Lịch sử báo chí Việt Nam

Dân ta phải biết Sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam

Lời Hồ Chủ tịch

“Sử là hồn núi hồn sông. Sử là tinh túy của đất nước. Dân tộc nào biết chép sử càng sớm càng có nhiều cơ hội văn hiến. Dân tộc nào càng biết quý trọng đến sử càng có nhiều cơ hội trường tồn. Thịnh đấy! Suy đấy! Chẳng vì thịnh mà kiêu, chẳng vì suy mà nản. Cứ bền lòng nhìn vào sử như tự ngắm mình trong một tấm gương. Ngắm để vẽ, để tô, để sửa, ắt khuôn mặt càng dễ ưa, dễ coi. Hồn núi ở đó, hồn sông cũng ở đó. Chẳng thế mà kẻ ngoại bang sang xâm lấn nước ta, lúc nào cũng chỉ nhăm nhăm xóa bỏ sử sách nước ta.
Sử Văn Hoa nói với vua Trần Nghệ tông
Tiểu thuyết lịch sử: Hồ Quý Ly,
tác giả: Nguyễn Xuân Khánh
Trong khi mọi người đang đi lên phía trước để chiếm lĩnh những cái mới cho cuộc sống thì chúng tôi lại đi lục tìm quá khứ trong các cuốn sách, các tờ báo cũ đã phủ bụi thời gian. Có thể những điều chúng tôi truyền đạt chưa thật hữu ích cho các bạn. Chỉ mong một điều các bạn hãy tôn trọng lịch sử, chính là tôn trọng chính mình. Lịch sử báo chí đã đi những bước dài với biết bao biến cố thăng trầm cho các bạn hôm nay. Và cái hôm nay sẽ là điểm tựa cho ngàymai…
Đó là điều cần ghi nhớ!
Phạm Đình Lân
LỊCH SỬ BÁO CHÍ VIỆT NAM
Người trình bày:Ths. Phạm Đình Lân,
Khoa Báo chí, Trường Đại học KH XH & NV
Lịch sử báo chí Việt Nam
Giới thiệu môn học
Nội dung học
Tiểu luận hết môn
Giới thiệu môn học
Mục đích, yêu cầu bài giảng
Tư liệu tham khảo
Thời lượng học
Mục đích bài giảng
Giới thiệu cho người học nắm được nguyên nhân ra đời của báo chí Quốc ngữ Việt Nam
Giới thiệu cho người học nắm được quá trình phát triển của báo chí Quốc ngữ Việt Nam qua từng giai đoạn: 1865- 1925; 1925-1945; 1945-1975 và cho đến nay.
Ngoài những nội dung chính của từng nhóm báo, từng tờ báo chúng ta nghiên cứu đánh giá từ góc độ báo chí học,như tổ chức trang báo, sử dụng thể lọai, phong cách tờ báo...
Tác động của báo chí đến đời sống chính trị, văn hóa, xã hội qua từng thời đoạn. Từ đó có thể có những nhận định, đánh giá về mối quan hệ giữa báo chí với chính trị, với sự phát triển văn hóa, xã hội
Những bài học giá trj về làm báo
Tài liệu tham khảo
Lịch sử Việt Nam, t1,t2; nxb KHXH, 1985
LSBC Việt Nam từ khởi thủy đến 1945, Huỳnh Văn Tòng, nxb tp HCM, 2000
LSBC Việt Nam từ 1865-1945, GS Đỗ Quang Hưng(cb), nxb ĐHQG Hà Nội, 2000.
LSBC Cách mạng Việt Nam từ 1925-1945, Nguyễn Thành, nxb KHXH, 1985
120 năm Báo chí Việt Nam, Hồng Chương
Các sách phê bình văn học, các hồi kí của các nhà văn, nhà báo, nhà hoạt động xã hội…
Các tạp chí nghiên cứu
Thời lượng học
Tổng số tiết: 60 tiết. Trong đó 45 tiết học tập trao đổi trên lớp; 15 tiết thực hành các bài đánh giá theo từng nhóm.
Có một bài kiểm tra giữa kì, một bài kiểm tra hết môn
Nội dung môn học
Những đặc điểm cơ bản của Báo chí Việt Nam từ 1865-1945
Sự ra đời và tiến trình hoạt động, phát triển từ 1865-1945 về nội dung chuyển tải, về nghệ thuật làm báo của dòng Báo chí công khai
Sự ra đời và tiến trình hoạt động về nội dung chuyển tải, về nghệ thuật tuyên truyền của dòng Báo chí Cách mạng1925-1945
Mối quan hệ tác động giữa Báo chí với chính trị, văn hóa xã hội…
Bài1: Mở đầu

Báo chí xuất hiện ở nước ta muộn so với thế giới, nhưng có những bước đi rất nhanh, có một lịch sử phong phú, có sắc thái riêng biệt, gắn chặt vào những biến thiên lịch sử dân tộc.
Báo chí Quốc ngữ ra đời phục vụ cho mục đích chính trị của thực dân Pháp. Tuy nhiên sự phân hóa phát triển lại theo sát từng bước đi của lịch sử dân tộc >> cuộc đấu tranh giữa nền báo chí nô dịch với báo chí yêu nước và cách mạng.
LSBC Việt Nam còn là hình ảnh PA của lịch sử ngôn ngữ (chữ Quốc ngữ), nghề in…
Là kết quả của quá trình tiếp xúc văn hóa Đông-Tây
Nghiên cứu quá trình phát triển của từng giai đoạn, từng nhóm báo, từng tờ báo. Yếu tố chính tri, khuynh hướng tư tưởng có tác động rất lớn. Yếu tố kinh tế văn hóa PA đời sống vật chất và tinh thần của con người
Cụ thể 1
Ở nước Anh, tờ báo xb đầu tiên năm 1588 là tờ English Mercury. Tờ tuần báo đầu tiên là Gazette, xb năm 1665. Tờ tạp chí đầu tiên của nước Anh và của thế giới xb năm 1731 là tờ tạp chí Gentlmen’s Magazine
Ở Mỹ tờ báo đầu tiên xb năm 1960 là tờ Publick Occurrences. Tuần báo News-Letter (Bản tin) xb năm 1704. Tờ tạp chí đầu tiên Saturday Evening Pots (Bưu điện tối thứ bảy) vào năm 1821
Ở Pháp tờ báo đầu tiên xb 1604: La Gazette Francase; tờ tạp chí xb đầu tiên năm 1865: Le Journal de Savants
Ở nước ta tờ báo đầu tiên là tờ Gia định báo, xb 1865. Tờ tạp chí đầu tiên là tờ Đông dương tạp chí, xb 1913. Tờ Nội san đầu tiên là tờ Thông loại khóa trình, xb 1888
Cụ thể 2
Về ngôn ngữ: Thế giới 6000 ngôn ngữ (mỗi ngôn ngữ tồn tại ít nhất có 100 nghìn người sử dụng. Ngôn ngữ có nhiều người sử dụng nhất là tiếng Hoa: 1,3 tỷ người; Tiếng Anh: 500 triệu; Hinđi, Tây Ban Nha: 400 triệu; Tiếng Nga, Ả rập: trên 200 triệu. Tiếng Việt: trên 80 triệu, nên cũng có vị trí quan trọng trên thế giới
Chữ quốc ngữ ra đời năm 1649-1651 khi Alexandơrôt cho xb quyển từ điển Việt-Bồ-La và 1 quyển Giáo lý cương yếu bằng tiếng Việt, với mục đích hẹp hòi, thiển cận, làm công cụ truyền bá đạo Thiên chúa. Hơn nữa, g/c phong kiến bảo thủ, chỉ coi trọng chữ thánh hiền, coi thường tiếng dân tộc cho nên trong 1 thời gian dài chữ quốc ngữ ko phát triển
Gia định báo ra đời là tờ báo đầu tiên thể nghiệm chữ quốc ngữ, cải tạo hành văn biền ngãu, nhiều điển tích
Về văn học; Nhiều dòng văn học ra đời, thể loại mới


Câu chuyện thứ NHẤT
Ngày xửa, ngày xưa…xưa… chưa lâu như cổ tích nàng Bạch Tuyết, như truyền thuyết chàng Gióng đánh giặc Ân nhưng cũng đủ dài cho miếng trầu của bà già ngồi trước bậu cửa tay quyệt môi đỏ thắm, cho váy đụp, váy xòe của mụ mõ làng truyền đạt chỉ dụ của nhà vua, lệnh của ông lý, ông hương…mỗi khi có chuyện,
Bắt đầu từ khi người Tây thấy Đông Dương như một cô gái mĩ miều ngủ im lìm trong hoang dã. Họ đánh thức giấc ngủ ngàn năm của cô bằng tiếng súng, khói bom khét lẹt. Họ cưỡng bức bằng sức mạnh như những tay anh chị…để rồi cô gái phải mở mắt rướn mình tự bảo vệ và chấp nhận.
Người Tây bắt đầu trang điểm, dọn lối đi theo cách của họ. Họ không thích mụ mõ làng vẩy váy bên lề đường…, họ không muốn ông vua ra chỉ dụ bằng quyền uy chỉ riêng mình. Họ muốn bàn tay họ cầm tay nhà vua. Họ muốn nói mọi điều cho xứ này băng cách nghĩ của họ.
Và thế là báo chí ở cái xứ mộng mơ, đầy bí ẩn, xa lắc xa lơ ra đời…
Bài 2: Chuyện về ông Ký, ông phủ Chiếu và ngày khai sinh tờ báo tiếng Việt đầu tiên
Gia định báo
-Thành lập ngày 15/4/1865 do Etnest Poteau thực hiện.
-Công báo: có 2 phần chính:Công vụ và Tạp vụ
-Quan báo: Chính quyền thực dân tìm mọi cách đưa báo xuống tận địa phương
Nguyên nhân ra đời
-1865 Pháp mới chiếm 3 tỉnh miền Đông (Gia Định, Định Tường, Biên Hòa) và một phần thành Vĩnh Long.
- Các cuộc kháng Pháp nổi lên (tiêu biểu nghĩa quân Trương Định) chặn bước chân đánh nhanh thắng nhanh của chúng.
-Pháp chuyển kế đánh lâu dài và chọn Nam kỳ làm chỗ đứng chân
-Pháp vừa dùng vũ lực quân sự vừa đưa văn minh phương Tây vào, trong đó có việc phát triển kinh tế, đô thị; mở trường thông ngôn đào tạo quan cai trị và xb báo chí
3. Vai trò của ông Trương Vĩnh Ký
-1867 Pháp chiếm luôn 3 tỉnh miền Tây (Vĩnh Long, An Giang, Hà Tiên)>>Nam Kỳ lục tỉnh thuộc Pháp>>chế độ thuộc địa
-1869 Pháp trao tòa soạn Gia định báo cho ông trông nom. Lý do:
*Trương Vĩnh Ký là người theo đạo Thiên chúa nên được người Pháp tin cẩn
*Là người thông minh, được coi là nhà bác ngữ của thế kỷ XIX
4. Gia định báo có gì thay đổi ?
Ngoài mục Công vụ và Tạp vụ ông mở thêm mục Thứ vụ để đăng thơ ca, truyện khảo, hài đàm, cổ tích…>>có thêm yếu tố văn hóa
Về báo chí:
-Vẫn là tờ công báo với chức năng thông tin tuyên truyền cho td Pháp, nhưng yếu tố công báo nhẹ đi
-Có thêm nhiều người đọc
-Có thêm nhiều người tham gia viết báo
Hay nói cách khác: Có thêm công chúng
Đóng góp của Gia định báo
Chữ Quốc ngữ:
-Mở đầu cho việc truyền bá chữ QN cho nhiều tầng lớp nhân dân.
-Tờ báo đầu tiên thể nghiệm chữ QN

Về văn học
-Đăng tải các tác phẩm văn học của các nhà văn đương thời viết bằng chữ QN: Trương Minh Ký, Huỳnh Tịnh Của, Trần Đại Học…
Về mặt chính trị, xã hội
Gia định báo đứng trên tư tưởng thực dân, coi các cuộc khởi nghĩa của Trương Định, coi ông là giặc. Các bài viết chủ yếu khuyển dụ của chính phủ Nam kì vừa đe dọa, vừa mua chuộc
Ngoài Gia định báo còn có tờ báo nào được xb?
1.Phan yên báo,
Chủ nhân: Diệp Văn Cương, s1 xb 12/1898 đến đầu 1899, chủ yếu tuyên truyền công ơn khai khẩn của Pháp
2.Thông loại khóa trình,
Chủ nhân: Trương Vĩnh Ký, xb 1888, dạng tập san, dùng để học tập
Trương Vĩnh Ký
Báo chí xb ở Nam kỳ đầu tkXX
1.Tờ Nông cổ mín đàm
Số 1 ra ngày 1/8/1901
Chủ nhân: Paul Canavajjio
Chủ bút: Lương Khắc Ninh>> Trần Chánh Chiếu>> Nguyễn Đông Trụ >> Lê Văn Trung…
Đại diện cho những người Việt đầu tiên bắt đầu tập làm ăn theo con đường TBCN
Nội dung của Nông cổ mín đàm
+ Thương cổ luận:
Luận về kỹ nghệ và thương cổ>> khuyến khích việc làm ăn của người bản xứ: luận về để tằm; về trồng cây đu đủ tía; nghề chiếu Phát Diệm…
+ Kiến văn:
Bài thơ mừng của các nhân sĩ lục tỉnh.
Các bài diễn ca ngụ ngôn của chủ bút: “tham ăn mắc bẫy”; “thương người như thể thương thân”, các truyện khác…
2.Lục tỉnh tân văn
Số 1 ra ngày 14/11/1907
Chủ nhân: Schneider
Chủ bút: Trần Chánh Chiếu
Là tờ báo có quy mô nhất ở Nam kỳ, tập hợp những trí thức tự do, những người có khuynh hướng dân chủ, các doanh nghiệp, các điền chủ…
Tính cách nổi bật của Lục tỉnh tân văn là: Chính trị, Văn hóa, Xã hội
Trần Chánh Chiếu là người có tinh thần dân tộc. Làm chủ bút ông đã biết sử dụng kẽ hở để có những bài viết ẩn chứa những tư tưởng ái quốc, đả kích quan lại…
Mục tin tức: tin trong nước và ngoài nước; mục thời sự kinh tế; các bài bình luận, văn học…
Đặc điểm của báo chí Nam kỳ đầu tkXX
Xuất hiện sớm
Có khuynh hướng xb tư nhân>> mang tính tự do nhất định
Tính cách tư nhân, tính cách công giáo >> coi trọng thông tin kinh tế
Chưa có nhà báo chuyên nghiệp, lực lượng chủ yếu là những người công giáo, doanh nghiệp, điền chủ
Câu chuyện thứ HAI.
Chật vật qua hai lần đưa quân đánh rồi người Tây cũng chiếm được thành Hà Nội và cả Bắc kỳ. Chia miếng bánh còn hôi hổi nóng thành ba phần khác nhau, người Tây xắn tay tranh nhau kiếm tìm lợi nhuận. Họ tự cho mình có quyền được thò tay vào bất cứ đâu, và người Nam phải có nghĩa vụ dâng hiến. Người Tây buộc cô gái phải oằn mình lao động, phải nghiến răng nhường cả hạt cơm rơi và cả miếng trầu của bà già thiếu vôi, ít lá. Cô gái xác xơ, phạc phờ như cành cây gặp ngày động gió. Nhưng kỳ diệu thay tiếng nói yếu ớt của cô đã chạm vào nỗi đau chung thế. Cái tinh lực còn lại làm bùng ngọn lửa của bao con tim khát khao nhịp đập tự do, khát khao tiếng nói tự do leo lét cháy tự bao giờ…
Bài 3. Đối với Bắc kỳ người Tây có vẻ dè chừng hơn, cứ bắt đầu bằng bản báo bằng chữ Hán cái đã…
Tình hình chính trị, kinh tế, xã hội…
Pháp kết thúc xâm lược nước ta = 3 hiệp ước
+Hiệp ước 25/8/1883, triều đình Huế thừa nhận:
Nam kỳ thuộc Pháp: từ Bình Thuận trở vào (co sanh sin)
Trung kỳ nửa bảo hộ: từ Khánh Hòa >> Đèo Ngang (An nam)
Bắc kỳ: từ Đèo Ngang ra bắc (Tonkin)
Hiệp ước này còn từ bỏ hoàn toàn quyền ngoại giao của triều đình Huế, kể cả với Bắc Kinh
+ Hiệp ước Patơnôt, năm 1884, căn bản giống hiệp ước 1883 và:
Pháp thay mặt tđ Huế trong quan hệ đối ngoại
Pháp đưa các tỉnh Bình Thuận, Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa vào Trung kỳ
+ Hiệp ước 9/6/1885
Pháp và Trung Quốc ký với nhau hiệp ước: “Hòa bình, hữu nghị và thương mại” tại Thiên Tân gồm 10 điều khoản, trong đó Pháp rút khỏi Đài Loan, Trung Quốc thừa nhận Pháp thống trị Việt Nam
Kinh tế ở Bắc kỳ phát triển chậm. Trước đây chịu ảnh hưởng của nhà Thanh, nay thêm sự bóc lột của thực dân Pháp
Ảnh hưởng sinh hoạt xã hội của nhà Thanh rất nặng nề, lối sống khuôn phép, chậm chạp kéo dài hàng trăm năm cho nên về mặt tâm lý nó như một bức tường chắn làm cho xh bắc kỳ càng cứng nhắc, nặng nề
Khi có một luồng gió mới lạ vào không dễ
Đội ngũ trí thức Tây học xh muộn hơn Nam kỳ hơn 2 thập kỷ: Ng. Văn Tố, Phạm Duy Tốn, Phạm Quỳnh, Ng Tiến Lãng… Lớp thứ 2: Phan Anh,Ng Mạnh Tường,Hoàng Xuan Hãn, Ngụy Như Kon Tum, Trần Đại Nghĩa, Trần Hữu Tước…
Luật báo chí ở Bắc kỳ hà khắc hơn.
Hoạt động báo chí chịu sự chi phối của thực dân Pháp và triều đình Huế
Những thuận lợi cơ bản
Trong những năm đầu tk XX ở Bắc kỳ xh nhiều phong trào yêu nước của một số chí sĩ. Những hđ này một mặt muốn làm cuộc cách mạng một mặt bước đầu đã tháo gỡ rào chắn, tạo điều kiện cho đời sống v.hóa mới thâm nhập vào
Phong trào Đông Du Và sự thành lập các trường học để truyền bá tư tưởng Tây Âu (5/1904), do Phan Bội Châu sáng lập
Lập các hội buôn, mở các cửa hiệu
Chủ trương “xuất dương cầu viện” đưa con em sang Nhật học
Biên soạn văn thơ tố cáo td Pháp, cổ vũ lòng yêu nước
Phong trào Duy Tân (1906-1908)
Phan Chu Trinh, Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng khởi xướng
Vận động cải cách v.hóa, x.hội
Vận động mở trường học, dạy chữ Quốc ngữ…
Trường Đông Kinh nghĩa thục (3/1907)
Lương Văn Can & Nguyễn Quyền, cùng với Đào Nguyên Phổ, Dương Bá Trạc.Nguyễn Hữu Cầu, Ng. Tuấn Phong…
Vận động chữ Quốc ngữ, hô hào thực nghiệm, bài trừ thủ tục mê tín dị đoan
Phê phán những nhà nho thủ cựu, đả kích tham quan, cổ vũ lòng yêu nước…
Xuất bản sách
Điều kiện bản thân báo chí
1882-1883 ở Hà Nội, Hải Phòng xh một số máy in hoạt động: Lê Văn Phúc, Đỗ Ngọc Xuân
X.hiện một số tờ công báo = tiếng Pháp
Báo = chữ Hán đầu tiên: tờ Bảo hộ nam dân
X.hiện một số tờ kỷ yếu, có khác hơn ở Nam kỳ là đặc tính khảo cứu,nghiên cứu rất sâu đậm
>>Người Pháp cho rằng Bắc & Trung kỳ là cái nôi v.hóa của người An Nam
Báo chí Nam kỳ ra đời sớm có thuận lợi cho sự xh báo chí ở Bắc kỳ
Nhiều người đã vào Nam kỳ làm báo >> có kinh nghiệm
Được học tập ở nước chính quốc >> dấu ấn, kỹ nghệ làm báo
Một số tờ báo tiêu biểu
1.Đại Nam Đồng văn nhật báo
Bằng chữ Hán
Theo ông Dương Quảng Hàm>số đầu tiên xb 1892
Theo ông Tần Huy Liệu> xb 1893
Theo số 171(27/1/1895) còn lưu giữ được, lần ngược thời gian có thể ra đời vào năm 1891
Do Schneider sáng lập; chủ bút Đào Nguyên Phổ
8 trang, khổ 240x160mm, giá 2xu, phát hành khắp Bắc & Trung kỳ
1.Đại nam Đồng văn nhật báo (tiếp)
Mục đích: Thông tin các vấn đề cần thiết như những tờ công báo khác. Ngoài ra còn có mục “Quan lại thuyên chuyển”, “Quan lại thăng trưởng”, “Các tỉnh hóa giá”….Các bài k/c về ruộng đất, về hương thôn… Một số bài phổ biến kiến thức, khkt của phương Tây: cơ khí, hóa học, sinh vật
Nằm trong sự kiểm duyệt của Pháp
Đến số 793 ngày 28/3/1907 thêm phần chữ Quốc ngữ và đổi thành tờ Đại nam Đăng cổ tùng báo
2.Đại Việt tân báo
Số 1 ra ngày 7/5/1905
Chủ nhiệm: Etnest Babuyt
Chủ bút: Đào Nguyên Phổ
Là tờ báo tư nhân nhưng được chính quyền bảo hộ đỡ đầu
Có in phần chữ Quốc ngữ đầu tiên ở phía Bắc
Được một số cây bút có tiếng: Phan Chu Trinh, Nguyễn Tư Giản, Dương Lâm góp bút, cũng là điều kiện mở đầu cho các nhà nho yêu nước tiếp xúc với loại hình văn hóa mới lạ này
3.Đăng cổ tùng báo
Tờ báo được chính phủ bảo hộ nhượng lại theo ý muốn của phong trào Đông Kinh nghĩa thục, từ tờ Đại nam Đồng văn nhật báo
½ bằng chữ Hán do Đào Nguyên Phổ phụ trách, ½ bằng chữ Quốc ngữ do Nguyễn Văn Vĩnh phụ trách.
Số 1 của Đăng cổ tùng báo là số 793 của ĐNĐVNB
Có nhiều bài viết khích lệ lòng yêu nước = nhiều hình thức: khuyên dân ta làm ruộng, học chữ quốc ngữ,trồng dâu dệt vải…
Một số tờ báo tiêu biểu
3.Đăng cổ tùng báo (tiếp)
Tuy nhiên ĐCTB vẫn do thực dân Pháp nắm cho nên nhiều bài viết tán dương Pháp, đả kích lòng yêu nước, của những tên tham quan
Số cuối cùng ra ngày 14/11/1907 cũng là lúc phong trào ĐKNT trải qua cơn khủng hoảng và bị tiêu diệt
ĐCTB bộc lộ khuynh hướng chính trị: không ủng hộ phong trào ĐKNT mà còn xh tính nô dịch để khi có đk trở thành tờ báo chính thống của nền báo chí thuộc địa. Nó đã dọn đường cho các tờ báo nô dịch xh sau này
Từ 1907-1912 ở Bắc kỳ chỉ có tờ Việt Nam quan báo
Bài 4: Cái mũ phớt cấp tiến linh hoạt của ông Vĩnh, cái ba toong cẩn trọng của ông Quỳnh và con mắt xảo quyệt của A. b. Saraut
1.Tại sao tờ Đông Dương tạp chí xuất bản sớm hơn dự định
- Phong trào đấu tranh vũ trang của nghĩa quân Yên Thế ngày càng phát triển
1911 cách mạng Tân hợi (TQ) thắng lợi >> Phan Bội Châu cho rằng đây là cơ hội cho CMVN > Ông quyết định giải tán hội Duy Tân > thành lập “Việt Nam Quang phục hội với tôn chỉ: “đánh đuổi quân Pháp, khôi phục nước VN, thành lập Cộng hòa dân quốc VN”
Gây một số vụ nổ để đánh thức đồng bào yêu nước. Hai vụ nổ ở Hà Nội ám sát Toàn quyền Đông dương Al bert Sarraut và tên tay sai đắc lực ở Thái Bình.
Pháp muốn đặt một chế độ cai trị lâu dài bằng văn hóa. Một quốc gia cải lương để hòa bình, thu phục

Thế chiến I đang đến gần, người Đức đang tìm mọi cách gây thanh thế >> người Pháp cũng cần có một tờ báo để tuyên truyền
Về phương diện xh có sự phát triển, một số đô thị hình thành, có lớp trí thức mới, tầng lớp tiểu tư sản ngày càng đông…
Muốn tiếp xúc văn hóa nhanh để thu phục

Schneider và Nguyễn Văn Vĩnh đang ở Nam kỳ liền trở ra Bắc được Chính phủ giao xb tờ Đông Dương tạp chí
2.Diện mạo tờ Đông Dương tạp chí

Số 1(15/5/1913), tuần/số, 16 trang > 24 trag > 32 trag, khổ 265-185mm
Ấn bản đặc biệt của LTTV tại Bắc kỳ & Trung kỳ
Chủ nhân: Schneider; Chủ bút: Nguyễn Văn Vĩnh
Cộng tác viên là những học gia: Phan Kế Bính, Trần Trọng Kim, Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Tố, Phạm Duy Tốn, Nguyễn Đỗ Mục, Nguyễn Hữu Tiến, Dương Bá Trạc, Thân Trọng Huề,…

…’’Đời người mờ mịt; thoắt đến thoắt đi, biết đâu là phúc, biết đâu là họa; biết đâu là thị, biết đâu là phi… Sao chẳng như hơi thở của đất trời, đã không nổi lên thì thôi, đã nổi lên sẽ ra muôn giọng. Gặp hang, gặp rừng rú: gào, gầm thét; gặp hốc, gặp bọng, gặp ao sâu, vũng cạn: nỉ non, rù rì; lúc buồn nức nở lúc thì hiu hiu… Sao chẳng khiến cho hình hài như cây khô, lòng như tro lạnh… Đời người mờ mịt, há phải riêng ai mờ mịt… Ôi thôi! Khó thay! Khó thay!... Ai biết nẻo về? Nẻo về giăng sương!...’’

Lời đạo sĩ Thanh Hư
Tiểu thuyết: Hồ Quý Ly
Tác giả: Nguyễn Xuân Khánh
3.Nội dung chính của ĐDTC
Tuyên truyền cho sức mạnh của đại Pháp, xd một tinh thần phục Pháp, thân Pháp hòng làm nguội lạnh những phong trào đấu tranh vũ trang
Gây lòng tự ti an phận, coi sự áp bức đè nén của th/dân Pháp là điều dĩ nhiên

Để thực hiện, người Pháp đã tích cực truyền bá rộng rãi về văn hóa Tây Âu, coi nó như liều thuốc biệt dược về tinh thần để đẩy lùi v/h phương Đông đã có hàng nghìn năm. Thổi một luồng gió mới lạ về v/h và t/t, nhằm một cuộc thống trị lâu dài
4. Các g/đoạn hoạt động của ĐDTC
- gđ1:s1(15/5/1913)- s85(31/12/1914
Tin tức thời sự, các bài c/l khen Pháp, phục Pháp, bài xích nước Nam

- gđ2:s86(10/1/1915)-s102(31/12/1916)
Khuynh hướng đề cập v/h, t/th Pháp dịch ra tiếng Việt. Những bài luận về l/s văn minh, khảo cứu về phong tục tập quán, luật lệ
Đóng góp của ĐDTC
1.Đối với sự phát triển báo chí
Là tờ báo hoàn toàn=tiếng Việt đầu tiên ở Bắc kỳ
Là tờ tạp chí đầu tiên
Là tờ báo đúng nghĩa: sử dụng nhiều thể loại, đời sống xh được PA từ c/trị, k/tế, sh xã hội, v/học, l/sử…
2.Về văn hóa.
Chuyển tải nhiều bài viết về văn minh phương Tây, nhất là nước Pháp thông qua các bài dịch, khảo cứu luận đàm của các học giả
3.Về ngôn ngữ
- Có bước tiến dài trong việc phát triển ngôn ngữ



Nước Nam ta về sau
hay, hay dở cũng là ở chữ Quốc ngữ

Nguyễn Văn Vĩnh
Một vài đặc điểm chính trị
1.Công khai chống bạo động cách mạng, lo sợ bạo động. Ra mặt xỉ vả, bôi nhọ những người cách mạng.

2.Chủ trương trung nghĩa với Pháp. Biện minh rằng họ có cầm trong tay lợi ích là để đền bù công ơn khai hóa

“Ta là phận kẻ yếu, số kiếp thế nào cũng phải có người đè nén, mà nay được một người đè nén có lương tâm ấy, thực là được một ông thầy giỏi lại muốn ta hay”
ĐDTC,s2,1913
Một vài đặc điểm chính trị
“Phải biết cơ còn mất là ở ta, không ở người. Còn người thì còn nước, còn đẻ thì còn người, còn ruộng đất mà cày cấy thì còn đẻ được. Mà may sao! Đất của ta thì lại chỉ có tay ta cày cấy được mà thôi. Đó là cái cơ vẫn còn chớ không mất được. Người Lang Sa sang đây, dẫu có cái quyền lợi trong tay để bù cái công khai hóa cũng chỉ thu được cái thương quyền, cái chính trị quyền mà thôi” ĐDTC,s3,1913

3.Đề cao chủ nghĩa Pháp-Việt, cho rằng người Pháp biết thương nòi giống, người cách mạng là những kẻ làm loạn
Tạp chí Nam Phong
1. “Đông Dương hết thời, Nam Phong nổi gió.”
Chiến tranh TG1 chấm dứt, tình thế có nhiều thay đổi
ĐDTC chống CM một cách thô bạo, nịnh tây trơ tráo. Tán dương khai hóa mà ko để ra cải cách chế độ chính trị - xã hội
Toàn quyền A.b. Sarraut có ý đồ chính trị, chủ trương xây dựng một chế độ thuộc địa dựa trên tư tưởng dân tọc cải lương với chính sách Pháp – Việt đề huề
Chủ nghĩa dân tộc cải lương là gì?
*Thực ra, CNDTCL là CNCL của g/c tư sản bản xứ ở xứ thuộc địa
Lê – nin cho rằng: “CNCL là người ta chỉ cổ động để thực hành những sự cải tiến mà ko đòi tiêu diệt những cơ sở chủ yếu của g/c thống trị cũ; thực hành những sự cải tiến phù hợp với sự duy trì những cơ sở đó”.
*Đặc điểm của CNDTCL ở nước ta lúc đó là chỉ yêu cầu những điều sửa đổi trong khuôn khổ chế độ thuộc địa, cải cách từng phần mà ko đả động gì chủ quyền của nước Pháp trên đất nước ta >> chống mọi hình thức đấu tranh cách mạng, đấu tranh bằng bạo lực của quần chúng nhân dân.
Pháp đã lợi dụng triệt để CNDTCL này của g/c tư sản VN để đề ra một tư tưởng chính trị với chính sách hợp tác “Pháp – Việt đề huề”, “Pháp – Nam hợp tác” do A.b. Sarraut đứng đầu:
“Tôi thương dân như cha thương con,
Dân đã quá mến ta mà gọi ta là cha hiền. Người cha nào lại nỡ bỏ con
Nay người tây và người Nam phải hiệp lực mà làm cho xứ này được lợi, dân này được sung sướng, vậy thì đôi bên định làm gì và phải làm thế nào”
Phát biểu của A.b.Sarraut trước
Hội Khai trí tiến đức thành lập 1918


Tạp chí Nam Phong ra đời.
A.b. Sarraut giao cho Loui Marty – Giám đốc Phòng An ninh Chính trị Đông Dương điều khiển
Chủ bút: Phạm Quỳnh
Những nội dung cơ bản của tạp chí Nam Phong
Nam Phong tuyên bố trong “Mấy nhời nói đầu” rằng: Bản báo ko phải là cửa hàng thập cẩm, đủ các mặt hàng để bán cho trẻ con, người nhớn, cậu học trò, ông làm quan, nhà cầy ruộng, người bán buôn…
Mục đích của NP là muốn “gây lấy một nền học mới để thay vào đó cái nho học cũ”, cho nên bản báo là “cái cơ quan riêng cho bọn cao đẳng học giới, gồm cả những bậc cựu học cùng tân học mà dung hòa làm một”
Phạm vi NP đề cập “gồm những sự học thuật tư tưởng đời xưa đời nay cùng những vấn đề quan trọng trong thế giới bây giờ”
Nội dung NP đề cập 13 lĩnh vực khác nhau: NP viết về NP; Triết học; Tôn giáo; Xã hội; Chính trị; Kinh tế; Giáo dục; Văn học; Lịch sử; … khoảng 1500 bài
Các bài viết dưới dạng luận thuyết, biên khảo, nghị luận mang tính khái luận cao. Một phần dành cho sáng tác v/học; các bài viết tùy bút văn chương của các tác giả đương thời.
Một số đặc điểm chính trị của nhóm Nam Phong
Chủ trương tập hợp bọn “thượng lưu”, “thức giả xã hội”, coi đây là lớp người có năng lực trong xh
NP ra đời “ra sức gây lấy một cao đẳng học thức mới” thay vào đó cao đẳng học thức cũ đã tàn tạ, lạc hậu >> học thức mới là sự dung hòa cái cũ & cái mới
Lý lẽ: cây có gốc >> mới vững
có ngọn >> mới phát triển
ko có gốc >> dây leo
ko có ngọn >> mục nát
Liên kết tư sản & phong kiến chống lại cách mạng
Câu chuyện thứ BA.
Bà già ngồi nhai trầu tiếc ngẩn tiếc ngơ chiếc váy đụp váy xòe cứ vá rồi lại rách. Ông già môi vẩy điếu thuốc dài mà người Tây vừa bố thí. Trong bụng ông thầm nghĩ, người Tây tài thật, tài thật…nhưng ông cũng ghét nó, ghét cái mặt câng câng, ghét cái bụng thâm hiểm, ghét cái hành xử không có tình người…
Nhịp thở của đời sống xã hội gấp gáp, nhanh hơn trước, nhiều chuyện phức tạp hơn trước. Phải nghe, phải biết, phải viết khác …
Báo chí vẫn bị chiếc chăn thuộc địa trùm lên, nhưng đã trở mình…

Báo chí Việt Nam, 1919 - 1924
Những biến đổi về c/trị, k/tế, xhội >> sự phát triển báo chí
Tình hình xb báo chí
Những đặc điểm
Diện mạo một số tờ tiêu biểu
Những biến đổi về c/trị, k/tế, xhội…
Pháp khai thác thuộc địa lần 2 với quy mô lớn và có chiều sâu, coi trọng đầu tư công nghiệp, mở đồn điền xd giao thông. Mở nhà ngân hàng ĐD để nắm huyết mạch kinh tế Việt Nam
Pháp không chủ trương xd các nhà máy lớn tại bản xứ. Một số xí nghiệp, công xưởng mang tính dịch vụ, thương mại…
Không xóa bỏ nền kinh tế cổ truyền mà duy trì các quan hệ đó

Một nền k/tế hòa trộn, xen ghép, hỗn hợp giữa q/hệ tư bản thực dân & q/hệ phong kiến >> t/c th/địa nửa pk càng thêm đậm nét >> mâu thuẫn ngày càng phát triển
Giai cấp địa chủ nắm trong tay hầu hết ruộng đất (9% chủ ruộng >> 50%S c/tác), người tiểu nông chiếm 90% >> 40% S canh tác >> chúng ra sức bóc lột
Hình thức: tô đong
tô rẽ
Người nông dân phải đóng 50%- 75%
Chúng cho vay nặng lãi: vay thóc, 50-100%; vay tiền: ngày lãi 10%, tháng 20%, năm 30%...
Giai cấp tư sản hình thành
Tư sản VN có mặt rải rác trong một số ngành: bông vải sợi, nhuộm, đồ gốm, làm sơn, ép dầu, làm đường, sửa chữa ô tô…
Bắc kỳ có nhà tư sản Bạch Thái Bưởi kinh doanh vận tải đường thủy, mỏ than…
Nam kỳ có tầng lớp đại địa chủ nắm trong tay hàng nghìn mẫu ruộng. Trần Trinh Trạch ở Bạc Liêu có 10.000 mẫu ruộng; Trương Vawb Bền, Ng Thanh Liêm có xí nghiệp ép dầu, nhà máy xay…
Một số lập hội buôn, mở xưởng kinh doanh theo lốiTBCN

Tư sản VN rất nhỏ yếu, vốn chỉ chiếm 5% vốn TBNN >> bị chèn ép nhưng lại có liên hệ; bị CNPK cản trở nhưng lại dính líu với bóc lột kiểu pk.

TSVN thường có 2 mặt: Muốn chống ĐQ & PK, đòi quyền dân tộc, dân chủ. Mặt khác dễ ngả theo đường cải lương để bảo vệ quyền lợi g/c
2. Tình hình xb báo chí
Các tờ báo ra đời thời kỳ trước vẫn tiếp tục xb
Số lượng: có 26 tờ báo & t/c mới ra đời
Tính chất: Ngoài loại báo c/trị, k/tế, tôn giáo như thời kỳ trước thì loại báo k/tế có xu hướng phát triển của TSDT; xh loại báo về v/hóa, g/dục, k/học… chiếm ¼ tổng số
Có 6 tờ báo = tiếng Pháp do người Việt chủ trương theo xu hướng c/trị khác nhau. Trong đó có tờ k/hướng d/tộc & XHCN chống thực dân là tờ La Cloche Felée


3. Đặc điểm
Phát triển nhanh cả về số & chất lượng
PA phần nào đời sống xh VN sau ch/tranh
X/hiện báo của g/c TSVN.
Chấm dứt thời kỳ b/c chính thống độc quyền
Diện mạo một số tờ tiêu biểu
Thực nghiệp dân báo
Tờ báo của nhóm nhà tư sản:
Ng Hữu Thu, chủ tầu buôn & chủ thầu ở Hải Phòng
Bùi Đình Tá, Giám đốc Cty Đông Ích hội.
Bùi Huy Tín, Đại lý & chủ thầu ở Hà Nội
S1(12/7/1920), mấy tháng đầu xb 3ky/tuần sau đó ra hàng ngày, 4 trang, đến 24/9/1933 đình bản
Chủ nhiệm kiêm q/lý: Bùi Huy Tín > Mai Du Lân
Chủ bút: Trần Văn Quang > Bùi Đình Tá.
Thời kỳ đầu TNDB thường đăng bài kỹ thuật trồng trọt và k/thuật tiểu công nghiệp. Hô hào mọi người đi vào con đường “thực nghiệp”, PA tình tình “đói khát về công nghiệp” của g/c tư sản. Yêu cầu Nhà nước Bảo hộ dạy khoa học công nghệ”, mở trường thương mại thực hành
Báo cũng đòi hỏi g/c tư sản VN được phép xd nhà máy, góp cổ phần lập xí nghiệp, phát triển k/tế & xuất nhập khẩu hàng hóa
Thời kỳ sau báo đề cập cả k/tế & c/trị
2. Khai hóa
- Sáng lập: Nhà TS Bạch Thái Bưởi
- S1(15/7/1921), xb hàng ngày, 6/1928 đình bản
- Chủ nhân: Lê Văn Phúc >> Đỗ Thận >> Lê Sĩ Tố
- Chủ bút: Hoàng Tích Chu >> Đỗ Thận
- Khai hóa xác định: “Báo là báo tin…cho quốc dân biết những tin hay, tin lạ ở trong nước, ở các xứ lân bang có liên lạc với ta và ở khắp mặt địa cầu, ấy là chủ nghĩa khai hóa”.
- Khai hóa cho rằng: “Công cuộc khai hóa là của c/phủ Bảo hộ, là điều mong mỏi của Đức Kim thượng đã nhiều lần bày tỏ, và là điều mà người trí thức thượng lưu trong nước ai ai cũng để tâm để lực vào”


Như vậy Khai hóa ko chỉ nói q/điểm cá nhân mà phát ngôn có t/c đại diện cho cả g/c TS Việt Nam, tuyên truyền ca ngợi chính sách khai hóa của Pháp, tỏ lòng biết ơn nhà nước Bảo hộ, xin TD Pháp ban bố một số cải cách về k/tế, c/trị có lợi cho g/c tư sản dân tộc
3.La cloche Felée (Tiếng chuông rè)
Người sáng lập: Nguyễn An Ninh
Lợi dụng luật báo chí 1881 quy định ra báo tiếng Pháp ko phải xin phép, chỉ cần người đứng ra có quốc tịch Pháp
Với danh nghĩa “Cơ quan tuyên truyền tư tưởng Pháp”, báo ra S1(10/12/1923), tại Sài Gòn, xb hàng tuần vào t2, 4 trang
S1-S19: Ng An Ninh làm chủ bút & GĐ
S20 trở đi : Phan Văn Trường làm GĐ
S62(3/5/1926) báo đổi tên là L.Annam đến s182 (2/2/1928) đình bản
Báo kịch liệt công kích chế độ thực dân tàn bạo, gây lòng căm thù giặc sâu sắc của nhân dân ta đối với bộn thực dân Pháp, lên án các c/ty tư bản độc quyền thương cảng Sài Gòn, độc quyền nấu rượu, khai thác tài nguyên thiên nhiên
Báo lên án nhà vua bù nhìn Huế, phê phán quan niệm cho rằng uy quyền Hoàng đế mất đi thì nòi giống cũng tan rã, tiêu biểu là nhóm Nam Phong
Báo kêu gọi lòng yêu nước, đề cao ý thức độc lập, tự chủ của dân tộc ta. Kịch liệt lên án CN “Pháp - Việt đề huề” nhằm phá hoại các phong trào yêu nước của nhân dân ta…
Nguyễn An Ninh
Sinh năm 1900 tại Long An
Bố là Nguyễn An Khương, làm nghề
k/d khách sạn có liên hệ và bạn cùng
Phó bảng Ng: Sinh Sắc & Phan
Chu Trinh
5/6/1911 Ng: An Khương dắt tay cậu
bé Ninh ra bến Nhà Rồng tiễn anh
Ng: Tất Thành…
1908 NAN học trường thây Dòng
do Hội Truyền giáo.
15 tuổi làm biên tập viên cho một
tờ tin Sài Gòn
1916 tốt nghệp bằng
ưu và ra Hà Nội học
Cao đẳng Y dược.
-18 tuổi sang Pháp
học & hoạt động trong
nhóm Ngũ long.
Tham gia diễn thuyết,
viết báo tố cáo chế độ
thực dân tại các
nước thuộc địa
- Lấy vợ lần thứ nhất
Nhóm Ngũ long: 1. Phan Chu Trinh
2. Phan Văn Trường
3. Nguyễn Thế Truyền
4. Nguyễn Ái Quốc
5. Nguyễn An Ninh
5/1922 NAN về nước bắt đầu
chặng đường h/đông yêu nước
đầy cam go nguy hiểm
1923 ra báo La cloche Felée
24/3/1926 bị bắt lần 1
-1/7/1927 được trả tự do
-14/10/1928 bị bắt lần 2.
-3/10/1931 ra tù
-1933 sáng lập La Lutte
-1936 vận động = lập tổ chức
Đại hội Đông Dương
-1937 bị bắt >> 1939 vào tù
-10/1939 lại bị bắt và địch cho anh
là một trong những tù chính trị
nguy hiểm
-10/1940 địch đày anh ra Côn Đảo
-1943 anh hy sinh
“Nguyễn An Ninh là nhà yêu nước vĩ đại, là một trí thức tầm cỡ nếu chịu khuất phục bọn đế quốc chắc ông sẽ giàu có và sống vương giả. Nhưng vì yêu nước thương dân ông đã đi vào quần chúng lao khổ, vận động họ chống lại đế quốc và tay sai.”
Cố TBT. Nguyễn Văn Linh

“Nguyễn An Ninh là một nhà yêu nước, một chiến sỹ cách mạng kiên cường, kiên quyết đấu tranh vì Tổ quốc và dân tộc, cho đến hơi thở cuối cùng. Nguyễn An Ninh có tầm vóc một nhà lãnh đạo một cuộc cách mạng, cho nên chúng ta phải ghi nhớ những cống hiến quan trọng của một nhân vật có tầm vóc lịch sử.”
Cố TT. Phạm Văn Đồng
Câu chuyện thứ TƯ
Người thanh niên Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước đầu thế kỷ, vốn mang theo chỉ có ước vọng và đôi bàn tay trắng. Nay trở về với ánh sáng cách mạng rọi lối cho dân tộc bước ra khỏi lầm than. Những tờ báo cách mạng đầu tiên dẫu viết bằng bút thép, in ấn đơn sơ nhưng đã làm kẻ địch lo sợ, dè chừng, và là niềm tin, điểm tựa cho người dân mất nước đứng lên làm cách mạng
Báo chí cách mạng Việt Nam 1925-1945
Sự ra đời
Quá trình phát triển
Những đặc điểm cơ bản
Một số tờ báo tiêu biểu
Sự ra đời báo chí cách mạng
Những năm hai mươi đầu tkXX, một số thanh niên trí thức trẻ như Hồ Tùng Mậu, Lê Hồng Phong, Lê Hồng Sơn…đứng ra = lập Tâm tâm xã >> gây tiếng vang = tiếng bom Phạm Hồng Thái
Nguyễn Ái Quốc về nước chỉ đạo phong trào cách mạng
6/1925 Người chọn một nhóm chiến sĩ trẻ trong Tâm tâm xã, cùng một số thanh niên yêu nước đã từng hoạt động dưới ảnh hưởng của Phan Bội Châu >> thành lập một đoàn thể c/mạng
Đó là “Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí hội”
Mục đích: “Hết sức phấn đấu để thâu phục lấy đại bộ phận thợ thuyền, dân cày & binh lính, dẫn đạo quần chúng lao khổ bị áp bức ấy liên hiệp với vô sản g/c thế giới để một mặt đánh đổ đế quốc chủ nghĩa Pháp, chế độ phong kiến & CNTB mà dựng ra chánh quyền độc tài của thợ thuyền, dân cày & binh lính; một mặt tham gia vào cuộc thế giới cách mệnh san trừ TBCN cả thế giới đặng thực hiện CNCS”
6/1925 Tổng bộ VNTNCMĐCH xuất bản báo Thanh Niên, làm cơ quan tuyên truyền đường lối, mục đích & chương trình hành động của Hội.
Thanh Niên là tờ báo chính trị đầu tiên của một tổ chức cách mạng Việt Nam
Là tờ báo đầu tiên của dòng báo chí cách mạng
Tại sao báo Thanh Niên là tờ báo cách mạng đầu tiên?
Cơ quan ngôn luận của tổ chức hoạt động theo xu hướng macxit
Người sáng lập: Nguyễn Ái Quốc, người cộng sản đầu tiên
Hoạt động theo quan điểm của Lênin: Báo chí là người tuyên truyền tập thể, cổ động tập thể, tổ chức tập thể
Quá trình phát triển
1925 – 1945 có trên 250 tờ báo cách mạng. Cụ thể:
1925 >> = lập Đảng: 37 tờ
1930 >> 6/1936: 121 tờ
1936 >> 1939: 43 tờ
1939 >> 1945: 55 tờ
Những đặc điểm cơ bản
1.BCCMVN ra đời đầu tiên ở nướcngoài,
quá trình tồn tại & phát triển chủ yếu xb bí mật, bất hợp pháp, luôn bị kẻ thù truy kích, đình chỉ xuất bản
- Ra đời ở nước ngoài?
- Tại sao bí mật, bất hợp pháp?
2. BCCMVN có mạng lưới báo chí rộng khắp ba kỳ, có từ cấp TW, kỳ, bộ đến tận cơ sở cách mạng ở các địa phương, các xí nghiệp hầm mỏ. Có thể nói, ở đâu có phong trào c/m ở đó có báo chí c/m.

BCCM có trên 250 tờ, chỉ có trên 10 tờ là của các cơ quan TW, còn lại là của địa phương
>> tạo mối dây liên lạc
>> tuyên truyền có hiệu quả
>> chỗ dựa tinh thần

3. Xuất hiện báo chí c/m xb trong tù
Đặc điểm đặc biệt của BCCM
Do các đảng viên kiên trung bị Pháp bắt chịu trách nhiệm xb.
Có hầu hết trong hệ thống nhà tù ở VN của Pháp, từ miền núi > miền xuôi, đất liền > hải đảo
Xb bí mật, bất hợp pháp >> ko ấn định số kỳ, khổ nhỏ ko đồng đều
Tận dụng những gì có thể có để ra báo,
Báo nói
Măng séc báo được đặt sát với nội dung truyên truyền trong từng g/đ cách mạng
Mục đích: Chống k/h tư tưởng sai lầm
Giác ngộ tù thường phạm, coi tù
Bồi dưỡng lý luận chính trị
4. BCCM tuy xb bí mật, ko hợp pháp, số lượng ko nhiều nhưng đã được nhiều người đón đọc bởi BCCM đã đáp ứng những yêu cầu bức thiết của đông đảo quần chúng cách mạng. Đó là quyền tự do, độc lập
5. BCCMVN trong quá trình tồn tại có những b