Lý luận dạy học Vật lý phần 1

ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ CỦA MÔN LÍ LUẬN DẠY HỌC VẬT LÍ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG

1.1. ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ CỦA MÔN LÝ LUẬN DẠY HỌC VẬT LÍ.
Môn "Lý luận dạy học Vật lí ở trường phổ thông" là một chuyên ngành của khoa học giáo dục, nghiên cứu lí thuyết và thực hành về dạy học Vật lí ở trường phổ thông, nhằm mục đích đảm bảo cho việc dạy học môn học này đạt dược kết quả mà mục tiêu giáo dục phổ thông đặt ra.
Sự phát triển mạnh mẽ của Vật lí học và ảnh hưởng của nó đối với dời sống xã hội đã dẫn đến sự cần thiết đưa môn Vật lí vào chương trình giáo dục phổ thông và sự hình thành và phát triển của bộ môn tí luận dạy học Vật lí.
Đối tượng nghiên cứu của bộ môn Lý luận dạy học Vật lí là quá trình dạy học bộ môn Vật lí ở trường phổ thông.
Trong nhà trường Xã hội chủ nghĩa Việt Nam dạy học Vật lí thực hiện ba chức năng chính: Chức năng giáo dưỡng, chức năng phát triển và chức năng giáo dục. Chức năng giáo dưỡng là chức năng chính và quyết định của bộ môn. Khi thực hiện chức năng này học sinh nhận được kiến thức về cơ sở của Vật lí học, thu được kĩ năng và thói quen ứng dụng kiến thức Vật lí vào thực tiễn.
Chức năng phát triển đòi hỏi phát triển ở học sinh năng lực nhận thức, năng lực sáng tạo và trau dồi cho họ kĩ năng và thói quen tự lực học tập không ngừng để làm giàu kiến thức và năng lực của mình.
Chức năng giáo dục là thành phần không thể thiếu được của việc dạy học Vật lí. Đặc trưng giáo dục của hoạt động dạy học là một quy luật của mọi thời đại. Chính mục đích, nội dung và phương pháp dạy học là các kênh truyền đạt tư tưởng của xã hội cho thế hệ trẻ. Đối với bộ môn Vật lí, đó là việc hình thành thế giới quan duy vật biện chứng, các phẩm chất của người lao động mới, giáo dục vô thần...
Quá trình dạy học Vật lí là tập hợp các hành động có trình tự và tác động lẫn nhau của giáo viên và học sinh nhằm làm cho học sinh nắm vững chắc và có ý thức các cơ sở của Vật lí học, nắm dược các kiến thức và thói quen ứng dụng kiến thức vào đời sống, hướng tới sự phát triển tư duy sáng tạo của học sinh, nhằm giáo dục tư tưởng và giáo dục lao động cho học sinh.
1. Quá trình dạy học Vật lý được đặc trưng bởi sự tương tác của các thành phần sau:
a) Nội dung dạy học tức là các cơ sở của Vật lí học
b) Hoạt động dạy: Các hoạt động của giáo viên để kích thích động cơ học tập của học sinh, tổ chức quá trình dạy học có sử dụng thí nghiệm Vật lí và các phương tiện kỹ thuật dạy học, điều khiển hoạt động tự lực của học sinh và kiểm tra, đánh giá kiến thức và kĩ năng.
c) Hoạt động học: Là các hoạt động học tập của học sinh, bao gồm các hành động thể lực và trí tuệ của họ.
d) Các phương tiện kĩ thuật dạy học: Các loại sách giáo khoa, sách bài tập và các tài liệu giáo khoa tham khảo, dụng cụ thí nghiệm, thiết bị dạy học Vật lí, máy vi tính và phương tiện công nghệ thông tin...
2. Môn Lí luận dạy học Vật lí có nhiệm vụ nghiên cứu những vấn đề cơ bản sau
a) Căn cứ vào nhiệm vụ chung của nhà trường phổ thông và đặc điềm của môn Vật lí xác định những nhiệm vụ và yêu cầu của việc dạy học Vật lí và đề ra đường lối thực hiện những nhiệm vụ ấy.
b) Xác định và hoàn thiện một cách có hệ thống nội dung và cấu trúc của chương trình Vật lí phổ thông nhằm đáp ứng những yêu cầu đào tạo học sinh thành những người lao động mới, phát triển toàn diện phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh ở từng lớp, từng cấp học.
c) Nghiên cứu, kiểm tra thực nghiệm và đưa vào thực tiễn dạy học những phương pháp hiệu quả nhất, các biện pháp giáo dục và phát triển học sinh, các thiết bị thí nghiệm hoặc thiết bị kĩ thuật cho dạy học Vật lí...
Thực chất những nhiệm vụ trên nhằm trả lời cho các câu hỏi: Dạy Vật lí để làm gì? Dạy những gì trong môn Vật lí và dạy Vật lí như thế nào ở nhà trường phổ thông?
d) Bản thân môn Lý luận dạy học Vật lí còn có nhiệm vụ nghiên cứu để tự hoàn thiện mình như một khoa học giáo dục cho phù hợp với thực tiễn Việt Nam và đáp ứng sự phát triển ngày càng nhanh của khoa học Vật lí cũng như lí luận dạy học trên thế giới.
Trên cơ sở những phân tích trên, người ta