Lý thuyết tài chính

Môn học:
LÝ THUYẾT TÀI CHÍNH
Chương I:
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNH
1. TIỀN ĐỀ RA ĐỜI, TỒN TẠI VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TÀI CHÍNH
Tài chính chỉ ra đời và tồn tại trong những điều kiện lịch sử nhất định, khi mà ở đó có những hiện tượng kinh tế - xã hội khách quan nhất định xuất hiện và tồn tại. K.Marx trong tác phẩm nghiên cứu Kinh tế chính trị học đã chỉ ra hai tiền đề ra đời của tài chính, là: sự ra đời, tồn tại của Nhà nước và sự xuất hiện, phát triển của nền sản xuất hàng hoá - tiền tệ.
1.1 Tiền đề sản xuất hàng hóa – tiền tệ
Lịch sử xã hội loài người chỉ ra: Vào cuối thời kỳ công xã nguyên thủy, phân công lao động bắt đầu phát triển, sản xuất hàng hóa được hình thành, theo đó tiền tệ xuất hiện như một đòi hổi khách quan của sự phát triển.
Ở giai đoạn sơ khai, khi sản xuất và trao đổi hàng hóa mới phát triển, sự trao đổi còn mang hình thức trực tiếp, gọi là hàng đổi hàng. Người sản xuất gạo và cần thịt có thể gặp người sản xuất thịt và cần gạo để đổi trực tiếp gạo lấy thịt. Tuy nhiên, nếu không gặp được người có thứ mình cần và cần thứ mình có, thì trao đổi không được thực hiện. Phức tạp hơn khi sự trao đổi xảy ra giữa nhiều cá nhân hoặc sự trao đổi vượt qua một khu vực địa giới nhỏ, tiền bắt đầu ra đời mà hình thức sơ khai của nó là vỏ sò, lúa, gạo, vải vóc,… Như vậy, con người bắt đầu sử dụng tiền làm phương tiện trao đổi. Người A bán gạo cho người B và nhận tiền để mua rượu từ người C. Người C bán rượu cho người A và nhận tiền để mua thịt từ người B. Người B lại bán thịt cho người C và nhận tiền để mua gạo của người A. Lúc này, nền kinh tế hàng hóa đồng thời là kinh tế tiền tệ.
Như vậy, sự tồn tại và phát triển của kinh tế hàng hoá - tiền tệ là một tiền đề khách quan quyết định sự ra đời và phát triển của tài chính.
Tiền đề Nhà nước
Khi Nhà nước xuất hiện đã có những tác động chủ quan tới sự phát triển của kinh tế hàng hóa - tiền tệ và tài chính. Nhà nước ngoài việc ấn hành, xác định đồng tiền còn tạo ra môi trường pháp lý cho việc lưu thông, sử dụng đồng tiền cũng như các quỹ tiền tệ nhất là các quỹ tiền tệ trung gian và ngân sách Nhà nước.
Tùy theo từng giai đoạn phát triển của tiền tệ mà Nhà nước có tác động trực tiếp tới tiền thông qua việc xác định đồng tiền. Khi tiền mới ra đời (hóa tệ), ở Trung Quốc kê và lụa được sử dụng làm tiền. Tiền kim loại đầu tiên ở Anh làm bằng thiếc, ở Thụy Sĩ và ở Nga bằng đồng,… Nhà nước đầu tiên trong xã hội loài người là Nhà nước chủ nô, những hình thức sớm của tài chính bắt đầu được xuất hiện cùng với sự ra đời của nó, nổi bật là các loại thuế như: Thuế quan, thuế gián thu, thuế chợ, thuế tài sản…. Trong chế độ phong kiến, với sự mở rộng các quan hệ thị trường và sản xuất hàng hoá - tiền tệ, lĩnh vực của các quan hệ thuế bằng tiền đã mở rộng và tiến hành thường xuyên hơn (như thuế đất, thuế gián thu với vật phẩm tiêu dùng, thuế hộ gia đình…), tín dụng Nhà nước cũng bắt đầu phát triển. Trong các hình thái xã hội có Nhà nước, tài chính đã tồn tại với tư cách là một công cụ của Nhà nước để phân phối sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân, đảm bảo cho sự tồn tại và hoạt động của Nhà nước. Các Nhà nước với chức năng quản lý xã hội trong mọi lĩnh vực kinh tế, văn hoá, giáo dục, quốc phòng,… đều tăng cường tài chính của mình.
Như vậy, có thể nói rằng khi có sự xuất hiện, tồn tại và hoạt động của Nhà nước thì có sự xuất hiện, tồn tại và hoạt động của tài chính.
Bàn về tiền đề của tài chính, một số nhà lý luận kinh tế nhấn mạnh đến tiền đề sự tồn tại của Nhà nước nhưng một số nhà kinh tế khác không tán thành quan điểm đó mà theo họ, sự ra đời và tồn tại của sản xuất hàng hóa - tiền tệ là tiền đề có tính chất quyết định sự ra đời và tồn tại của tài chính.
Kết luận: Tài chính là một phạm trù kinh tế, một phạm trù lịch sử. Sự ra đời, tồn tại và phát triển của tài chính gắn liền với sự ra đời, tồn tại và phát triển của nền kinh tế hàng hóa – tiền tệ và Nhà nước.
2. BẢN CHẤT CỦA TÀI CHÍNH
Bên ngoài, tài