LÊ QUÍ ĐÔN

Lê Quý Đôn

     Có khách quý từ phương xa tới thăm, gian nhà rộng của tiến sĩ Lê Trong Thứ đầy ắp chuyện hàn huyên, văn chương thơ phú. Những tiếng cười sảng khoái, những tiếng vỗ đ
ùi thích thú, xen với giọng ngân nga vang vọng, vượt qua rộng và hàng rào tre thưa, bay tỏa trên dòng nước ngã ba sông lấp lánh trước ngõ.       Mấy tuần trà
đậm đã qua, cho đến khi chủ nhân toan nhấc chiếc bình nước mưa để toan rót thêm vào chiếc ấm đồng đang treo trên hỏa lò than hồng, thì chợt thấy nước đã cạn.       - Quý Đôn con!       Tiến sĩ Lê Trọng Thứ gọi một lần, rồi hai ba lần, mỗi lúc một to, mới thấy một tiến "Dạ!" lý nhí đáp lại. Từ dưới nhà ngang, một chú bé bảy tám tuổi, mái tóc trái đ
ào trên đầu còn ướt bệt, len lén chạy lên, lấy lưng cha để che mắt khách. Nhưng khách đã kịp nhận ra chú bé mặc dù chú đã cố tình cúi gầm xuống để che lấp cả khuôn mặt tinh nhanh lanh lợi nữa. Vừa lúc khách thốt ra một tiếng "Ơ..." kinh ngạc kéo dài, thì chủ nhân cũng cất giọng bảo:       - Ra bể nước mưa, múc vào đây một bình!       Thành ra, chỉ khi chú bé đã nhanh nhẹn đón lấy bình nước từ tay cha, con cón chạy đi, thì chủ nhân mới kịp hỏi khách:       - Bác hẳn có điều gì khác ý?       Khách không trả lời mà hấp tấp hỏi lại:       - Thằng bé vừa rồi là con cái trong nhà, thưa bác?       - Thưa vâng! Mà có chuyện gì khiến bác phải bận tâm chăng?       Nhưng khách vẫn cứ tiếp tục hỏi:       - Cháu nó đã đi học chưa, thưa bác?       - À, về chuyện học hành của cháu thì tôi cũng lấy làm lạ... Chủ nhân chưa kịp thổ lộ. Từ năm cháu mới hai tuổi, người nhà viết hai chữ "Hữu", "Vô" đưa ra hỏi chơi, nhưng lần nào cháu cũng chỉ đúng. Năm tuổi, cháu đã học được Kinh Thi, lại còn võ vẽ viết văn, làm thơ. Có điều là mải chơi quá nên còn biếng học. Chắc là vì cầm tinh con ngựa!       Chủ nhân cười xòa để kết thúc câu chuyện về con cái, trong khi khách vẫn cứ tắc lưỡi hoài:       - Thảo nào! Thảo nào...       Tiến sĩ Lê Trọng Thứ thấy vậy, lại phải hỏi lần nữa:       - Vậy có chuyện gì về cháu thế bác?
      - Thế này... Khách bây giờ mới dần dà kể rõ. Chẳng là hồi nãy, tôi ở bến sông ngoài kia, đang hỏi thăm đường về nhà bác, thì gặp thằng cháu cùng với mấy đứa trẻ chạy ở dưới nước lên. Nó nheo mắt nhìn tôi: "Ông khách đến nhà quan nghè họ Lê ở làng cháu thì chắc là phải hay chữ. Vậy nếu ông khách nói được đây là chữ gì thì cháu mới chỉ nhà cho! "Thế là nó giang ngay tay và xoạc hai chân ra. Khách ngồi trên sập, nhổm người, giơ tay làm bộ điệu. Tôi thấy ngộ quá, mới nói vui: "Không phải!". Tôi còn đang ngạc nhiên thì nó đã ù té chạy, vừa nói với lại: "Chữ "Thái"! Thế mà không biết!". Bác xem, chẳng là thằng bé còn đang tồng ngồng mà! Già
đầu như tôi mà còn bị cậu quý tử nhà bác nó lỡm cho đấy!       Tiến sĩ Lê Trọng Thứ dở khóc dở cười trước câu chuyện của người bạn già, đúng lúc "Cậu quý tử" rón rén trở lại với bình nước mưa trên tay. Ông đ
ành gượng quát lớn:       - Thằng nghịch tử kia!       Nhưng khách đã vội can ngăn:       - Ấy, tôi xin bác! Để tôi hỏi nó vài câu xem sao... Và vẫy Quý Đôn lại gần:       - Này, cháu, thầy cháu kể với bác là cháu đã tập làm thơ. Vậy muốn khỏi phạt thì cháu hãy thử làm một bài thơ, có được không?       Chú bé lập tức ngẩng đầu, mở to cặp mắt trong vắt:       - Dạ, xin bác ra đề!       - Lại còn thế nữa a! Khách hết từ ngạc nhiên này lại đến ngạc nhiên khác. Được! Thế thì phải làm thơ nôm, thất ngôn bát cú. Lấy đầu đề là "Rắn đầu biếng học"!       Chú bé chớp mắt lia lịa, nét mặt phút chốc đanh lại, già hẳn đến hàng chục tuổi, vẻ hết sức căng thẳng. Lùi dần ra hậu cửa, mặt bỗng ngẩng cao, mắt dõi mãi vào một điểm vô hình nào đó, chú bé tựa người vào