LẬP TRÌNH VỚI HỢP NGỮ

LẬP TRÌNH VỚI HỢP NGỮ
Gv: Lê Minh Triết

Quy trình tạo và chạy chương trình
Bộ hợp dịch ASM có hai trình cơ bản là
TASM.EXE (trình hợp dịch)
TLINK.EXE (trình liên kết)
Ngoài ra ta còn cần một chương trình dùng để soạn thảo để tạo chương trình nguồn.

! Ta có thể dùng bộ chương trình BorlandC để soạn thảo chương trình nguồn.


Phần 1:
Các bước tiến hành lập trình
Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch
Chạy file Install.exe trong thư mục BorlandC (BC)
Nhấn nút Enter để bắt đầu cài đặt

Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch
3. Chọn lại ổ đĩa chứa các tập tin cài đặt
Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch
Kiểm tra đường dẫn chứa các tập tin cài đặt
Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch
4. Sửa lại thư mục cài đặt (nhấn Enter)
Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch
E:BorlandC sửa lại là C:BC hay C:BorlandC
Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch
Sau khi sửa xong, nhấn ESC để thoát khỏi màn hình chỉnh sửa đường dẫn.
Chọn Start Installation để bắt đầu cài đặt.
Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch
Khi cài đặt có 1 vài file bị lỗi, ta nhấn nút C để tiếp tục
Các bước cài đặt và tạo đường dẫn File biên dịch
Nhấn 1 nút bất kỳ để tiếp tục
– ESC để tắt màn hình.
Chú ý tạo đường dẫn (PATH)
Tạo file đường dẫn Path
Tạo 01 file *.bat trong ổ đĩa C:
(hay ổ đĩa đã cài đặt BorlandC)
Các bước tiến hành lập trình
Chạy cửa sổ Run
Gõ lệnh CMD
CD
Chạy File P.bat
Chạy chương trình soạn thảo BC.EXE
Soạn nội dung chương trình nguồn
Lưu lại File với đuôi *.asm
Thoát khỏi BorlandC
Chạy chương trình hợp dịch TASM.EXE
Chạy trình liên kết TLINK.EXE
Thực thi chương trình.
Ví dụ: Soạn chương trình Hello
Soạn tập tin Hello.asm
Khai báo dữ liệu bắt đầu bằng .Data
Khai báo đoạn mã chương trình bắt đầu bằng .Code
Ví dụ: Dịch chương trình Hello
Gõ lệnh Tasm Hello.asm
Thông báo số lỗi
Ví dụ: Dịch chương trình Hello
Gõ lệnh Tasm Hello.asm








Gõ tiếp lệnh Tlink Hello.obj
Chương trình sẽ tạo ra file Hello.exe
Thông báo số lỗi
TỔ CHỨC THANH GHI
Thanh ghi (register) là nơi lưu dữ liệu bên trong CPU
Tùy theo độ dài 8 hay 16 bit và tùy theo chức năng khi đó thanh ghi được dùng để chứa dữ liệu sẽ thao tác hoặc kết quả các phép tính hoặc các địa chỉ dùng để định vị ô nhớ khi cần thiết.
Có tất cả 14 thanh ghi, mỗi thanh ghi dài 16 bit chia thành năm nhóm
Phần 2:
Nhóm thanh ghi đoạn
(segment register)
Gồm 4 thanh ghi: đoạn mã CS, đoạn dữ liệu DS, đoạn bổ sung ES và đoạn stack SS. Là những thanh ghi chứa địa chỉ segment của các ô nhớ khi cần truy xuất.
Thanh ghi đoạn mã CS (Code Segment): Lưu địa chỉ segment chứa chương trình ngôn ngữ máy.
Thanh ghi đoạn dữ liệu DS (Data Segment): Lưu địa chỉ segment của đoạn chứa dữ liệu trong chương trình.
Thanh ghi đoạn bổ sung ES (Extra Segment): Lưu địa chỉ segment của đoạn dữ liệu bổ sung.
Thanh ghi đoạn Stack SS (Stack Segment): Lưu địa chỉ segment của đoạn stack.
4 thanh ghi này có thể truy xuất dữ liệu trên 4 đoạn khác nhau và 1 chương trình chỉ có thể sử dụng cùng một lúc tối đa 4 đoạn.
CPU 80386 có 2 thanh ghi tương tự như ES là FS và GS.
2. Nhóm thanh ghi đa dụng
(general register)
Gồm bốn thanh ghi AX, BX, CX, DX. Các thanh ghi này có thể xem như một thanh ghi 16 bit hoặc hai thanh ghi mỗi thanh ghi 4 bit:
AX = AH + AL
BX = BH + BL
CX = CH + CL
DX = DH + DL
CPU 80386 có thể kéo dài đến 32 bit tạo thành thanh ghi EAX, EBX, ECX, EDX.
Thanh ghi tích lũy AX (Accumulator register): thường dùng để lưu số nhân, số chia trong các phép toán nhân, chia, các phép tính số học, logic và chuyển dữ liệu.
VD: MUL BH ; AX ← AL*BH
Thanh ghi cơ sở BX (Base register): thường dùng để định vị bộ nhớ.
VD: MOV [BX], AX ; Lấy nội dung thanh ghi AX đưa vào ô nhớ
; có địa chỉ segment là DS và địa chỉ offset BX.
Thanh ghi đếm CX (Count register): dùng để định số lần lặp của vòng lặp.
Thanh ghi dữ liệu DX (Data register): dùng để lưu kết quả củ các phép toán nhân và chia, định địa chỉ cổng trong các lệnh nhập xuất cổng.
VD: MOV AL, 62 ; AL ← 62
MOV DX, 1000 ; DX ← 1000
OUT DX, AL ; Đưa nội dung của AL (tức 62) ra cổng 1000

1. Cú pháp lệnh hợp ngữ
Một chương trình hợp ngữ gồm các Statement (mệnh đề) được viết liên tiếp nhau , mỗi Statement được viết trên 1 dòng. Một Statement có thể là:
1 lệnh (Instruction) : được chuyển thành mã máy.
1 chỉ dẫn (Assembler directive) : không chuyển thành mã máy
Các lệnh gồm 4 trường :
Name Operation Operand(s) Comment
Các trường cách nhau ít nhất 1 khoảng trắng hoặc 1 TAB
Ví dụ: START : MOV CX,5 ; khơỉ tạo thanh ghi CX
Hay một chỉ dẫn của ASM :
Ví dụ: MAIN PROC ; tạo một thủ tục có tên là MAIN
Phần 3:
1.1 Trường Tên
(Name Field)
Trường tên dùng cho nhãn lệnh, tên thủ tục và tên biến. ASM sẽ chuyển tên thành địa chỉ bộ nhớ .
Tên có thể dài từ 1 đến 31 ký tự .
Trong tên chứa các ký tự từ a-z, các số và các ký tự đặc biệt sau: ? ,@ , _ , $ và dấu.
Không được phép có ký tự trống trong phần tên.
Tên không được bắt đầu bằng một số .
ASM không phân biệt giữa ký tự viết thường và viết hoa .
Các ví dụ về tên hợp lệ và không hợp lệ trong ASM.
Tên hợp lệ Tên không hợp lệ
COUNTER1 TWO WORDS
@CHARACTER 2ABC
SUM_OF_DIGITS A45.28
DONE? YOU&ME
.TEST ADD-REPEAT
1.2 Trường toán tử
( operation field)
Đối với 1 lệnh trường toán tử chưá ký hiệu (Symbol) của phép toán (Operation code = OPCODE). ASM sẽ chuyển ký hiệu phép toán thành mã máy .
Thông thường ký hiệu mã phép toán mô tả chức năng của phép toán. Ví dụ: ADD, SUB, INC, DEC, INT...
Đối với chỉ dẫn của ASM, trường toán tử chưá một opcode giả (pseudo operation code = pseudo-op). ASM không chuyển pseudo-op thành mã máy mà hướng dẫn ASM thực hiện một việc gì đó ví dụ tạo ra một thủ tục, định nghĩa các biến ...
1.3 Trường các toán hạng
(Operand(s) field)
Trong 1 lệnh, trường toán hạng chỉ ra các số liệu tham gia trong lệnh đó.
1 lệnh có thể không có toán hạng , có 1 hoặc 2 toán hạng .
Ví dụ: NOP ; không có toán hạng
INC AX ; 1 toán hạng
ADD WORD1,2 ; 2 toán hạng,
;cộng 2 với nội dung của từ nhớ WORD1
Trong các lệnh 2 toán hạng toán hạng đầu là toán hạng đích (destination operand). Toán hạng đích thường là thanh ghi hoặc vị trí nhớ dùng để lưu trữ kết quả. Toán hạng thứ hai là toán hạng nguồn. Toán hạng nguồn thường không bị thay đổi sau khi thực hiện lệnh .
Đối với một chỉ dẫn của ASM, trường toán hạng chứa một hoặc nhiều thông tin mà ASM dùng để thực thi chỉ dẫn .
1.4 Trường chú thích
(Comment field)
Trường chú thích là một tuỳ chọn trong ngôn ngữ ASM. Lập trình viên dùng trường chú thích để thuyết minh về câu lệnh. Điều này là cần thiết vì ngôn ngữ ASM là ngôn ngữ cấp thấp (low level) vì vậy sẽ rất khó hiểu chương trình nếu nó không được chú thích một cách đầy đủ và rõ ràng. Tuy nhiên không nên có chú thích đối với mọi dòng của chương trình, kể cả những lệnh mà ý nghĩa của nó đã rất rõ ràng.
2. Các kiểu số liệu trong
chương trình hợp ngữ
CPU chỉ làm việc với các số nhị phân. Vì vậy ASM phải chuyển tất cả các loại số liệu thành số nhị phân.

Trong một chương trình hợp ngữ cho phép biểu diễn số liệu dưới dạng nhị phân, thập phân hoặc thập lục phân.
2.1 Các số
1 số nhị phân là 1 dãy các bit 0, 1 và kết thúc bằng b hoặc B
1 số thập phân là 1 dãy các chữ số thập phân và kết thúc bởi d hoặc D (có thể không cần)
1 số hex phải bắt đầu bởi 1 chữ số thập phân và phải kết thúc bởi h hoặc H.
Ví dụ các biểu diễn số hợp lệ và không hợp lệ trong ASM :
Số Loại
10111 thập phân
10111b nhị phân
-2183D thập phân
1B4DH hex
1B4D số hex không hợp lệ
FFFFH số hex không hợp lệ
0FFFFH số hex
2.2 Các ký tự
Ký tự và một chuỗi các ký tự phải được đóng giữa hai dấu ngoặc đơn hoặc hai dấu ngoặc kép.
Ví dụ: ‘A’ và “HELLO”.
Các ký tự đều được chuyển thành mã ASCII.
Do đó trong một chương trình ASM xem khai báo ‘A’ hay 41h (mã ASCII của A)
là giống nhau
3. Các biến (Variables)
Trong ASM biến đóng vai trò như trong ngôn ngữ cấp cao. Mỗi biến có một loại dữ liệu và nó được gán một địa chỉ bộ nhớ sau khi dịch chương trình. Bảng sau đây liệt kê các toán tử giả dùng để định nghĩa các kiểu số liệu.
PSEUDO-OP STANDS FOR
DB define byte
DW define word (doublebyte)
DD define doubeword (2 từ liên tiếp)
DQ define quadword (4 từ liên tiếp )
DT define tenbytes (10 bytes liên tiếp)
3.1. Kiểu byte
Để định nghĩa biến kiểu byte cú pháp như sau:
NAME DB initial_value
Ví dụ : ALPHA DB 4
- Chỉ dẫn này sẽ gán tên ALPHA cho một byte nhớ trong bộ nhớ mà giá trị ban đầu của nó là 4.
- Nếu giá trị của byte là không xác định thì đặt dấu chấm hỏi ( ?) vào giá trị ban đầu.
Ví dụ : BYT DB ?
Đối với biến kiểu byte vùng giá trị nó lưu trữ được là từ -128 đến 127 đối với số có dấu và 0 đến 255 đối với số không dấu .
3.2. Kiểu word
Định nghĩa một biến kiểu Word như sau:
NAME DW initial_value
Ví dụ : WRD DW -2
Có thể dùng dấu ? để thay thế cho biến từ có giá trị không xác định. Vùng giá trị của biến từ là -32768 đến 32767 đối với số có dấu và 0 đến 56535 đối với số không dấu .
3.3 Mảng (arrays)
Mảng là một loạt các byte nhớ hoặc word nhớ liên tiếp nhau. Ví dụ để định nghĩa 1 mảng 3 byte là B_ARRAY,
giá trị ban đầu là 10h, 20h và 30h ta có thể viết :
B_ARRAY DB 10h,20h,30h
B_ARRAY là tên được gán cho byte đầu tiên
B_ARRAY+1 là tên của byte thứ hai
B_ARRAY+2 là tên của byte thứ ba
Nếu ASM gán địa chỉ offset là 0200h cho mảng B_ARRAY thì nội dung bộ nhớ sẽ như sau :
SYMBOL ADDRESS CONTENTS
B_ARRAY 200h 10h
B_ARRAY+1 201h 20h
B_ARRAY+2 202h 30h

Chỉ dẫn sau đây sẽ định nghĩa một mảng 4 phần tử có tên là W_ARRAY:
W_ARRAY DW 1000,40,29887,329
Giả sử mảng bắt đầu tại 0300h, bộ nhớ như sau:
SYMBOL ADDRESS CONTENTS
W_ARRAY 300h 1000d
W_ARRAY+2 302h 40d
W_ARRAY+4 304h 29887d
W_ARRAY+6 306h 329d


Byte thấp và byte cao của một word
Đôi khi chúng ta cần truy xuất tới byte thấp và byte cao của một biến Word.
Giả sử chúng ta định nghĩa :
WORD1 DW 1234h
Byte thấp của WORD1 chứa 34h
Còn byte cao của WORD1 chứa 12h
Ký hiệu địa chỉ của byte thấp là WORD1
Còn ký hiệu địa chỉ của byte cao là WORD1+1 .
Chuỗi các ký tự ( character strings)
Một mảng các mã ASCII có thể được định nghĩa bằng một chuỗi các ký tự .
Ví dụ : LETTERS DW 41h,42h,43h
tương đương với
LETTERS DW ‘ABC ’
Bên trong một chuỗi , ASM sẽ phân biệt chữ hoa và chữ thường . Vì vậy chuỗi ‘abc’ sẽ được chuyển thành 3 bytes : 61h, 62h và 63h.
Ta cũng có thể tổ hợp các ký tự và các số trong một định nghĩa.
Ví dụ : MSG DB ‘HELLO’, 0AH, 0DH, ‘$’
tương đương với
MSG DB 48H,45H,4CH,4Ch,4FH,0AH,0DH,24H


3.4 Các hằng ( constants)
Trong một chương trình các hằng có thể được đặt tên nhờ chỉ dẫn EQU (equates). Cú pháp của EQU là :
NAME EQU constant
Ví dụ : LF EQU 0AH
sau khi có khai báo trên thì LF được dùng thay cho 0Ah trong chương trình. Vì vậy ASM sẽ chuyễn các lệnh :
MOV DL,0Ah
và MOV DL,LF
thành cùng một mã máy.
Cũng có thể dùng EQU để định nghĩa một chuỗi
Ví dụ: PROMPT EQU ‘TYPE YOUR NAME ’
Sau khi có khai báo này, thay cho
MSG DB ‘TYPE YOUR NAME ’
chúng ta có thể viết
MSG DB PROMPT
3.5. Các lệnh cơ bản
CPU 8086 có rất nhiều lệnh, trong chương này, chúng ta sẽ xem xét 7 lệnh đơn giản của 8086 mà chúng thường được dùng với các thao tác di chuyển số liệu và thực hiện các phép toán số học.
Trong phần sau đây, WORD1 và WORD2 là các biến kiểu word, BYTE1 và BYTE2 là các biến kiểu byte .
3.5.1 Lệnh MOV và XCHG
Lệnh MOV dùng để chuyển số liệu giữa các thanh ghi, giữa 1 thanh ghi và 1 vị trí nhớ hoặc để di chuyển trực tiếp một số đến một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ.
Cú pháp của lệnh MOV là :
MOV Destination , Source
Ví dụ : MOV AX,WORD1
; lấy nội dung của WORD1 đưa vào thanh ghi AX
MOV AX,BX
; AX lấy nội dung của BX, BX không thay đổi
MOV AH,’A’
; AX lấy giá trị 41h
! Chú ý lệnh MOV
Lệnh Mov không làm ảnh hưởng thanh ghi cờ hiệu
Không thể chuyển dữ liệu trực tiếp giữa 2 toán hạng mà phải dùng 1 thanh ghi trung gian
Ví dụ: Chuyển dữ liệu 16bit từ Var1 vào Var2
Mov AX,Var1
Mov Var2,AX
Không thể chuyển trực tiếp 1 hằng vào 1 thanh ghi đoạn, muốn chuyển ta phải dùng 1 thanh ghi trung gian
Ví dụ: Muốn chuyển giá trị B800h vào thanh ghi DS
Mov AX,0B800h
Mov DS,AX
Không thề chuyển trực tiếp giữa hai thanh ghi đoạn

Lệnh XCHG
Lệnh XCHG ( Exchange) dùng để trao đổi nội dung của 2 thanh ghi hoặc của một thanh ghi và một ô nhớ.
Ví dụ : XCHG AH,BL
XCHG AX,WORD1
; trao đổi nội dung của thanh ghi AX và từ nhớ WORD1.
Không thể dùng lệnh này với các thanh ghi đoạn
3.5.2 Lệnh ADD, SUB, INC, DEC
Lệnh ADD và SUB được dùng để cộng và trừ nội dung của 2 thanh ghi, của một thanh ghi và một vị trí nhớ, hoặc cộng (trừ) một số với một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ.
Cú pháp:
ADD Destination , Source
SUB Destination , Source
Ví dụ :
ADD WORD1, AX
ADD BL , 5
SUB AX,DX ; AX=AX-DX
Không thể cộng trực tiếp thanh ghi đoạn
Lệnh ADD, SUB
Không được phép cộng hoặc trừ trực tiếp giữa 2 vị trí nhớ.
Để giải quyết vấn đề này người ta phải di chuyển byte (word) nhớ đến một thanh ghi sau đó mới cộng hoặc trừ thanh ghi này với một byte (word) nhớ khác.
Ví dụ:
MOV AL, BYTE2
ADD BYTE1, AL

Lệnh INC, DEC
Lệnh INC (incremrent) để cộng 1 vào nội dung thanh ghi hoặc một vị trí nhớ.
Lệnh DEC (decrement) để giảm bớt 1 khỏi một thanh ghi hoặc 1 vị trí nhớ.
Cú pháp:
INC Destination
DEC Destination
Ví dụ :
INC WORD1
INC AX
DEC BL
3.5.3 Lệnh NEG ( negative)
Lệnh NEG để đổi dấu của một thanh ghi hoặc một vị trí nhớ.
Cú pháp :
NEG destination
Công dụng để thực hiện phép trừ 1 hằng với 1 toán hạng (hằng không thể đứng trước). Ví dụ:
SUB 100,AL ; ASM không cho phép nên ta viết lại như sau:
SUB AL,100
NEG AL
3.6 Chuyển ngôn ngữ cấp cao
thành ngôn ngữ ASM
Giả sử A, B là 2 biến word. Anh/chị chuyển các mệnh đề sau ra ngôn ngữ ASM.
1.6.1 Mệnh đề B=A
MOV AX,A ; đưa A vào AX
MOV B,AX ; đưa AX vào B
1.6.2 Mệnh đề A=5-A
MOV AX,5 ; đưa 5 vào AX
SUB AX,A ; AX=5-A
MOV A,AX ; A=5-A
cách khác : NEG A ;A=-A
ADD A,5 ;A=5-A
1.6.3 Mệnh đề A=B-2*A
MOV AX,B ;Ax=B
SUB AX,A ;AX=B-A
SUB AX,A ;AX=B-2*A
MOV A,AX ;A=B-2*A
3.7 Cấu trúc của một
chương trình hợp ngữ
Một chương trình ngôn ngữ máy bao gồm:
mã (code)
số liệu (data)
ngăn xếp (stack).
Mỗi một phần chiếm một đoạn bộ nhớ. Mỗi một đoạn chương trình là được chuyển thành một đoạn bộ nhớ bởi ASM.
3.7.1 Các kiểu bộ nhớ
(memory models)
Độ lớn của mã và số liệu trong một chương trình được quy định bởi chỉ dẫn MODEL nhằm xác định kiểu bộ nhớ dùng với chương trình.
Cú pháp của chỉ dẫn MODEL như sau :
.MODEL memory_model
Bảng sau cho thấy các kiểu bộ nhớ :
3.7.2 Đoạn số liệu
Đoạn số liệu của chương trình chưá các khai báo biến, khai báo hằng...Để bắt đầu đoạn số liệu chúng ta dùng chỉ dẫn DATA với cú pháp như sau :
.DATA
;khai báo tên các biến , hằng và mảng
Ví dụ :
.DATA
WORD1 DW 2 ; gán 2 vào word1
WORD2 DW 5
MSG DB ‘THIS IS A MESSAGE ’
MASK EQU 10010010B ; hằng
3.7.3 Đoạn ngăn xếp
Mục đích của việc khai báo đoạn ngăn xếp là dành một vùng nhớ (vùng stack) để lưu trữ cho stack.
Cú pháp:
.STACK size
nếu không khai báo size thì 1KB được dành cho vùng stack.
.STACK 100h
;dành 256 bytes (=100h) cho vùng stack
3.7.4 Đoạn mã
Bắt đầu đoạn mã chưá các lệnh của chương trình:
.CODE
Bên trong đoạn mã các lệnh thường được tổ chức thành thủ tục (procedure), có cấu trúc như sau:
name PROC
;thân của thủ tục
name ENDP
Cấu trúc của 1 chương trình, phần CODE là thủ tục có tên MAIN:
.MODEL SMALL
.STACK 100h
.DATA
.CODE ; định nghĩa số liệu tại đây
MAIN PROC
;thân của thủ tục MAIN
MAIN ENDP
; các thủ tục khác nếu có
END MAIN
3.8 Các lệnh vào ra
Lệnh INT (interrupt)
Để gọi các chương trình con của BIOS và DOS có thể dùng lệnh INT với cú pháp như sau :
INT interrupt_number
ở đây interrupt_number là một số mà nó chỉ định một routine.
Ví dụ: INT 16h
; gọi routine thực hiện việc nhập số liệu từ Keyboard.
3.8.1 Lệnh INT 21h
INT 21h dùng để gọi một số lớn các các hàm (function) của DOS. Tuỳ theo giá trị mà chúng ta đặt vào thanh ghi AH, INT 21h sẽ gọi chạy một routine tương ứng .
Trong phần này ta sẽ quan tâm đến 2 hàm:
FUNCTION NUMBER ROUTINE
1 Nhập từ bàn phím một ký tự
2 Xuất ra màn hình 1 ký tự
FUCNTION 1 :
Nhập từ bàn phím một ký tự
Input : AH=1
Output: AL= mã ASCII của ký tự vừa nhập
AL=0 nếu không nhấn phím
Để gọi routine này thực hiện các lệnh sau:
MOV AH,1 ; input key function
INT 21h ; AL chứa mã ASCII của ký tự vừa nhập và hiển thị ra màn hình


FUNCTION 2 :
Xuất ra màn hình 1 ký tự
Input : AH=2
DL= mã ASCII của ký tự cần xuất
Output: AL= mã ASCII của ký tự cần xuất
Ví dụ: MOV AH,2
MOV DL,’?’ ; ký tự ‘?’
INT 21H ; hiển thị ký tự ‘?’
Nếu DL chưá ký tự điều khiển thì khi gọi INT 21h, ký tự điều khiển sẽ được thực hiện. Các ký tự điều khiển thường dùng xem phụ lục A/223
ASCII code (Hex) FUNCTION
7 beep
8 b.space – nhập b.phím 1 ký tự 0 h.thị
9 tab – xuất một chuỗi ký tự ra mhình
A line feed - nhập chuỗi từ bàn phím
D carriage return (Enter)
3.9 Chương trình ví dụ: chương trình đọc một ký tự từ bàn phím và in nó trên đầu dòng mới

.MODEL SMALL
.STACK 100H
.CODE
MAIN PROC
; display dấu nhắc
MOV AH,2
MOV DL,’?’
INT 21H
; nhập 1 ký tự
MOV AH,1 ; hàm đọc ký tự
INT 21H ; ký tự được đưa vào AL
MOV BL,AL ; cất ký tự trong BL
; nhảy đến dòng mới
MOV AH,2 ; hàm xuất 1 ký tự
MOV DL,0DH ; ký tự carriage return
INT 21H ; thực hiện c.r.
MOV DL,0AH ; ký tự line feed
INT 21H ; thực hiện line feed
; xuất ký tự
MOV DL,BL ; đưa ký tự vào DL
INT 21H ; xuất ký tự
; trở về DOS
MOV AH,4CH ; hàm thoát về DOS
INT 21H ; exit to DOS
MAIN ENDP
END MAIN

3.10 Xuất một chuỗi ký tự
Trong chương trình trên đây ta đã dùng INT 21H hàm 2 và 4 để đọc và xuất một ký tự.
Hàm 9 ngắt 21H có thể dùng để xuất một chuỗi ký tự.
Input : DX=địa chỉ của chuỗi
Chuỗi kết thúc bằng dấ ‘$’
Ký tự $ ở cuối chuỗi sẽ không được in lên màn hình. Nếu chuỗi có chứa ký tự điều khiển thì chức năng tương ứng sẽ thực hiện.
Chương trình in lên màn hình chuỗi “HELLO!”. Chuỗi HELLO được định nghĩa như sau:
MSG DB ‘HELLO!$’
Lệnh LEA (Load Effective Address) nạp địa chỉ
LEA destnation , source
Ngắt 21h, hàm số 9 sẽ xuất một chuỗi ký tự ra màn hình với điều kiện địa chỉ của biến chuỗi phải ở trên DX . Có thể thực hiện điều này bởi lệnh :
LEA DX,MSG
; đưa địa chỉ offset của biến MSG vào DX

PRINT STRING PROGRAM
.MODEL SMALL
.STACK 100H
.DATA
MSG DB ‘HELLO!$’
.CODE
MAIN PROC
; initialize DS
MOV AX,@DATA
MOV DS,AX
; display message
LEA DX,MSG
MOV AH,9
INT 21H
; return to DOS
MOV AH,4CH
INT 21H
MAIN ENDP
END MAIN
CASE COVERT PROGRAM
.MODEL SMALL
.STACK 100H
.DATA
CR EQU 0DH
LF EQU 0AH
MSG1 DB ‘ENTER A LOWER CASE LETTER:$’
MSG2 DB 0DH,0AH,’IN UPPER CASE IT IS :’
CHAR DB ?,’$’ ; định nghĩa biến CHAR có giá trị ban đầu chưa xác định
.CODE
MAIN PROC
; INITIALIZE DS
MOV AX,@DATA
MOV DS,AX
;PRINT PROMPT USER
LEA DX,MSG1 ; lấy thông điệp số 1
MOV AH,9
INT 21H ; xuất nó ra màn hình
;nhập vào một ký tự thường và đổi nó thành ký tự hoa
MOV AH,1 ; nhập vào 1 ký tự
INT 21H ; cất nó trong AL
SUB AL,20H ; đổi thành chữ hoa và cất nó trong AL
MOV CHAR, AL ; cất ký tự trong biến CHAR
; xuất ký tự trên dòng tiếp theo
LEA DX, MSG2 ; lấy thông điệp thứ 2
MOV AH,9
INT 21H ; xuất chuỗi 2, vì MSG2 0 kết thúc bởi ký tự $ nên tiếp tục xuất ký tự có trong biến CHAR
;dos exit
MOV AH,4CH
INT 21H ; dos exit
MAIN ENDP
END MAIN
Yêu cầu nhập 1 ký tự, sau đó thay đổi ký tự đã nhập thành ký tự đi liền trước theo thứ tự ASCII và in ra màn hình
3.1 Ví dụ về lệnh nhảy
Để hình dung được lệnh nhảy làm việc như thế nào chúng ta hãy viết chương trình in ra toàn bộ tập các ký tự IBM .

.MODEL SMALL
.STACK 100H
.CODE
MAIN PROC
MOV AH,2 ; hàm xuất ký tự
MOV CX,256 ; số ký tự cần xuất
MOV DL,0 ; DL giữ mã ASCII của ký tự NUL
PRINT_LOOP :
INT 21H ;display character
INC DL
DEC CX
JNZ PRINT_LOOP ;nhảy đến print_loop nếu CX# 0
;DOS EXIT
MOV AH,4CH
INT 21H
MAIN ENDP
END MAIN
Nhảy có dấu
SYMBOL DESCRITION CONDITION FOR JUMPS
JG/JNLE jump if greater than ZF=0 and SF=OF
jump if not less than or equal to
JGE/JNL jump if greater than or equal to SF=OF
jupm if not less or equal to
JL/JNGE jump if less than
jump if not greater or equal SF<>OF

JLE/JNG jump if less than or equal ZF=1 or SF<>OF jump if not greater
Lệnh CMP ( Compare)
Các lệnh nhảy thường lấy kết qủa của lệnh Compare như là điều kiện. Cú pháp của lệnh CMP là :
CMP destination, source
Lệnh này so sánh toán hạng nguồn và toán hạng đích bằng cách tính hiệu Dest - Src. Kết qủa không được cất giữ . Lệnh CMP giống như lệnh SUB, chỉ khác: lệnh CMP toán hạng đích không thay đổi.
Hiển thị câu hỏi “Is if after 12 noon (Y/N)? và chờ ta bấm một phím,
nếu ta bấm y hay Y thông báo “Good afternoon!”,
còn bấm n hay N (hay bất kỳ phím) thông báo “Good morning!”
.MODEL SMALL
.STACK 100h
.DATA
TimePrompt DB ‘Is it after 12 noon (Y/N)?$
GoodMorningMsg LABEL BYTE
DB 0Dh,0Ah, ‘Good morning!’,0Dh,0Ah,’$’
GoodAfternoonMsg LABEL BYTE
DB 0Dh,0Ah, ‘Good afternoon!’,0Dh,0Ah,’$’
.CODE
Begin:
MOV AX, @DATA
MOV DS, AX
LEA DX,TimePrompt
MOV AH, 09h
INT 21h
MOV AH, 01h ;Nhập một ký tự chứa vào AL
INT 21h
CMP AL, ‘y’ ; Ký tự đã gõ là y?
JZ IsAfternoon ; Đúng, nhảy tới IsAfternoon
CMP AL, ‘Y’ ;Ký tự gõ là Y?
JNZ IsMorning ;Không nhảy tới IsMorning

IsAfternoon:
;Không gõ y hay Y
LEA DX,GoodAfternoonMsg
JMP DisplayGreeting
IsMorning:
LEA DX,GoodMorningMsg
DisplayGreenting:
MOV AH, 09h
INT 21h

MOV AX,4C00h
INT 21h
END Begin

Diễn dịch lệnh nhảy có điều kiện
Ví dụ trên đây về lệnh CMP cho phép lệnh nhảy sau nó chuyển điều khiển đến nhãn BELOW các lệnh
CMP AX,BX
JG BELOW
có nghĩa là nếu AX>BX thì nhảy đến nhãn BELOW

Mặc dù lệnh CMP được thiết kế cho các lệnh nhảy. Nhưng lệnh nhảy có thể đứng trước 1 lệnh khác, chẳng hạn :
DEC AX
JL THERE
có nghĩa là nếu AX trong diễn dịch có dấu < 0 thì điều khiển được chuyển cho THERE

3.11 Lệnh JMP
Lệnh JMP ( jump) là lệnh nhảy không điều kiện.
Cú pháp:
JMP destination
Trong đó destination là một nhãn ở trong cùng 1 đọan với lệnh JMP.
Lệnh JMP dùng để khắc phục hạn chế của các lệnh nhảy có điều kiện (không quá 126 bytes kể từ vị trí của lệnh nhảy có điều kiện)

Ví dụ chúng ta có đoạn chương trình sau :
TOP:
; thân vòng lặp
DEC CX
JNZ TOP ; nếu CX>0 tiếp tục lặp
MOV AX,BX
giả sử thân vòng lặp chứa nhiều lệnh mà nó vượt khỏi 126 bytes trước lệnh JNZ TOP . Có thể giải quyết tình trạng này bằng các lệnh sau :
TOP:
; thân vòng lặp
DEC CX
JNZ BOTTOM ; nếu CX>0 tiếp tục lặp
JMP EXIT
BOTTOM:
JMP TOP
EXIT:
MOV AX,BX

3.12 Cấu trúc rẽ nhánh
Trong ngôn ngữ cấp cao cấu trúc rẽ nhánh cho phép một chương trình rẽ nhánh đến những đoạn khác nhau tuỳ thuộc vào các điều kiện . Trong phần này chúng ta sẽ xem xét 3 cấu trúc
a. IF-THEN
b. IF_THEN_ELSE
c. CASE
a. IF-THEN
Cấu trúc IF-THEN có thể diễn đạt như sau :
IF condition is true
THEN
execute true branch statements
END IF
Ví dụ : Thay thế giá trị trên AX bằng giá trị tuyết đối của nó
IF AX<0
THEN
replace AX by -AX
END-IF
Có thể mã hoá như sau :
; if AX<0
CMP AX,0
JNL END_IF ; no, exit
;then
NEG AX ; yes, đổi dấu
END_IF :
b. IF_THEN_ELSE
IF condition is true
THEN
execute true branch statements
ELSE
execute false branch statements
END_IF
Ví dụ : giả sử AL và BL chứa ASCII code của 1 ký tự. Hãy xuất ra màn hình ký tự trước (theo thứ tự ký tự ). Thuật toán
IF AL<= BL
THEN
display AL
ELSE
display character in BL
END_IF

Có thể mã hoá như sau :
MOV AH,2
; chuẩn bị xuất ký tự
;if AL<=BL
CMP AL,BL ;AL<=BL?
JNBE ELSE_
; nếu không nhỏ hơn hay = BL
;then
MOV DL,AL
JMP DISPLAY
ELSE_:
MOV DL,BL
DISPLAY:
INT 21H
END_IF :
c. CASE
Case là một cấu trúc rẽ nhánh nhiều hướng. Cấu trúc của CASE như sau :
CASE expression
value_1 : Statements_1
value_2 : Statements_2
…
value_n : Statements_n
Ví dụ : Nếu AX < 0 thì đặt -1 vào BX
Nếu AX = 0 thì đặt 0 vào BX
Nếu AX > 0 thì đặt 1 vào BX
Thuật toán :
CASE AX
< 0 put -1 in BX
= 0 put 0 in BX
> 0 put 1 in BX

Có thể mã hoá như sau :
; case AX
CMP AX,0 ;test AX
JL NEGATIVE ;AX<0
JE ZERO ;AX=0
JG positive ;AX>0
NEGATIVE:
MOV BX,-1
JMP END_CASE
ZERO:
MOV BX,0
JMP END_CASE
POSITIVE:
MOV BX,1
JMP END_CASE
END_CASE :
Rẽ nhánh với tổ hợp các điều kiện
Đôi khi tình trạng rẽ nhánh trong các lệnh IF ,CASE cần một tổ hợp các điều kiện dưới dạng :
Condition_1 AND Condition_2
Condition_1 OR Condition_2

Ví dụ về điều kiện AND :
Đọc 1 ký tự và nếu là ký tự hoa thì in ra MH.
Thuật toán :
Read a character ( into AL)
IF ( ‘A’<= character ) AND ( charater <= ‘Z’)
THEN
display character
END_IF


Ví dụ về điều kiện AND :
Đọc 1 ký tự và nếu là ký tự hoa thì in ra MH.
; read a character
MOV AH,2
INT 21H ; character in AL
; IF ( ‘A’<= character ) AND ( charater <= ‘Z’)
CMP AL,’A’ ; char >=‘A’?
JNGE END_IF ;no, exit
CMP AL,’Z’ ; char <=‘Z’?
JNLE END_IF ; no exit
; then display it
MOV DL,AL
MOV AH,2
INT 21H
END_IF :

Ví dụ về điều kiện OR : Đọc một ký tự , nếu ký tự đó là ‘Y’ hoặc ‘y’ thì in nó lên màn hình , ngược lại thì kết thúc chương trình .
Thuật toán
Read a charcter ( into AL)
IF ( chr =‘Y’) OR ( chr=‘y’)
THEN
dispplay it
ELSE
terminate the program
END_IF

Code
;read a character
MOV AH,2
INT 21H
; character in AL

;IF ( chr =‘y’ ) OR ( chr = ‘Y’)
CMP AL,’y’ ; chr =‘y’?
JE THEN ;=, in Chr
CMP AL,’Y’ ; chr =‘Y’?
JE THEN ;=, in Chr
JMP ELSE_ ;<> , terminate
THEN :
MOV DL,AL
MOV AH,2
INT 21H
JMP END_IF
ELSE_:
MOV AH,4CH
INT 21h
END_IF :
3.13 Cấu trúc lặp

Một vòng lặp gồm nhiều lệnh được lặp lại, số lần lặp phụ thuộc điều kiện.
a. Vòng FOR
b. Vòng WHILE
c. Vòng REPEAT
a. Vòng FOR
Lệnh LOOP có thể dùng để thực hiện vòng FOR.
Cú pháp :
LOOP destination_label
Số đếm cho vòng lặp là thanh ghi CX mà ban đầu nó được gán 1 giá trị nào đó . Khi lệnh LOOP được thực hiện CX sẽ tự động giảm đi 1. Nếu CX chưa bằng 0 thì vòng lặp được thực hiện tiếp tục. Nếu CX=0 lệnh sau lệnh LOOP được thực hiện
Dùng lệnh LOOP , vòng FOR có thể thực hiện như sau :
; gán cho cho CX số lần lặp
TOP:
; thân của vòng lặp
LOOP TOP

Ví dụ : Dùng vòng lặp in ra 1 hàng 80 dấu ‘*’
MOV CX,80 ; CX chưá số lần lặp
MOV AH,2 ; hàm xuất ký tự
MOV DL,’*’ ;DL chưá ký tự ‘*’
TOP:
INT 21h ; in dấu ‘*’
LOOP TOP ; lặp 80 lần
Lưu ý rằng vòng FOR cũng như lệnh LOOP thực hiện ít nhất là 1 lần. Do đo nếu ban đầu CX=0 thì vòng lặp sẽ thực hiện lặp đến 65535 lần. Để tránh tình trạng này, lệnh JCXZ (Jump if CX is zero) phải được dùng trước vòng lặp.
Lệnh JXCZ có cú pháp như sau :
JCXZ destination_label
Nếu CX=0 điều khiển được chuyển cho destination_label. Các lệnh sau đây sẽ đảm bảo vòng lặp không thực hiện nếu CX=0
JCXZ SKIP
TOP :
; thân vòng lặp
LOOP TOP
SKIP :


b. Vòng WHILE
Vòng WHILE phụ thuộc vào 1 điều kiện. Nếu điều kiện đúng thì thực hiện vòng WHILE. Vì vậy nếu điều kiện sai thì vòng WHILE không thực hiện gì cả .
Ví dụ : Viết đoạn mã đếm số ký tự được nhập vào trên cùng một hàng .
MOV DX,0 ; DX để đếm số ký tự
MOV AH,1 ;hàm đọc 1 ký tự
INT 21h ; đọc ký tự vào AL
WHILE_:
CMP AL,0DH ; có phải là ký tự CR?
JE END_WHILE ; đúng , thoát
INC DX ;tăng DX lên 1
INT 21h ; đọc ký tự
JMP WHILE_ ; lặp
END_WHILE :
c. Vòng REPEAT
Cấu trúc REPEAT: repeat statements
until condition
Trong cấu trúc repeat mệnh đề được thi hành đồng thời điều kiện được kiểm tra. Nếu điều kiện đúng thì vòng lặp kết thúc.
Ví dụ : Viết đoạn mã đọc vào các ký tự cho đến khi gặp ký tự trống .
MOV AH,1 ; đọc ký tự
REPEAT:
INT 21h ; ký tự trên AL
;until
CMP AL,’ ‘ ; AL=‘ ‘?
JNE REPEAT
Lưu ý: REPEAT tiến hành ít nhất 1 lần, trong khi đó WHILE có thể không tiến hành lần nào nếu từ đầu điều kiện bị sai.
3.14 Lập trình với cấu trúc cấp cao
Bài toán : Viết chương trình nhắc người dùng gõ vào một dòng văn bản. Trên 2 dòng tiếp theo in ra ký tự viết hoa đầu tiên và ký tự viết hoa cuối cùng theo thứ tự alphabetical. Nếu người dùng gõ vào một ký tự thường, máy sẽ thông báo ‘No capitals’
Kết qủa chạy chương trình sẽ như sau :
Type a line of text :
TRUONG DAI HOC SU PHAM
First capital = A
Last capital = U
Để giải bài toán này ta dùng kỹ thuật lập trình TOP-DOWN, nghĩa là chia nhỏ bài toán thành nhiều bài toán con. Có thể chia bài toán thành 3 bài toán con như sau :
1. Xuất 1 chuỗi ký tự ( lời nhắc)
2. Đọc và xử lý 1 dòng văn bản
3. In kết qủa
Bước 1: Hiện dấu nhắc .
Bước này có thể mã hoá như sau :
MOV AH,9 ; hàm xuất chuỗi
LEA DX,PRMOPT ;lấy địa chỉ chuỗi vào DX
INT 21H ; xuất chuỗi
Dấu nhắc có thể mã hoá như sau trong đoạn số liệu .
PROMPT DB ‘Type a line of text:’,0DH,0AH,’$’
Bước 2 : Đọc và xử lý một dòng văn bản
Đọc các ký tự từ bàn phím , tìm ra ký tự đầu và ký tự cuối , nhắc nhở người dùng nếu ký tự gõ vào không phải là ký tự hoa.

Có thể biễu diễn bước này bởi thuật toán sau :
Read a character
WHILE character is not a carrige return DO
IF character is a capital (*)
THEN
IF character precedes first capital
Then
first capital= character
End_if
IF character follows last character
Then
last character = character
End_if
END_IF
Read a character
END_WHILE
Trong đó dòng (*) có nghĩa là điều kiện để ký tự là hoa là điều kiện AND
IF ( ‘A’<= character ) AND ( character <= ‘Z’)

MOV AH,1 ; đọc ký tự
INT 21H ; ký tự trên AL
WHILE :
;trong khi ký tự gõ vào không phải là CR thì thực hiện
CMP AL,0DH ; CR?
JE END_WHILE ;yes, thoát
; nếu ký tự là hoa
CMP AL,’A’ ; char >=‘A’?
JNGE END_IF
;không phải ký tự hoa thì nhảy đến END_IF
CMP AL,’Z’ ; char <= ‘Z’?
JNLE END_IF
; không phải ký tự hoa thì nhảy đến END_IF
; thì
; nếu ký tự nằm trước biến FIRST (giá trị ban đầu là‘[‘ : ký tự sau Z )
CMP AL,FISRT ; char JNL CHECK_LAST; >=
; thì ký tự viết hoa đầu tiên = ký tự
MOV FIRST,AL ;FIRST=chr.
;end_if

CHECK_LAST:
; nếu ký tự là sau biến LAST ( giá trị ban đầu là ‘@’: ký tự trước A)
CMP AL,LAST ; char > LAST ?
JNG END_IF ; <=
;thì ký tự cuối cùng = ký tự
MOV LAST, AL ;LAST = character
;end_if
END_IF :
; đọc một ký tự
INT 21H ; ký tự trên AL
JMP WHILE_ ; lặp
END_WHILE:
Các biến FIRST và LAST định nghĩa như sau:
FIRST DB ‘[ $‘ ;‘[‘ là ký tự sau Z
LAST DB ‘@ $ ’ ;‘@’ là ký tự trước A

Bước 3 : In kết qủa
Thuật toán
IF no capital were typed
THEN
display ‘No capital’
ELSE
display first capital and last capital
END_IF
Bước 3 sẽ phải in ra các thông báo :
NOCAP_MSG nếu không phải chữ in
CAP1_MSG chữ in đầu tiên
CAP2_MSG chữ in cuối cùng
Chúng được định nghĩa như sau trong đoạn số liệu .
NOCAP_MSG DB 0DH,0AH,‘No capitals $’
CAP1_MSG DB 0DH,0AH, ‘First capital= ’
FIRST DB ‘[ $ ’
CAP2_MSG DB 0DH,0AH,‘Last capital=’
LAST DB ‘@ $’
Bước 3 có thể mã hoá như sau :
;in kết quả
MOV AH,9 ; hàm xuất ký tự
; IF không có chữ hoa nào được nhập thì FIRST =‘[’
CMP FIRST,’[’ ; FIRST=‘[’ ?
JNE CAPS ; không , in kết qủa
;THEN
LEA DX,NOCAP_MSG
INT 21H
CAPS:
LEA DX,CAP1_MSG
INT 21H
LEA DX,CAP2_MSG
INT 21H
; end_if

Chương trình có thể viết như sau:
.MODEL SMALL
.STACK 100h
.DATA
PROMPT DB ‘Type a line of text’, 0DH, AH, ‘$’
NOCAP_MSG DB 0DH,0AH, ‘No capitals $’
CAP1_MSG DB 0DH,0AH, ‘First capital=’
FIRST DB ‘[ $’
CAP2_MSG DB ‘Last capital = ’
LAST DB ‘@ $’
.CODE
MAIN PROC
; khởi tạo DS
MOV AX,@DATA
MOV DS,AX
; in dấu nhắc
MOV AH,9 ; hàm xuất chuỗi
LEA DX,PROMPT ;lấy địa chỉ chuỗi vào DX
INT 21H ; xuất chuỗi

;đọc và xử lý 1 dòng văn bản
MOV AH,1 ; đọc ký tự
INT 21H ; ký tự trên AL
WHILE :
;trong khi ký tự gõ vào không phải là CR thì thực hiện
CMP AL,0DH ; CR?
JE END_WHILE ;yes, thoát
; nếu ký tự là hoa
CMP AL,’A’ ; char >=‘A’?
JNGE END_IF ;0 phải K.tự hoa, nhảy đến END_IF
CMP AL,’Z’ ; char <= ‘Z’?
JNLE END_IF ; 0 phải k.tự hoa, nhảy đến END_IF
; thì
; nếu ký tự nằm trước biến FIRST
CMP AL,FISRT ; char < FIRST ?
JNL CHECK_LAST ; >=
; thì ký tự viết hoa đầu tiên = ký tự
MOV FIRST,AL ; FIRST=character
;end_if
CHECK_LAST:
; nếu ký tự là sau biến LAST
CMP AL,LAST ; char > LAST ?
JNG END_IF ; <=
;thì ký tự cuối cùng = ký tự
MOV LAST, AL ;LAST = character
;end_if
END_IF :
; đọc một ký tự
INT 21H ; ký tự trên AL
JMP WHILE_ ; lặp
END_WHILE:
;in kết quả
MOV AH,9 ; hàm xuất ký tự
; IF không có chữ hoa nào được nhập thì FIRST =‘[‘
CMP FIRST,’[‘ ; FIRST=‘[‘ ?
JNE CAPS ; không , in kết qủa
;Then
LEA DX,NOCAP_MSG
INT 21H
CAPS:
LEA DX,CAP1_MSG
INT 21H
LEA DX,CAP2_MSG
INT 21H
; end_if
; dos exit
MOV AH,4CH
INT 21h
MAIN ENDP
END MAIN



Bài tập1:
Viết chương trình nhập vào 1 số (2-8)
In ra màn hình ngày trong tuần tương ứng
Bài tập2:
Nhập vào 1 số nguyên n, không dấu (1-10)
Tính tổng=1+2+..+N

Mul desc
Desc là thanh ghi bất kỳ, nhân với giá trị trong thanh ghi AL
Kết quả lưu vào AX