NGUYỄN CHÍCH

Nguyễn Chích.

     Cánh rừng Mã Trạch đã nhuốm sương chiều. Những bóng cò trắng loang loáng mang mấy tia nắng cuối cùng, sải vội cánh từ đồng nội Vạn Lộc trở về rừng tìm tổ.       Lũ trẻ chăn trâu vừa vòng tay làm kiệu, rước "Chủ tướng" của chúng từ quả gò mang cái tên oai vệ là Cồn Luyện về mỏm đất cũng có tên oai vệ chẳng kém: Cồn Binh. Ném ngổn ngang những cờ lau, côn củi, gương que xuống chân cồn, chúng vừa cùng "Chủ tướng" trèo lên cồn, vừa chí choé cãi nhau về chuyện thắng bại, hay dở của trận đánh vừa qua.       Mặc cho lũ bạn đấu khẩu om sòm, Nguyễn Chích lẳng lặng đi đếùn chỗ đặt chiếc lồng tre nhỏ, mở cửa cho chú chim bồ câu trắng muốt từ trong nhảy ra đậu trong tay. Đám mục đồng lúc này mới chịu thôi cãi vả, xúm cả lại bên "Chủ tướng". Chú bé nhẹ nhàng vuốt ve con vật rồi hướng mỏ chim về phía làng, hất nhẹ tay. Thong thả đập vỗ đôi cánh mềm mại, con chim khôn ngoan lượn một vòng trên đầu chủ, rồi nhằm thẳng ngọn tre cao nhất ở xa xa, vùn vụt tung cánh.       Một đứa trẻ nói:       - Lũ em thằng Chích thấy chim về là lại sửa soạn ra ngõ đón phần cơm đấy!       Đang nheo mắt dõi theo bóng chim chấp chới mờ dần, nghe câu nói ấy, Nguyễn Chích chợt nhớ đến phần việc cuối cùng phải làm trong ngày để được lĩnh của chủ xuất cơm mang về cho em: Tắm cho trâu. Nhưng trước khi đi đến chỗ buộc trâu, Chích còn chống nạnh, nói với lũ bạn:       - Đánh nhau mãi ở dây cũng chán. Hôm nào tao với chúng mày kéo nhau vào thẳng trong thung lũng núi Hoàng, núi nghiêu kia mà bày trận mới sướng!       Theo cánh tay chỉ thẳng của "Chủ tướng", bầy trẻ chăn trâu cùng ồ à thích thú, quay cả về nơi trời chiều đang rực lên những tia nắng quái. Răng núi hoang vu hiểm trở ở nơi ấy bỗng ngời lên như dát vàng.       Hai dãy núi Hoàng Sơn và Nghiêu Sơn đột khởi giữa đồng bằng phủ Thanh Hóa, khoanh lại trong một thung lũng um tùm cây cỏ, rộng hàng trăm mẫu. Dòng Hoàng Giang như tấm lụa vàng, vắt từ đầu núi này tới đầu núi kia, tắm tưới đôi bờ đất cát dọc trong thung lũng.       Từ ít lâu nay, những dãy lũy rất rậm rạp tre gai đã sừng sững mọc lên, vít chặt hai đầu thung lũng và những chỗ núi đứt đoạn, biến hai dãy Hoàng Nghiêu thành một tòa thành kiên cố khổng lồ. Người từ xa tới, không tài nào lần ra được ngã vào thành. Bởi cổng thành lại chỉ là mấy cửa hang ngầm xuyên qua dãy Nghiêu Sơn, có nơi ngách đá chỉ vừa một người đi lọt. Lối ra vào bí mật ấy luôn luôn có một toán nghĩa quân đ
êm ngày canh giữ nghiêm ngặt.       Toán nghĩa quân ấy, bây giờ hồ hởi và kính cẩn, đang xúm quanh một người ăn mặt kiểu lái buôn, với chiếc đoàn xóc nhọn hộ thân gắn trong tay. Bụi đường trường và những nét nhăn vất vả của một chuyến đi xa trở về, không làm giảm nổi vẻ oai phong của giọng nói sang sảng càng được làm vòm đá vách hang nhân to thêm lên của người ấy:       - Đêm mai, người của ta sẽ dẫn một toán anh em từ phủ Nghệ An ra đến bãi Châu Nghĩa. Các chú tra xét cho cẩn mật, rồi đưa họ vào trong Thung Đình. Nhớ nói là họ chờ ta ở đấy!       - Vậy là có thêm người tụ nghĩa nữa rồi!       Một nghĩa quân trẻ vui vẻ reo lên. Nhưng một nghĩa quân đứng tuổi đã ném cho anh ta một cái lườm nghiêm nghị, đoạn kính cẩn hỏi:       - Thưa chủ tướng, tình thế trong phủ Nghệ như thế nào?       - Giặc ở trong ấy không mạnh như ở ngoài này, nhưng những oán hờn do chúng gây nên ở đấy thì cũng chẳng khác gì ở đây. Thành ra rất nhiều người muốn theo ta về ngoài này ngay, nhưng ta chỉ mới kén lựa lấy những kẻ khá nhất...
      Người được gọi là chủ tướng ấy vừa sang sảng nói, vừa vui vẻ thân mật vỗ vai từng nghĩa quân, ra hiệu cho họ chú ý canh giữ cửa hang, rồi quay người, đi thẳng vào ngách hang sâu, thoăn thoắt, quen thuộc như đi về nhà.       Đúng là quen thuộc như đi về nhà, bởi vì đó chính là Nguyễn Chích. Từ chú bé "Chủ tướng" của đám trẻ chăn trâu Vạn Lộc, đến bây giờ trở thành chủ tướng thật sự của căn cứ Hoàng Nghiêu Sơn, Nguyễn Chích đã hàng trăm hàng nghìn lần vào ra, xem xét nơi này. Từ chổ chơi bời,