Ly luan van hoc

tRUYệN Và tiểu thuyết
Biên soạn: Th.s.Trần Văn Tác
I. KháI niệm chung về tiểu thuyết
Hãy kể tên 5 tiểu thuyết mà bạn biết? Hãy tóm tắt một truyện hay tiểu thuyết mà bạn tâm đắc nhất?
Hãy kiến giải vì sao nói tác phẩm đó là tiểu thuyết chứ không phải kí hay kịch?
tRUYệN Và tiểu thuyết
a. lịch sử quan niệm về nguồn gốc của tiểu thuyết
a. Lịch sử quan niệm về nguồn gốc của tiểu thuyết
1. ở châu âu tiểu thuyết bắt nguồn từ thần thoại, sử thi(Iliát và Ôđixê ở Hi Lạp, bài ca Rolland ở Pháp, Bài ca binh đoàn Igor ở Nga)
Kể chuyện về các anh hùng phiêu lưu mạo hiểm, trừ hại hoặc làm gương cho dân.
Tiểu thuyết phương Tây được xem là một truyện tưởng tượng , hư cấu.
2. ở Trung Quốc và Việt Nam
ở Trung Quốc và Việt Nam tiểu thuyết bắt nguồn từ lịch sử
(Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ, Tam quốc diễn nghĩa của Thi Nại Am, Tây du kí, Hồng lâu mộng.)
Tiểu thuyết chương hồi, lấy hành trạng, sự tích nhân vật làm cốt lõi
Tiểu thuyết nói chung đều kể những chuyện tân kì, kì lạ, nằm ngoài sức suy luận của kinh nghiện thông thường
b. quan niệm khác nhau về tiểu thuyết
1. Quan niệm của Lý Hoài Thu
(Giáo trình Đại học tổng hợp Hà Nội)
- Tiểu thuyết có khả năng khái quát, bao quát tầm vóc của hiện thực, đến số phận con người (Lịch sử, đạo đức, phong tục, trong không gian và thời gian)
- Khám phá số phận cá nhân
- Hư cấu nghệ thuật là thao tác nghệ thuật không thể thiếu trong tư duy sáng tạo tiểu thuyết.
2. Quan niệm của Nguyễn Văn Hạnh (GT Đại học sư phạm TP HCM)
- Tiểu thuyết đề cập đến chuyện bình thường xảy ra hàng ngày trong xã hội.
- Nhân vật con người lo toan, vui, buồn, khắc khoải.
- Nội dung: tình yêu, hạnh phúc lứa đôi, cuộc sống gia đình.
- Khả năng hư cấu
- Phản ánh cuộc sống, và đặc biệt đi vào diễn biến phức tạp của đời sống tâm hồn con người.
- Căn cứ phân chia tiểu thuyết vào đặc trưng của nó.
3. Quan niệm của Hoàng Ngọc Hiến (Đại học văn hoá)
- Cách kể của tiểu thuyết, tác giả hoà vào nhân vật, vào từng thế giới riêng nó, bằng ngôn ngữ của nó, bằng tiết tấu của chính nó.
- Quan điểm tiếp cận: tác giả và nhân vật chính diện không có khoảng cách nữa. Quan hệ thân mật, thân tình, thậm chí suồng sã.
4. Quan niệm của nhà văn Nguyễn Đình Thi
Theo tôi nghĩ, cái gốc của tiểu thuyết là ở việc kể chuyện bằng miệng.
Cho nên ai cũng biết làm tiểu thuyết ít nhiều, tuy không phải ai cũng viết được tiểu thuyết, nhất là viết được tiểu thuyết hay lại càng gay go lắm
5. Nam Cao quan niệm :
Tiểu thuyết là gì? Thật khó trả lời quá!
Tôi nhớ trong kháng chiến có lần Nam Cao vừa cười vừa nói tiểu thuyết là truyện bịa y như thật! Câu nói nghe khôi hài mà cũng đã đúng (Theo Nguyễn Đình Thi)
6 . Hª ghen coi tiÓu thuyÕt lµ sö thi cña thêi hiÖn t¹i
M. Bakhtin nãi tiÓu thuyÕt lµ thÓ lo¹i chñ ®¹o cña v¨n häc hiÖn ®¹i.
7. TiÓu thuyÕt cña c¸c nhµ c¸ch t©n Ph­¬ng T©y:
LÊy dßng ý thøc lµm c¬ së, lÊy ®å vËt lµm ®èi t­îng, ®æi thay ng«n ng÷ cña tiÓu thuyÕt, v­ît qua lèi tiÓu thuyÕt truyÒn thèng ®¹i diÖn lµ Balzac…
Đề xuất quan điểm "phản tiểu thuyết" chủ trương tiểu thuyết mới không có cốt truyện không có nhân vật
II. Đặc trưng của tiểu thuyết
A. Đặc trưng nội dung của tiểu thuyết
1. Đặc trưng nhân vật của tiểu thuyết hướng tới miêu tả đời tư
- TT là loại hình của thời hiện đại, miêu tả cuộc sống không ngừng biến đổi.
- Đời tư được nhìn với ánh sáng của tư tưởng nhân văn chủ nghĩa.
- Đời tư nó đi vào ngõ ngách của đời sống tư tưởng tình cảm của con người, đến số phận của con người.
2. Chất văn xuôi.
- TT tái hiện cuộc sống không thi vị hoá như thơ và sử thi.
- TT chấp nhận mọi yếu tố ngổn ngang, bề bộn của cuộc đời, cuộc sống chưa được đánh giá ngã ngũ (Cái cao cả lẫn cái tầm thường, nghiêm túc và buồn cười, bi và hài, cái lớn và cái nhỏ)
3. Nhân vật nếm trải
- Con người nếm trải cảm nhận, tư duy, chịu đựng nhiều đau khổ dằn vặt .
- Không miêu tả cường điệu cuộc đời, cuộc đời của con người luôn biến đổi và do đời dạy bảo.
4. Về tổ chức tác phẩm
- Mọi yếu tố của tác phẩm được tổ chức sít sao.
- Sự vận động của sự kiện, cốt truyện, tính cách, không có yếu tố thừa (lời nói, diễn biến tâm lý, quan hệ giữa người và môi trường, đồ vật và môi trường.)
6. Tính chất tổng hợp của tiểu thuyết.
Tiểu thuyết là thể loại tổng hợp nhiều nhất các khả năng nghệ thuật của các loại NT khác.
- Tính chất dân chủ của thể loại tiểu thuyết.
- Người trần thuật có thể có thái độ thân mật hoặc suồng sã với nhân vật của mình
- Xoá bỏ khoảng cách giữa người trần thuật và nội dung trần thuật
5. Quan điểm tiếp cận

B. Đặc trưng hình thức của tiểu thuyết
1. Nhân vật
- Nhân vật trong TT được miêu tả nhiều mặt, tinh tế, chi tiết như con người sống.
- Tính cách, cá tính, số phận, hành động, tâm lý,ngôn ngữ đều được khám phá.
- Từ ý thức đến vô thức (dòng nội tâm), từ tư tưởng đến bản năng.Miêu tả nhân vật đạt tính lập thể toàn vẹn.
2. Cốt truyện
- Cốt truyện có thể đơn tuyến hay nhiều tuyến, đan bện nhiều quãng thời gian.
- CT giàu kịch tính,tính triết lý và tính trữ tình.
- Cách trần thuật của TT đa dạng có thể kể ngôi thứ nhất, thứ hai, thứ ba.
3. Hoàn cảnh
Cung cấp không gian cho nhân vật hoạt động, góp phần thúc đẩy nhân vật hoạt động, góp phần bộc lộ tính cách nhân vật.
4. Ngôn ngữ
- Ngôn ngữ trong tiểu thuyết là hiện tượng phong phú.
- Lời trần thuật trong TT mang tính chất đối thoại (đa giọng, đa thanh, lời mỉa mai nửa trực tiếp)
- Ngôn từ nhân vật trong TT mang tính cá thể cao độ, ứng với nhu cầu miêu tả cá tính của nhân vật.
III. Các thể loại của truyện và tiểu thuyết
Những căn cứ để phân biệt tiểu thuyết
1. Căn cứ vào hình thức và dung lượng
2. Sự phân chia theo nội dung, đề tài
Căn cứ vào hình thức
* Căn cứ vào dung lượng
Trường thiên
tiểu thuyết

Truyện dài
Trung thiên
tiểu thuyết

Truỵên vừa
Đoản thiên
tiểu thuyết

Truyện ngắn


Căn cứ vào dung lượng
2. Sự phân chia theo nội dung, đề tài (ở Trung Quốc)
2. Sự phân chia theo nội dung, đề tài (ở phương Tây)
Chúc thầy cô và các bạn sinh viên mạnh khoẻ vui vẻ !

Xin chào và hẹn gặp lại!