Lịch sử trà vinh

Đối với dân tộc Việt Nam ta, lịch sử từ vua Hùng tới ngày nay là một quá trình diễn biến bên trong, một quá trình đoàn kết phấn đấu của cộng đồng người Việt từ xa xưa để không ngừng tiến về phía trước.
Ngày nay, hằng năm nhân dân ta, đều làm lễ dâng hương Vua Hùng (10/3 âl). Đây là, một sự kiện lịch sử có ý nghĩa vô vùng cao quý về truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc.
Học lịch sử là để biết cội nguồn dân tộc và không bao giờ quên. Những người làm sử là chép lại sự thật lịch sử một cách khách quan và khoa học.
Tv là 1 trong 63 tỉnh, thành của nước CH XHCN Việt Nam. Tỉnh Trà Vinh có đặc điểm địa lý, sinh thái đa dạng, nhiều tiềm năng kinh tế. Dân cư Trà Vinh là một cộng đồng các dân tộc Kinh - Khmer - Hoa…sống gần gũi bên nhau.
Có một “hào khí Trà Vinh” được hình thành và phát triển bởi sức mạnh đoàn kết của cộng đồng dân cư trong suốt chiều dài lịch sử khai hoang, bảo vệ, xây dựng và phát triển vùng đất tv mến yêu.
Đặc điểm địa lý và dân cư tỉnh Trà Vinh
Trước đây vùng đất tv còn được gọi là “xứ Trà Vang”. Tên “Trà Vang” vốn có nguồn gốc từ một ngôn ngữ Môn Khmer Cổ mà dân gian thường gọi là “T’rah - Păng”.
Đặc điểm địa lý và dân cư tỉnh Trà Vinh (tt)
Tên gọi ấy phản ảnh được đặc điểm chính cảnh quan thuở xưa của một miền châu thổ mới bồi, ven sông, ven biển có nhiều ao hồ.
Đặc điểm địa lý và dân cư tỉnh Trà Vinh (tt)
Tv có diện tích 2.369,37 km2 . Phía Đông và Đông - Nam giáp biển Đông, có chiều dài bờ biển là 65 km. Phía Nam và Tây Nam giáp tỉnh Sóc Trăng. Phía Tây và Tây Bắc giáp tỉnh Vĩnh Long. Phía Bắc và Đông Bắc giáp tỉnh Bến Tre.
Đặc điểm địa lý và dân cư tỉnh Trà Vinh (tt)
Theo thời gian, tv miền đất hạ lưu sông Mê Kông cứ vươn dài ra biển, vào thế kỷ 17 bờ biển Trà Vinh còn ở vùng Đôn Châu (Trà Cú) và Bến Giá (Duyên Hải)…ngày nay khu vực này đã nằm sâu trong nội địa. Từ năm 1940 đến nay, vùng ven biển của Duyên Hải đã dài ra phía biển hàng km.
I. Đặc điểm địa lý và dân cư tỉnh Trà Vinh (tt)
Tv có 2.500 ha đất giồng, 23.000 ha đất cát ven sông, 50.000 ha đất mặn ven biển. Số còn lại là đất phù sa ven sông rạch.
Tv có 01 thành phố và 7 huyện (Tp Trà Vinh; huyện Càng Long, Tiểu Cần, Cầu Kè, Châu Thành, Cầu Ngang, Duyên hải, Trà Cú) hơn 1 triệu dân số, 30% là người Khmer..
I. Đặc điểm địa lý và dân cư tỉnh Trà Vinh (tt)
Cộng đồng dân cư tỉnh tv được hình thành và phát triển trong lịch sử bằng sự hòa hợp, sống gần gũi bên nhau của các dân tộc người Việt, Khmer, Hoa…(đông nhất là người Việt).
Những điều kiện về địa lý tự nhiên, về dân cư ở tv chứa đựng nhiều tiềm năng to lớn để ptr2 ktxh.
II. Tỉnh Trà Vinh dưới thời các Chúa Nguyễn
1/ Vùng đất tv trước năm 1732:
Trong bối cảnh chung của lịch sử thế giới, vào thế kỷ 17, các quốc gia phong kiến Việt Nam, Trung Hoa, Campuchia… không tránh khỏi sự khủng hoảng và suy yếu.
1/ Vùng đất Trà Vinh trước năm 1732 (tt)
Những mâu thuẫn trong nội bộ vương triều Ăng-Ko; sự tranh giành quyền lực giữa nhà Thanh và nhà Minh ở Trung Hoa; chiến tranh Trịnh - Nguyễn ở Việt Nam kéo dài (năm 1627 - 1673) làm cho dân nghèo thêm thống khổ.
1/ Vùng đất Trà Vinh trước năm 1732 (tt)
Đó chính là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự biến động dân cư trong khu vực, khiến cho lớp lớp dân lành ở các quốc gia này lâm vào cảnh cùng cực, tha phương cầu thực.
1/ Vùng đất Trà Vinh trước năm 1732 (tt)
Châu thổ hạ lưu sông Cửu Long (có Trà Vinh) là nơi đón nhận sự cộng cư ngày một đông đúc của đồng bào các dân tộc Việt, Khmer, Hoa.
1/ Vùng đất Trà Vinh trước năm 1732 (tt)
Vào cuối thế kỷ 17 các chúa Nguyễn chủ động tổ chức di dân người Việt vào vùng đất Nam bộ và tạo điều kiện cho 1 số người Hoa … (Trung Hoa) đến định cư trên vùng đất phía Nam (cuối thế kỷ 17 dân cư ở Nam bộ khoảng 200.000 người).
1/ Vùng đất Trà Vinh trước năm 1732 (tt)
Ở tv người Việt, Khmer, Hoa đều có những phong cách và tri thức khai thác tiềm năng thiên nhiên theo truyền thống, đều bộc lộ và phát huy những khả năng thích nghi làm biến đổi thiên nhiên đa dạng của tv để phục vụ nhu cầu đời sống con người.
1/ Vùng đất Trà Vinh trước năm 1732 (tt)
Sự hình thành một cộng đồng dân cư đa tộc (Việt, Khmer, Hoa) trên vùng đất nầy là một trong những sự kiện lịch sử thời Trung đại có ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với sự hình thành và phát triển của tỉnh tv.
1/ Vùng đất Trà Vinh trước năm 1732 (tt)
Từ khi nằm trong tay chủ nhân là 1 cộng đồng dân cư đa tộc (Việt, Khmer, Hoa…) vùng đất tv bắt đầu khởi sắc.
Tên gọi tỉnh tv là sự tiếp nối lịch sử của địa danh Trà Vang. Địa danh tv xuất hiện đồng thời với sự hình thành cộng đồng cư dân 3 tộc người: Việt-Khmer-Hoa.
Sự hình thành và khởi sắc một hào khí tv được hun đúc và tỏa sáng trong khai phá thiên nhiên, đấu tranh giai cấp và đánh đuổi xâm lăng. Cốt lõi của nó là khối đoàn kết vững bền của cộng đồng đa tộc: Việt- Khmer-Hoa
Người tv là một cộng đồng đa tộc sống gần gũi bên nhau, có một đời sống văn hóa nói chung, và đời sống tâm linh nói riêng phong phú
Quá trình ls chung sống bên nhau của cộng đồng cư dân tv cũng là quá trình giao lưu và hội nhập văn hóa. Đó là hiện thực xuyên suốt lịch sử khai phá, bảo vệ và xây dựng, phát triển vùng đất tv.
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801
- Năm 1732, chúa Nguyễn Phúc Chu quyết định thiết lập 1 đơn vị hành chính mới (dinh Long Hồ) trên vùng đất phía Nam dinh Phiên Trấn thuộc phủ Gia Định. Lãnh thổ dinh Long Hồ lúc đó bao gồm có vùng đất Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vang.
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
- Tv dưới thời các Chúa Nguyễn
+ Thời kỳ năm 1732 -1748:
Trên vùng đất tv, hoạt động kinh tế đa dạng, dân số gia tăng sự cộng cư, đoàn kết làm tăng cường sự tiếp xúc và giao lưu văn hóa, trước hết trong các hoạt động sản xuất.
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
Tv (thuộc châu Định Viễn) là địa bàn đứng chân quan trọng của lực lượng quân sự nhà Nguyễn trong những cuộc giao tranh với tập đoàn phong kiến Chân Lạp vào thời kỳ lịch sử tiếp sau, nhằm bảo vệ ổn định và phát triển vùng đất Nam bộ.
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
+ Thời kỳ từ năm 1748-1757:
Cả vùng đất phía Nam sông Măng Thít là “xứ Trà Vinh” (gần tương ứng với lãnh thổ tv ngày nay). Từ năm 1748-1757 tv cùng châu Định Viễn bị lôi cuốn vào cuộc chiến tranh Việt - Chân Lạp, khi mà tình hình chính trị của chân Lạp bị hỗn loạn bởi những cuộc tranh giành quyền bính trong hoàng tộc, đến cầu cứu các chúa Nguyễn ở Việt Nam. Vùng đất tv thời kỳ này chủ yếu giữ vị trí hậu cứ của các cuộc giao tranh.
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
Dân số tv được bổ sung đáng kể vào những năm nầy, trong đó có 1 bộ phận người Khmer từ Chân Lạp và biên giới Việt - Chân Lạp tản cư khỏi chiến tranh loạn lạc ở đó, xuôi theo dòng sông Tiền và sông Hậu xuống định cư ở vùng đất tv và Sóc Trăng, nơi có nhiều giồng cát và môi trường thích ứng với cư dân có truyền thống nông nghiệp bán sơn địa.
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
+ Thời kỳ từ năm 1758 -1771 là thời kỳ bình yên, dân số tiếp tục tăng nhanh bởi những nhóm di dân người Việt từ miền Trung vào. Hoạt động sản xuất chủ yếu là trồng lúa, đánh bắt cá, tôm; nghề thủ công tiếp tục phát triển, người tv bắt đầu đóng thuế ruộng đất và thuế thủy lợi do Chúa Nguyễn đặt ra (từ năm 1769).
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
+ Thời kỳ từ năm 1771-1801:
Những năm nầy tv lại huy động vào các cuộc chiến tranh với quân xâm lược Xiêm (1771, 1772) với cuộc chiến tranh giữa Nguyễn Ánh với Tây Sơn (1774, 1777, 1779). Nguyễn Ánh kiểm soát được cơ bản phần đất từ Gia Định trở vào (1779).
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
Vùng đất tv và Long Hồ tạm ngưng chiến tranh (1788), Nguyễn Ánh chủ trương ptr2 ktxh, bên cạnh những ngôi chùa của người Khmer, đình chùa của người Việt và người Hoa ngày một nhiều và khang trang hơn,
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
Cũng xuất hiện nhà thờ Thiên chúa giáo (1788) những cha cố tập hợp giáo dân và tổ chức truyền đạo bằng chữ nôm và chữ quốc ngữ. Nguyễn Ánh đã chú ý đến đặc điểm dân cư - dân tộc ở đây, phát hiện và sử dụng chính những thủ lĩnh người Khmer trên địa bàn nầy.
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
Đặc điểm lớn nhất trong ls ptr2 xh ở tv dưới thời các chúa Nguyễn là: đồng thời với sự khai phá rừng hoang, mở mang vùng đất là sự hình thành và lớn dần của mâu thuẫn giai cấp địa chủ với nông dân.
2/ Vùng đất Trà Vinh từ 1732 -1801 (tt)
Đồng thời là sự cộng cư ngày một đông đảo, sự gần gũi và đoàn kết của quan hệ dân tộc (Việt, Khmer, Hoa), những lưu dân cùng góp công khai phá, giữ gìn vùng đất nầy và chọn nơi đây làm quê hương.
3/ Vùng đất Trà Vinh từ 1802 -1867
Năm 1802 Nguyễn Ánh xưng Hoàng Đế, hiệu Gia Long, đóng đô ở Huế, sắp xếp và phân định lại ranh giới các đơn vị hành chính trên toàn quốc. Tv lúc này thuộc Dinh Vĩnh Trấn, là một trong 4 dinh thuộc Gia Định thành.
3/ Vùng đất Trà Vinh từ 1802 -1867 (tt)
Năm 1825 vùng đất tv được lập thành Phủ Lạc Hóa, gồm 2 huyện là tv và Tuân Mỹ thuộc Gia Định thành.
Năm 1832 vùng đất Nam bộ được chia thành 6 tỉnh, gọi là Nam kỳ lục tỉnh, gồm: Biên Hòa, Gia Định, Định Tường, Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên. Phủ Lạc Hóa được sáp nhập vào Vĩnh Long.
3/ Vùng đất Trà Vinh từ 1802 -1867 (tt)
Tv vào những năm cuối triều Minh Mạng, đầu triều Thiệu Trị (những năm 1840-1847) đã thật sự trở thành điểm nóng của vấn đề giai cấp và vấn đề dân tộc. Một cuộc nổi dậy chống lại triều đình do Lâm Sâm (người Khmer) và Trần Hồng (người Việt) liên kết với lực lượng của Sơn Tốt (người Khmer đang làm quan ở triều đình).
3/ Vùng đất Trà Vinh từ 1802 -1867 (tt)
Lực lượng chủ yếu của cuộc nổi dậy nầy là nông dân Việt, Khmer, Hoa. Trần Trung Tiên (quan đầu tỉnh Vĩnh Long), Hoàng Hữu Quang (tri huyện) kéo quân đàn áp nhưng bị tử trận. Nghĩa quân chiếm được phủ Lạc Hóa và huyện lỵ tv, thanh thế lẫy lừng.
3/ Vùng đất Trà Vinh từ 1802 -1867 (tt)
Triều đình Huế tiếp tục cử lực lượng quân đội mạnh đến đàn áp do Lê Khánh Trinh chỉ huy, nghĩa quân tiêu hao dần, Trần Hồng tử trận, Lâm Sâm và con trai (Lâm Thao) bị bắt, cuộc khởi nghĩa bị dập tắt năm 1842.
3/ Vùng đất Trà Vinh từ 1802 -1867 (tt)
Ở tv nói riêng, xã hội Việt Nam nói chung dưới triều Nguyễn vào những năm 40, 50 của thế kỷ XIX tình hình xã hội rất phức tạp và nhiều cuộc nổi dậy liên tiếp của nông dân đều bị quân của triều đình dập tắt, thúc đẩy xã hội ngày càng gay gắt.
3/ Vùng đất Trà Vinh từ 1802 -1867 (tt) Trong bối cảnh ấy, hào khí tv đã góp phần giữ gìn và tôi rèn được Bùi Hữu Nghĩa, một nhân cách lớn, một gương sáng cho đương thời và hậu thế.
3/ Vùng đất Trà Vinh từ 1802 -1867 (tt)
Ở tv cuối thập kỷ 50 của thế kỷ XIX, trước tai họa ngoại xâm và nguy cơ mất nước, đồng bào các dân tộc ở tv và nhân dân Vĩnh Long đã tạm gác những mâu thuẫn với chính quyền pk để tập trung chống Pháp xl dưới ngọn cờ khởi nghĩa của Trương Định, Võ Duy Dương...trong những ngày đầu thực dân Pháp xâm lược Nam bộ.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930
Ngày 23/5/1862 lính Pháp xâm lược đã giày xéo lên đất tv, sau khi san bằng các đồn bót ngoại vi và chiếm thành Vĩnh Long.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Cuối năm 1867 trên lĩnh thổ 6 tỉnh Nam kỳ thực dân Pháp thành lập 24 sở tham biện, có 2 sở tham biện trên vùng đất tv là sở Tham biện Tv và sở Tham biện Bắc Trang.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Tháng 1/1876, Thống đốc Nam Kỳ Dupré ra nghị định phân chia toàn bộ Nam kỳ thành 4 khu vực hành chánh lớn là: Sài Gòn, Mỹ Tho, Vĩnh Long, Bát Xắc. Mỗi khu vực hành chính lớn đó lại chia thành nhiều khu vực hành chính nhỏ, thường gọi là tiểu khu.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Trên cơ sở phân chia đó, khu vực hành chính lớn Vĩnh Long gồm 4 tiểu khu: Vĩnh Long, tv, Bến Tre, Sa Đéc. Tiểu khu tv là tiền thân của tỉnh tv sau này.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Tháng 20/12/1899, toàn quyền Đông Dương Doumer ký nghị định đổi tên gọi tiểu khu thành tỉnh. Từ đây Nam kỳ lục tỉnh cũ được phân chia thành 10 tỉnh mới.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Tỉnh Vĩnh Long cũ được tách ra thành 3 tỉnh mới: Vĩnh Long, Bến Tre, tv. Nghị định nầy chính thức thi hành ngày 01 tháng 01 năm 1900. Tên tv được chính thức sử dụng trên các văn bản bằng tiếng Pháp là Province de Tra Vinh.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Nguồn tài nguyên chủ yếu và dồi dào nhất được khai thác là lúa gạo và tôm cá. Nhờ đẩy mạnh khai hoang lập đồng ruộng và vườn tược, nên diện tích trồng trọt ở tv mỗi năm một tăng. Trong 30 năm 1868 - 1898 diện tích trồng trọt ở tv tăng 14 lần (năm 1872 có 10.068 ha, năm 1898 có 116.788 ha.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Những xung đột lợi ích ktế đan xen với những va chạm về văn hóa truyền thống và tâm lý dân tộc là nguyên nhân hình thành mâu thuẫn lớn, bao trùm làm biến đổi đời sống xh ở tv vào thời kỳ này là mâu thuẫn giữa cộng đồng dân cư dân tộc (Việt, Khơmer, Hoa) với thực dân Pháp xl.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Đồng thời việc giải quyết mâu thuẫn nầy cũng đã diễn ra từ 2 phía bằng bạo lực: sự nổi dậy quật khởi của các tầng lớp nhân dân Tv yêu nước chống Pháp xl và chính quyền pk tay sai.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Tinh thần quật khởi của đồng bào các dân tộc tv đã vùng dậy ngay từ những ngày đầu đội quân viễn chinh Pháp đặt chân đến vùng đất Nam bộ. Những hoạt động yêu nước chống Pháp bên trong diễn ra.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Tiêu biểu có các cuộc khởi nghĩa vùng đất Cầu Ngang, Châu Thành, Càng Long vào tháng 8/1867; vào tháng 10/1867 ở Tiểu Cần, Cầu Kè do Phó Soái chỉ huy, tháng 3/1868 ở Duyên Hải do Tán lí Lê Văn Quân, Đề đốc Triệu và Đốc binh Sang lãnh đạo; khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Phụng, Đoàn Công Bửu ở Bàng Đa, Cầu Ngang của Trần Bình ở các khu vực ven biển Trà Vinh năm 1875...
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Nhìn chung 20 năm đầu kể từ khi thực dân Pháp xl đồng bào các dân tộc ở tv biểu hiện chủ yếu bằng các cuộc khởi nghĩa vũ trang, diễn ra liên tục hòa nhịp cùng với các phong trào kháng chiến các tỉnh trong vùng.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Vào năm 1901, tỉnh tv là một trong 20 tỉnh của Nam Kỳ, tỉnh tv được chia làm 05 quận, 20 tổng, 180 làng, dân số 184.215 người.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Các hoạt động chống Pháp ở tv từ đầu thế kỷ XX đến 1930, lòng yêu nước và ý chí quật cường quyết tâm chống Pháp xl của đồng bào các dân tộc ở tv đã được khẳng định và diễn ra theo 2 hướng: một hướng là các phong trào mang tc nông dân và tiểu tư sản; một hướng là các phong trào mang tc cộng sản.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Các hoạt động mang tính chất nông dân và tiểu tư sản điển hình là cuộc ám sát 2 tên tỉnh trưởng người Pháp vào năm 1905 của thầy Thông Chánh và những vụ manh động vũ trang đánh lại địa chủ cường hào.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Phong trào mang tc cộng sản ảnh hưởng vào tv từ trước năm 1920 với thắng lợi của Cm Tháng Mười Nga năm 1917, các hoạt động của Nguyễn Ái Quốc, Tôn Đức Thắng, việc thành lập tổ chức "Thanh niên Đỏ" ở tỉnh lỵ Trà Vinh,
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Tỉnh bộ Thanh niên cách mạng đồng chí hội truyền bá tư tưởng cm sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân lao động, gầy dựng cơ sở, ptr2 hội viên. Đồng chí Dương Quang Đông, vừa là thành viên của tỉnh bộ tv, vừa là thành viên của Kỳ bộ Nam kỳ.
4/ Trà Vinh từ khi Pháp xâm lược đến 1930 (tt)
Các đồng chí Nguyễn Phát Đạt, Nguyễn Văn Lẹ... được kỳ bộ bố trí đi huấn luyện tại Trung Quốc, khi trở về nước tiếp tục hoạt động theo sự phân công của kỳ bộ Nam kỳ và có những đóng góp quan trọng cho công tác của tỉnh bộ tv sau này.
Đảng cộng sản Việt Nam thông qua những người cộng sản hoạt động trên đất tv đã nâng hào khí tv lên tầm cao mới mà cm tháng Tám 1945 thật sự là một đỉnh cao.