Ngoại khóa văn học dân gian và văn học viết

Chương trình
Ngoại khoá Văn Học
Các bộ phận, thành phần của
nền Văn học Việt Nam thời kì trung đại


Nhóm 1 - Lớp Văn 10
Trường THPT Chuyên TN
Sơ đồ:
Các bộ phận, thành phần của nền văn học Việt Nam thời kì trung đại
Bộ phận Văn Học Dân Gian
* Văn học dân gian phát triển thời kì dân tộc ta chưa có chữ viết hoặc chữ viết chưa phổ cập trong tầng lớp bình dân, đã để lại một kho tàng các tác phẩm vô cùng phong phú, độc đáo và giàu giá trị, đậm đà bản sắc dân tộc.
* Gồm 12 thể loại chính như: thần thoại, sử thi dân gian, truyền thuyết, truyện cổ tích, ca dao, dân ca...
* Các đặc trưng cơ bản:
- Phương thức sáng tác và lưu truyền: bằng con đường tập thể và theo lối truyền miệng
=> Hệ quả: các tác phẩm văn học dân gian mang tính dị bản và tính truyền thống đậm nét
- Ngôn ngữ và nghệ thuật:
+ ngôn ngữ nói giản dị, ngắn gọn
+ phương pháp phản ánh hiện thực một cách kì ảo.
Bộ phận Văn Học Viết
Chính thức ra đời từ thế kỉ X - khi dân tộc giành lại được chủ quyền và xây dựng nền độc lập tương đối vững bền.
Chịu ảnh hưởng trực tiếp và sâu sắc tư tưởng, văn hoá, văn học cổ Trung Hoa
Gồm 2 thành phần:
+ thành phần văn học chữ Hán: các tác phẩm được sáng tác bằng chữ Hán
+ thành phần văn học chữ Nôm: các tác phẩm được sáng tác bằng chữ Nôm
* Chữ Nôm là một loại chữ do người Việt sáng tạo ra, sử dụng các yếu tố của văn tự Hán để phiên âm tiếng Việt

Mối quan hệ giữa 2 bộ phận văn học
Tác động của văn học dân gian đối với văn học viết
* Về nội dung: -VH viết đã khai thác nhiều chất liệu từ VHDG.
- Những tư tưởng, quan niệm thẩm mĩ, tính nhân dân và dân chủ sâu sắc trong các tác phẩm VHDG đã được VH viết kế thừa và phát huy.
* Về nghệ thuật: - Vốn từ vựng giàu có, kho thành ngữ, tục ngữ độc đáo của VHDG đã được VH viết, đặc biệt là VH chữ Nôm khai thác triệt để.
- Các thể thơ thuần tuý dân tộc như lục bát, song thất lục bát tạo nên những áng văn chương bất hủ đều bắt nguồn từ các tác phẩm VHDG.


Tác động của văn học viết đối với văn học dân gian
* Các tác phẩm xuất sắc của VH chữ Nôm đã tác động trở lại những sáng tác DG như những mẫu mực về nghệ thuật.
* Nhiều câu thơ của VH chữ Nôm, do phù hợp với tính thẩm mĩ DG, đã được DG thu nhận vào kho tàng VH của mình.
* VD: Trong tác phẩm "Truyện Kiều"
- Mày râu nhẵn nhụi, áo quần bảnh bao
- Cò kè bớt một thêm hai
- Xưa nay nhân định thắng thiên cũng nhiều
.v.v...
Mối quan hệ giữa 2 thành phần văn học chữ Hán và chữ Nôm
Về nội dung:
- VH chữ Hán được coi là chính thống, hướng nhiều hơn đến những đề tài "lớn" như vấn đề quốc gia đại sự, sự kiện lịch sử trọng đại, tư tưởng, tình cảm đối với vua, với nước, với vũ trụ càn khôn...
- VH chữ Nôm tập trung nhiều hơn về đề tài đời sống hằng ngày, tâm sự riêng tư, về thân phận con người, về thú ngâm hoa vịnh nguyệt...
Về hình thức:
- VH chữ Hán: bao gồm các tác phẩm thơ vận dụng những thể thơ mượn của VH cổ Trung Hoa và các thể văn xuôi như chiếu, biểu, hịch, cáo, truyện, kí, sử kí...
- VH chữ Nôm: hầu như chỉ có thơ, song ngoài các thể thơ "ngoại nhập" như của VH chữ Hán còn có các thể thơ "nội sinh" do dân gian sáng tạo như lục bát, song thất lục bát, thất ngôn xen lục ngôn...

Trò chơi:
Nhớ nhanh đoán tài
Có 6 câu thơ và câu văn nằm trong 6 tác phẩm văn học Việt Nam thời kì trung đại đã được học ở chương trình Ngữ Văn 10 Nâng Cao. Các bạn hãy cố gắng nhớ và đoán xem các câu thơ, câu văn đó nằm trong tác phẩm nào, do ai sáng tác (nếu có). Trả lời đúng, các bạn sẽ được nhận 1 món quà rất đặc biệt của chương trình!!!
" ... Nàng làm ăn ngày một thịnh vượng, dần dần thành một xóm. Sau đó có người khuyên nàng cho người ra biển tìm những vật lạ đem về đổi lấy các thứ khác. Nàng nghe theo, để chồng đi ... "
Chử đồng tử
" ...Chả nên gia thất thì về
ở làm chi mãi cho chúng chê bạn cười
Tôi chắp tay lạy bạn đừng cười,
Tôi không trăng gió lại gặp người gió trăng ... "
Xuý Vân giả dại
(Trích chèo Kim Nham)
"Lão tang diệp lạc tàm phương tận
Tảo đạo hoa hương giải chính phì ... "
"Dâu già lá rụng tằm vừa chín
Lúa sớm bông thơm cua béo ghê ..."
Quy hứng(Hứng trở về)
Nguyễn Trung Ngạn
" ... Như vậy trong thành sẽ khỏi nạn cá thịt, trong nước sẽ khỏi vạ đau thương, hoà hiếu lại thông, can qua xếp bỏ... "
Thư dụ Vương Thông lần nữa
(Tái dụ Vương Thông thư)
Nguyễn Trãi
" ...ở đó có một con sông lớn, trên sông bắc một cái cầu dài ước hơn nghìn bước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương. Hai bên cầu, có đến mấy vạn quỷ Dạ Xoa, đều mắt xanh tóc đỏ, hình dáng nanh ác ... "
Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
(Tản Viên từ phán sự lục)
Nguyễn Dữ
" ... Đức Trang ước nguyện đã phu
Vời Ngọc nương đến, hoa cù kết giao ... "
Ngọc Hoa đối mặt với bạo chúa
(Trích Phạm Tải - Ngọc Hoa)
Trò chơi: Vui cùng ca dao
Có 6 câu ca dao, mỗi câu ca dao bị khuyết 1 cụm từ. Bạn hãy tìm cụm từ thích hợp để điền vào chỗ trống đó để nhận được 1 món quà đặc biệt.
Trời mưa, trời gió kìn kìn
Đắp đôi dải yếm hơn nghìn ...
CHĂN BÔNG
Cầm vàng mà lội ...
Vàng rơi chẳng tiếc, tiếc công cầm vàng.
QUA SÔNG
Đôi ta gặp được nhau đây
Khác gì chim phượng gặp cây ...
NGÔ ĐồNG
... ai nỡ dứt chồi
Đạo chồng nghĩa vợ giận rồi lại thương.
đốn cây
Anh đến giàn hoa thì hoa kia đã ...
Anh đến tìm đò thì đò đã ...
Anh đến tìm em thì em đã ...
Em yêu anh nhu rúa, hỏi mặn nồng mà lấy chi.
Nở
Sang sông
Lấy chồng
Chờ chàng xuân mãn hè qua
Bông lan đã nở, sao mà ...
vắng tin
Trò chơi:
Đuổi hình bắt chữ
Có 6 bức tranh, mỗi bức tranh đều thể hiện tên gọi hoặc nội dung của một tác phẩm văn học thời kì trung đại Việt Nam (bao gồm cả các tác phẩm văn học dân gian và văn học viết) qua các hình ảnh vui.
Các bạn trả lời tên gọi của tác phẩm qua tranh trong thời gian 30 giây, trả lời đúng sẽ được nhận 1 món quà đặc biệt.

Đất!!! Nước!!!
Sử thi dân gian
(dân tộc Mường):
Đẻ đất đẻ nước
Truyện cười dân gian:
Tam đại con gà
Tác phẩm:

Nỗi lòng (Cảm hoài)

Đặng Dung
Tác phẩm:
Đại cáo bình Ngô
(Bình Ngô đại cáo)
Nguyễn Trãi
Tác phẩm:
Cảnh ngày hè
Nguyễn Trãi
Tác phẩm:
Nhà nho vui cảnh nghèo
(Hàn nho phong vị phú)
Nguyễn Công Trứ
Doan trich:
The Nguyen
(trich Truyen Kieu)
Nguyen Du
Xin chân thành cảm ơn
sự giúp đỡ và ủng hộ nhiệt tình
của cô giáo cùng toàn thể các bạn.