệnh tập
Thứ hai: Bình Ngô đại cáo
Thứ ba: Ức Trai thi tập
Thứ tư: Quốc âm thi tập
Là một người bán hàng giỏi, bạn hãy quảng cáo cho món hàng của mình để thuyết phục mọi người mua nó.
Do chi phí phát hành quảng cáo rất cao, nên bạn cần tiết kiệm thời gian trong khoảng tối đa hai phút rưỡi thôi nhé.
Nếu bạn thuyết phục được nhiều người đồng ý mua hàng nhất thì bạn đúng là một người bán hàng giỏi rồi đấy.
Chúc bạn có “lãi”./.
Tại sao nói Nguyễn Trãi là một hiện tượng văn học “kết tinh truyền thống thành tựu của văn học Lí – Trần”? Hãy lấy dẫn chứng để chứng minh.
Tại sao có thể nói Nguyễn Trãi là “một hiện tượng văn học mở đường cho cho cả một giai đoạn phát triển mới”? Hãy lấy dẫn chứng để chứng minh.
Có 7 ô chữ hàng ngang chứa các chữ cái liên quan đến dãy từ chìa khoá hàng dọc. Mỗi đội lần lượt được quyền lựa chọn và trả lời các ô hàng ngang Thời gian suy nghĩ cho mỗi ô hàng ngang là 10 giây.Trả lời trên bảng phụ.
Trả lời đúng mỗi ô hàng ngang được 2 điểm. Sau ít nhất 3 lượt lựa chọn trả lời các ô hàng ngang, thì các đội có quyền giơ tay bất kỳ lúc nào để trả lời từ chìa khoá hàng dọc. Đoán đúng từ chìa khoá hàng dọc được 10 điểm, đội nào đoán sai sẽ mất quyền thi đấu phần này.
TRÒ CHƠI “Đi tìm ẩn số”
1
2
3
4
5
6
7
Cõu 1. Cú 14 ch? cỏi: Dõy l� tờn g?i c?a cha Nguy?n Trói khi dó ra l�m quan cho nh� H?
Cõu 2. Cú 7 ch? cỏi: M?t trong hai truy?n th?ng l?n c?a gia dỡnh cú ?nh hu?ng d?n nhõn cỏch v� thiờn t�i Nguy?n Trói.
Cõu 3. Cú 18 ch? cỏi: Tờn t?p van chớnh lu?n n?i ti?ng c?a Nguy?n Trói
Cõu 4. Cú 12 ch? cỏi: Tờn m?t t?p tho m� qua dú Nguy?n Trói, du?c m?nh danh l� "ngu?i khai sỏng tho ca ti?ng Vi?t"
Cõu 5. Cú 12 ch? cỏi: T?p tho ch?a Hỏn n?i ti?ng c?a thi nhõn Nguy?n Trói
?
Câu 6. Có 13 chữ cái: Áng “thiên cổ hùng văn” của Nguyễn Trãi, báo cáo trước nhân dân về thắng lợi của khởi nghĩa LS
Câu 7. Có 11 chữ cái: Tên của thân mẫu
Nguyễn Trãi
Để có
một kết
luận ngắn
gọn về
vị trí của
Nguyễn Trãi
trong lịch sử
văn học
dân tộc,
em sẽ nói
điều gì?

Kết luận

Nguyễn Trãi là tác giả
kết tinh được những
truyền thống lớn của
văn học Lí – Trần,
đồng thời cũng là
người mở đường cho
cả một giai đoạn
văn học
phát triển rực rỡ
ở những thế kỷ sau.