Lập chương trình cho máy tính

Lập chương trình cho máy tính
Ngôn ngữ lập trình C - Giới thiệu


Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Tài liệu tham khảo
Bài giảng: Kỹ thuật lập trình. Lưu Nguyễn Kỳ Thư, Tân Hạnh. Khoa CNTT2, Học viện CNBCVT.
Ngôn Ngữ Lập Trình C. Quách Tuấn Ngọc. Nhà Xuất Bản Giáo Dục, 1998.
Efficient C programming. Mark Allen Weiss. Prentice Hall, 1998.
Introduction to Computing System, from Bits and Gates to C and Beoynd. Yale N. Patt, Sanjay J. Patel. McGrawHill, 1999.

Một số khái niệm
Computer program –chương trình máy tính là một tập các câu lệnh (instruction) hướng dẫn máy tính làm một số việc nhất định.
Programming language - Ngôn ngữ lập trình là ngôn ngữ để viết chương trình. Có nhiều loại ngôn ngữ lập trình.
Compiler – trình biên dịch, là phần mềm chịu trách nhiệm dịch chương trình viết bằng một ngôn ngữ lập trình sang dạng mã máy.
MACHINE CODE
ASSEMBLER LANGUAGES

HIGH-LEVEL
LANGUAGES
ForTran, COBOL, C, C++,
LISP, Pascal, Java, ...
4GLs
ORACLE, SEQUEL, INGRES, ...
5GLs
artificial intelligence
Các lớp Ngôn ngữ lập trình
Thuật toán - Algorithm
Tập các lệnh được tổ chức có thứ tự nhằm giải quyết một bài toán hoặc đạt đến một mục tiêu nào đó.
Ví dụ:
hướng dẫn chế biến một món ăn,
hướng dẫn sửa chữa xe máy,
cách giải một bài toán.
…
Algorithm –Thuật toán - Thuật giải
Thuật giải tốt
Một thuật giải tốt là thuật giải:
chính xác
rõ ràng
đúng
hiệu quả
và có thể bảo trì được.

Chúng ta có thể viết một thuật giải cho máy tính bằng ngôn ngữ bình thường nhưng có thể không rõ ràng. Thay vào đó, chúng ta sẽ dùng ngôn ngữ lập trình (hoặc một ngôn ngữ giả lập ngôn ngữ lập trình gọi là mã giả pseudocode)
Tính điểm trung bình môn học
Nhập: điểm thực hành Vật Lý, điểm bài tập, điểm bài kiểm tra giữa học kỳ, điểm bài kiểm tra cuối học kỳ.
Điểm hệ số
Thực hành : 8 2
bài tập: 9 2
KT giữa kỳ: 8 4
KT cuối kỳ: 8 6

Tổng cộng: TONG = 8*2 + 9*2 + 8*4 + 8*6
Điểm trung bình: TB = TONG/(2+2+4+6)
Sơ đồ xử lý
Sử dụng sơ đồ xử lý để minh họa quá trình xử lý một chương trình.
start,stop
condition expression
process
data
flow
Bài tập: dùng sơ đồ để biểu diễn bài toán nhập và tính điểm trung bình.
Ngôn ngữ lập trình C
có thể đọc và viết mã chương trình trên hầu hết các hệ thống.
chuyển lên C++ và có thể viết các kịch bản CGI (CGI script) cho các Website.
C là ngôn ngữ biên dịch (complied language).

Viết chương trình bằng ngôn ngữ C bằng các chương trình soạn thảo (Notepad, copy con, các công cụ viết chương trình)
Không dùng các chương trình soạn thảo văn bản (vd:Word, WordPad)
Hello
C
Compiler
Lập chương trình cho máy tính
Ngôn ngữ lập trình C – Khái niệm cơ sở
Biến, Hằng, Toán tử, Kiểu dữ liệu cơ sở, Các phép toán và Các từ khóa


Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Chương trình C đầu tiên
#include

int main()
{
printf(“Hello ");
return 0;
}

Chương trình C
#include
khai báo sử dụng thư viện xuất/nhập chuẩn (standard I/O library). Các thư viện khác: string, time, math…
int main()
khai báo hàm main(). Chương trình C phải khai báo (duy nhất) một hàm main(). Khi chạy, chương trình sẽ bắt đầu thực thi ở câu lệnh đầu tiên trong hàm main().
{ … }
mở và đóng một khối mã.
printf
hàm printf() gửi kết xuất ra thiết bị xuất chuẩn (màn hình). Phần nằm giữa “…“ gọi là chuỗi định dạng kết xuất (format string)
return 0;
ngừng chương trình. Mã lỗi 0 (error code 0) – không có lỗi khi chạy chương trình.
Mở rộng 1
#include

int main()
{
int a, b, c;
a = 5;
b = 7;
c = a + b;
printf(“%d + %d = %d “, a, b, c);
return 0;
}

Biến (variable)
dùng để giữ các giá trị.
Khai báo: ;

vd: int b;

Gán giá trị vào biến:
= ;

vd: b = 5;

Sử dụng biến:

printf(“%d + %d = %d “, a, b, c);
Mở rộng 2
#include

int main()
{
int a, b, c;
printf(“Nhap so thu nhat: “);
scanf(“%d”, &a);
printf(“Nhap so thu hai: “);
scanf(“%d”, &b);
c = a + b;
printf(“%d + %d = %d “, a, b, c);
return 0;
}
Nhap so thu nhat:
Nhap so thu hai:
5 + 7 = 12
5
7
5
7
12
a
b
c
C:> tong.exe
C:>_
Chú ý
C phân biệt chữ hoa/chữ thường do đó phải viết đúng tên lệnh.
vd: printf chứ không phải là Printf, pRintf, PRINTF.

Trong câu lệnh scanf() để lấy giá trị vào biến, phải luôn dùng dấu & trước tên biến.

Khi gọi các hàm phải khai báo các tham số đúng vị trí và đầy đủ.

Phải khai báo biến trước khi sử dụng trong chương trình.
Các Toán tử
Các toán tử so sánh và toán tử logic
Các kiểu dữ liệu cơ bản
Integer: int (các giá trị nguyên 4-byte)
Floating point: float (các giá trị dấu chấm động 4-byte)
Character: char (ký tự 1-byte)
Double: double (dấu chấm động 8-byte)
Short: short (số nguyên 2-byte)
unsigned short (số nguyên không dấu)
unsigned int
Biến và hằng số
Biến số (variable) được dùng để giữ các giá trị và có thể thay đổi các giá trị mà biến đang giữ

Khai báo: varname;
Vd:
int i;
float x, y, z;
char c;

Gán giá trị cho biến: = ;
vd:
i = 4;
x = 5.4;
y = z = 1.2;
Hằng số
Hằng số (constant) giá trị không thay đổi trong quá trình sử dụng.

Khai báo hằng:
#define

vd:
#define TRUE 1
#define FALSE 0

Kiểu và chuyển kiểu (typecasting)
C cho phép chuyển đổi kiểu dữ liệu cơ bản trong khi đang tính toán.
ví dụ:
void main()
{
float a;
int b;
b = 10/3;
a = (float)10/3;
printf(“a = %f b = %d ”, a, b);
}

Chú ý: khi thực hiện chuyển kiểu có thể gây ra mất ý nghĩa dữ liệu
Định nghĩa kiểu (typedef)
Có thể định nghĩa các kiểu riêng bằng lệnh typedef.

vd:
#define TRUE 1
#define FALSE 0
typedef int boolean;

void main() {
boolean b;
b = FALSE;
/*...*/
}
Các phép toán số học
+ - / *
%: phép chia lấy phần dư trong số nguyên. (modulo).
i = i + 1; i++; ++i;
i = i – 1; i--; --i;
i = i + 3; i += 3;
i = i * j; i *= j;

Mở rộng 1
#include

int main()
{
int a, b, c;
a = 5;
b = 7;
c = a + b;
printf(“%d + %d = %d “, a, b, c);
return 0;
}

Lập chương trình cho máy tính
Các cấu trúc điều khiển

Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Câu lệnh điều kiện if
if ()
{
/* cac lenh thuc hien neu dieu kien dung */
}
…


expression
statement(s)
Next statement
True
False
Ví dụ
#include

int main() {
int b;

printf("Enter a value:");
scanf("%d", &b);
if (b < 0)
printf("The value
is negative ");
return 0;
}
if … else …
if ()
{
/* cac lenh thuc hien neu dieu kien dung */
}
else
{
/* cac lenh thuc hien neu dieu kien sai */
}
…


expression
statement1
Next statement
True
False
statement2
Ví dụ
…
printf(“1/X is: “);
if(X)
printf(“ %f ”, 1/X);
else
printf(“ undefined ”);
…

Lỗi đơn giản nhưng dễ phạm
#include

int main() {
int b;

printf("Enter a value:");
scanf("%d", &b);
if (b == 5)
printf(“b is "); printf( “5 ”);
return 0;
}
Lỗi đơn giản nhưng dễ phạm
printf(“1/X is: “);
if(X < 0) ;
printf(“ X is negative ”);
…

Ví dụ: Kiểm tra nhiều điều kiện
#include
int main() {
int b;

printf("Enter a value:");
scanf("%d", &b);
if (b < 0)
printf("The value is negative ");
else if (b == 0)
printf("The value is zero ");
else
printf("The value is positive ");
return 0;
}

Bài tập: Viết chương trình giải phương trình bậc nhất:
ax + b = 0. Biện luận các điều kiện có nghiệm của phương trình.
Điều kiện lồng nhau
Câu lệnh if có thể được lồng vào nhau.
if ( X >= 0 ) {
if ( Y < 0 )
Y = Y + sqrt(X);
}
else
Y = Y + sqrt(-X);

Tuy nhiên, cần chú ý đến thứ tự các cặp lệnh if … else … khi lồng các lệnh if. Nếu không sẽ phát sinh lỗi.
if ( X >= 0 )
if ( Y < 0 )
Y = Y + sqrt(X);
else
Y = Y + sqrt(-X);

Bài tập: Viết chương trình giải phương trình bậc 2:
ax^2 + bx +c = 0. Chú ý các điều kiện có nghiệm.
Lặp - lệnh while
while (bieu thuc dieu kien)
{cac lenh}
Khi biểu thức điều kiện (expression) còn khác 0 (TRUE), lệnh (statement) tiếp tục được thực hiện. Nếu expression bằng 0 (FALSE), lệnh while dừng và chương trình sẽ gọi lệnh kế tiếp sau while.
Nếu lúc đầu expression bằng 0 thì (statement) trong while không bao giờ được gọi thực hiện.
expression
statement(s)
Next statement
True
False
Ví dụ
In bảng đổi nhiệt độ từ độ Fahrenheit (oF) sang độ Celcius (oC).

#include

int main() {
int a = 0;
while (a <= 100) {
printf("%4d degrees F = %4d degrees C ",a, (a - 32)*5/9);
a = a + 10;
}
return 0;
}
Lặp - lệnh for
for (initialization; test; adjustment)
{statement(s)}
Khởi động. Sau đó, nếu điều kiện (test) khác 0: lệnh (statement) được thi hành, lệnh điều chỉnh lại “biến đếm” được gọi thi hành.

test
statement(s)
Next statement
True
False
adjustment
initialization
Ví dụ
Bài toán đổi nhiệt độ. Yêu cầu: hiển thị nhiệt độ chính xác đến con số thập phân sau dấu phẩy.

#include

int main() {
float a = 0;
int i;
for(i=0; i<=100; i+=10) {
printf("%6.2f degrees F = %6.2f degrees C ",
a, (a - 32.0) * 5.0 / 9.0);
a = a + 10;
}
return 0;
}
Lặp - lệnh do while
do
{statement(s)}
while (expression) ;
Thực hiện lệnh (statement). Kiểm tra biểu thức điều kiện (expression). Nếu (expression) bằng 0, dừng. Nếu không, thực hiện (statement).
Lệnh do while thực hiện (statement) ít nhất một lần.

expression
statement(s)
Next statement
True
False
Ví dụ - giao diện chương trình
#include
#include
#define PTB1 1
#define PTB2 2
#define STOP 3

int main()
{
int i;
do {
clrscr(); // xoa man hinh
printf(“ Chuong trinh giai phuong trinh bac thap ”);
printf(“ 1. Giai phuong trinh bac 1: ax + b = 0 ”);
printf(“ 2. Giai phuong trinh bac 2 : ax^2 + bx + c = 0 ”);
printf(“ 3. Thoat chuong trinh ”);
printf(“ Chon muc so (1/2/3) ? “);
scanf(“%d”, &i);
if(i == PTB1)
printf(“Giai phuong trinh bac 1: hien chua co ”);
else if(i == PTB2)
printf(“Giai phuong trinh bac 2: chua cai dat ”);
} while (i != STOP);

return 0;
}

Bài tập: Ghép chương trình trên với hai chương trình trong bài tập 1 và 2
break
dùng để thoát khỏi vòng lặp giữa chừng.

cú pháp:
break;

Thường sử dụng cùng với lệnh if để kiểm tra điều kiện dừng trước khi dùng lệnh break.

Bài tập: Viết chương trình nhập vào một số rồi tìm số nguyên tố đầu tiên lớn hơn số vừa nhập

Tìm số nguyên tố lớn
#include
#define TRUE 1
main(void)
{
unsigned long int Divisor, PossiblePrime;
int FoundPrime;

printf(“Enter the starting number: “);
scanf(“%lu”, &PossiblePrime);
if(PossiblePrime <= 2)
PossiblePrime = 2;
else
if(PossiblePrime !=3 )
{
if(PossiblePrime %2 == 0)
PossiblePrime++; /* Need an odd number */
for( ; ; PossiblePrime += 2)
{
FoundPrime = !TRUE;
for(Divisor = 3;PossiblePrime % Divisor;Divisor += 2)
if(Divisor * Divisor > PossiblePrime)
{ FoundPrime = TRUE;
break;
}
if (FoundPrime)
break;
}
}
printf(“Next largest prime is %lu ”, PossiblePrime);
}
continue
bỏ qua các lệnh kế tiếp trong một vòng lặp và bắt đầu vòng lặp tiếp theo.

cú pháp:
continue;

chỉ áp dụng với lệnh lặp.

Bài tập: Viết chương trình nhập vào một số và tìm ra tất cả các thừa số nguyên tố của số đó.
Tìm thừa số nguyên tố
#include

main(void)
{
unsigned long NumberToFactor, PossibleFactor, UnfactoredPart;

printf(“Enter the number to factor: “);
scanf(“%lu”, &NumberToFactor);

PossibleFactor = 2;
UnfactoredPart = NumberToFactor;

while(PossibleFactor * PossibleFactor <= UnfactoredPart)
{
if(UnfactoredPart % PossibleFactor == 0)
{ /* Found a factor */
printf(“%lu”, PossibleFactor);
UnfactoredPart /= PossibleFactor;
continue;
}
/* No factor: try next factor */
if(PossibleFactor == 2)
PossibleFactor = 3;
else
PossibleFactor += 2;
}
/* print last factor */
printf(“%lu ”, UnfactoredPart);
}
Lệnh switch
Bài tập:
Viết chương trình lấy ngẫu nhiên 1000 số nguyên và đếm số lần xuất hiện ở hàng đơn vị các số chẵn (2, 4, 6, 8), số lẻ (1, 3, 5, 7, 9) và số 0.

Nếu chúng ta dùng cấu trúc lệnh if ... else ... if … thì phức tạp và có thể đòi hỏi nhiều phép thử.
Lý do: if ... else ... : rẽ nhánh hai chiều.

Thử cài đặt bài toán bằng if...else...
Lệnh switch
Dùng lệnh switch để cài đặt cơ chế rẽ nhánh nhiều chiều.
cú pháp:
switch()
{
case case1:
case case2:
;
break;
/* … */
case casen:
;
break;
default:
;
break;
}
Giải bài bằng switch
#include
#include
#include

int main(void)
{ int n;
int n_even = n_odd = n_zero = 0;

randomize();
for(int i=0; i<1000; i++)
{ n = random(1000);
switch (n%10) {
case 2:
case 4:
case 6:
case 8:
n_even++;
break;
case 1:
case 3:
case 5:
case 7:
n_odd++;
break;
case 0:
n_zero++;
break;
}
}
// print out the summary
printf(“Number of even_eding number: %d ”
Number of odd_ending number: %d ”
Number of zero_ending number: %d ”,
n_even, n_odd, n_zero);
return 0;
}
Một số toán tử và lệnh khác
Toán tử ‘,’ được dùng để khởi động nhiều biến trong vòng lặp.
Ví dụ:
for(i = 0, j = 0; i < 5; i++, j += i++)
printf(“i = %d, j = %d, i+j = %d ”, i, j, i+j);

Kết quả là: ????

Toán tử ba ngôi
? :

Ví dụ:
Max = (Y > Z) ? Y : Z;
Một số toán tử và lệnh khác
Lệnh goto cho phép nhảy không điều kiện đến bất kỳ nơi nào trong chương trình.
Cú pháp:
goto

Ví dụ: xem chương trình ví dụ.

Lệnh goto làm mất cấu trúc chương trình.
Từ khóa của C
auto break case char
const continue default do
double else enum extern
float for goto if
int long register return
short signed sizeof static
struct switch typedef union
unsigned void volatile while

Từ khóa của C
#define để khai báo hằng số và …
typedef để khai báo kiểu dữ liệu riêng

Toán tử sizeof xác định số byte được dùng để chứa một đối tượng

ví dụ:
typedef unsigned long int Int32;
/* ... */
int x;
x = sizeof(Int32); // x = 4
Lập chương trình cho máy tính
Hàm (function)

Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Hàm (function)
Sản xuất bằng cách lắp ghép các module: các module được lắp ghép lại thành sản phẩm, các module có thể được cải tiến nhưng không ảnh hưởng đến các module khác trong sản phẩm.

Với chương trình máy tính
Phân chia chương trình thành các phần nhỏ - các chương trình con (routine) hay còn gọi là các hàm (function)
Cách tiếp cận phân tích bài toán theo hướng top-down: xác định chức năng của các hàm.
Các hàm có thể được dùng lại nhiều lần  thành lập các thư viện hàm. (vd: stdio, stdlib, conio, math, string,…)
Một chương trình C là một tập hợp các hàm tương tác bằng cách gọi lẫn nhau và truyền các thông tin qua lại giữa các hàm.
Với chương trình đơn giản, tất cả các xử lý nên được đặt trong hàm main.
Các thành phần của hàm
Tên hàm (name)
danh sách tham số (list of parameters)
kiểu trả về (return type)
thân hàm (function body)
lệnh trả về (return)

function_name ()

Các hàm phải được khai báo trước khi được gọi thi hành.

giao diện (interface) của hàm
Thành phần của hàm – Tên hàm
Tên hàm là một định danh (identifier), do đó nó tuân theo các quy định của ngôn ngữ C cho định danh. (xem bảng các toán tử)

Nên đặt tên có ý nghĩa.

Không đặt tên trùng với tên các hàm hệ thống trong C hoặc các từ khóa của C.
Danh sách tham số
Danh sách tham số xác định các đối số được đưa vào hàm.

Các đối số được khai báo trong phần mô tả cài đặt của hàm thì được gọi là các tham số hình thức (formal parameters).

Mỗi tham số hình thức là một cặp: . Từ khoá void có thể được dùng nếu không có tham số hình thức nào cần khai báo. Các tham số trong các hàm khác nhau có thể trùng tên.

Khi gọi hàm, các đối số đưa vào hàm phải đầy đủ và đúng kiểu như đã khai báo.
Ví dụ
/* ... */
float max(float x, float y)
{
return (x > y ? x : y);
}
/*…*/

int main()
{
float z = 4.7;
float x = max(4.5, z);
}
Giá trị trả về (return value)
Một hàm được phép trả về cho phần chương trình gọi nó một giá trị: giá trị trả về.

Chương trình gọi hàm có thể sử dụng giá trị trả về.

Một số hàm không cần trả về các giá trị. Từ khóa void được dùng trong khai báo giá trị trả về của các hàm này.

Kiểu int sẽ là kiểu của trị trả về nếu không chỉ rõ kiểu giá trị trả về trong khai báo hàm.

ví dụ:
afunction() { /*…*/ }

Thân hàm (function body)
{ /* các đoạn mã trong thân hàm */ }

Các biến có thể được khai báo bên trong hàm  biến cục bộ (local variable)

Biến cục bộ không được trùng tên với tham số hình thức trong khai báo hàm.

Các biến cục bộ chỉ có giá trị trong phạm vi của hàm.
Phạm vi truy cập của biến
Phạm vi truy cập (scope) của biến xác định vùng chương trình có thể truy cập đến biến.

Biến được khai báo trong khối lệnh (nằm giữa { }) có thể được truy cập bởi các lệnh nằm trong cùng khối và các lệnh thuộc các khối con.

Biến được khai báo “ngoài cùng” có phạm vi truy cập trong toàn chương trình  biến toàn cục (global variables).

Biến cục bộ (local variable) được khai báo và sử dụng trong phạm vi một khối lệnh và các khối lệnh con.

Biến thuộc phạm vi trong cùng được tham chiếu đến đầu tiên.
Ví dụ
int i=1; /* i là biến toàn cục vì nằm ở ngoài các khối lệnh */

{ /* block A */
int i=2;
printf (“%d ”, i); /* outputs 2 */ }
{ /* Block B */
int i=3;
printf (“%d ”, i); /* outputs 3 */

{ /* Block C */
int i=4;
printf (“%d ”, i); /* outputs 4 */ }
{ /* Block D */
printf (“%d ”, i); /* outputs 3 */ }
}
{ /* Block E */
printf (“%d ”, i); /* outputs 1 */ }
Lệnh return
kết thúc hàm và trả quyền điều khiển về cho phần chương trình có lời gọi hàm.

cú pháp:
return Expr;

hoặc
return;

hàm tự kết thúc khi thực hiện hết lệnh cuối cùng.

Truyền tham số khi gọi hàm
Truyền tham chiếu (call by reference): các tham chiếu đến các tham số hình thức là tham chiếu đến các đối số. Giá trị của các đối số có thể được thay đổi từ xử lý bên trong hàm.

Truyền giá trị (call by value): các đối số đưa vào hàm được chép vào các tham số hình thức. Các giá trị của các đối số được sử dụng trong hàm nhưng những thay đổi của tham số hình thức trong hàm không làm thay đổi giá trị của các đối số truyền vào.
Truyền giá trị
/* Swapping routine that doesn’t work */
#include

void Swap(int x, int y)
{ int Temp;

Temp = x;
x = y;
y = Temp;
}

main(void)
{ int Left, Right;

Left = 5; Right = 7;
Swap(Left, Right);
printf(“Left = %d, Right = %d ”, Left, Right);
}
Tại sao truyền giá trị không làm thay đổi giá trị đối số
main#1::Left = 5
main#1::Right = 7
Swap#1::Temp = ?
Swap#1::x = 5
Swap#1::y = 7
M1
M2
M3
M4
M5
main#1::Left = 5
main#1::Right = 7
Swap#1::Temp = 5
Swap#1::x = 7
Swap#1::y = 5
M1
M2
M3
M4
M5
Truyền bằng tham chiếu
/* Swapping routine that does work */
#include
void Swap(int &x, int &y)
{
int Temp;

Temp = x;
x = y;
y = Temp;
}

main(void)
{
int Left, Right;

Left = 5; Right = 7;
Swap(Left, Right);
printf(“Left = %d, Right = %d ”, Left, Right);
}
Tại sao truyền bằng tham chiếu làm thay đổi giá trị đối số
main#1::Left = 5
main#1::Right = 7
Swap#1::Temp = ?
Swap#1::x
Swap#1::y
M1
M2
M3
M4
M5
main#1::Left = 7
main#1::Right = 5
Swap#1::Temp = 5
Swap#1::x
Swap#1::y
M1
M2
M3
M4
M5
Khai báo hàm trước (Prototyping)
Function prototype: khai báo trước dạng hàm (kiểu trả về, tên hàm, danh sách tham số) sẽ được gọi trong đoạn mã.

Phép kiểm tra kiểu sẽ không phát sinh lỗi nếu các hàm được khai báo trước.

Ví dụ:
trong ví dụ về khai báo hàm

int Max(int x, int y);
int Min(int x, int y);

Sử dụng hàm như tham số.

Ví dụ:
bài tập viết chương trình giải phương trình bậc hai.

…
x1 = (-b + sqrt(delta))/(2*a);
…
Dừng chương trình và mã lỗi
Thông thường main trả về giá trị kiểu int

có thể sử dụng khai báo: void main()

Nên sử dụng giá trị trả về để kiểm soát xử lý của chương trình.

Sử dụng hàm exit(); để dừng chương trình và trả về mã lỗi.

Nên xây dựng một đoạn chương trình con làm nhiệm vụ bắt lỗi trong quá trình chạy.
Lập chương trình cho máy tính
Đệ Quy

Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Đệ quy
Ví dụ: Viết chương trình nhập số tự nhiên n và tính giai thừa : n!.
Giải quyết bài toán bằng vòng lặp

#include

unsigned long int factorial(int n)
{ unsigned long f = 1;
for (int i = 1; i<=n; i++)
f *= i;
return f;
}

int main(void)
{ int n;

printf(“Nhap n:”); scanf(“%d”, &n);
printf(“n! = %d! = %l ”, n, factorial(n));
return 0;
}
Đệ quy
Một hàm được gọi là đệ quy nếu như trong quá trình xử lý, hàm này có một lời gọi đến chính nó.
Giải quyết bài toán bằng đệ quy

#include

unsigned long int factorial(int n)
{ if(n==0)
return 1;
return (n* factorial(n-1));
}

int main(void)
{ int n;

printf(“Nhap n:”); scanf(“%d”, &n);
printf(“n! = %d! = %l ”, n, factorial(n));
return 0;
}
Lời gọi hàm đệ quy và Điều kiện dừng của thuật giải đệ quy

Bài toán giải bằng thuật giải đệ quy phải có điều kiện dừng.

Thuật toán đệ quy trên máy tính có thể bị giới hạn bởi dung lượng bộ nhớ do lời gọi hàm liên tiếp.
factorial (4)
factorial (3)
factorial (2)
factorial (1)
main
Hãy vẽ sơ đồ tiến trình gọi hàm khi thực hiện tính dãy fibonacci bằng đệ quy.
Bài toán Tháp Hà Nội
Có 3 cái cột và một chồng đĩa ở cột thứ nhất. Hãy chuyển chồng đĩa sang cột thứ ba với điều kiện mỗi lần di chuyển chỉ một đĩa và các đĩa bé luôn nằm trên đĩa lớn.

Truyền thuyết: lúc thế giới hình thành, trong ngôi đền thờ Brahma có một chồng 64 cái đĩa. Mỗi ngày, có một thầy tu di chuyển một đĩa. Đến khi hết đĩa thì đó là ngày tận thế.
Thuật giải
Chuyển (n-1) đĩa sang cột trung gian.
Chuyển đĩa lớn nhất sang cột đích.
Chuyển (n-1) đĩa từ cột trung gian sang cột đích.
Cài đặt bằng đệ quy
MoveDisk(disk_number, starting_post, target_post,
intermediate_post)
{
if(disk)number > 1)
{
MoveDisk(disk_number-1, starting_post,
intermediate_post, target_post);
printf(“Move disk number %d, from post %d to post %d. ”,
disk_number, starting_post, target_post);
MoveDisk(disk_number-1,intermediate_post, target_post, starting_post);
}
else
printf(“Move disk number 1 from post %d to post %d. ”, starting_post, target_post);
}
Lập chương trình cho máy tính
CON TRỎ


Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Con trỏ
Biến con trỏ

Khai báo biến con trỏ

Địa chỉ và giá trị

Truyền tham chiếu trong lời gọi hàm

Truyền tham số qua trị
#include

void move_one(int x, int y)
{
x = x-1;
y = y+1;
}

int main(void)
{
int a = 4, b = 7;
move_one(a, b);
print(“%d, %d ”, a, b);
return 0;
}
Bộ nhớ
Giá trị biến và địa chỉ trong bộ nhớ
Biến là tên các vùng nhớ được dùng để giữ các giá trị.
Hàm move_one(a, b) cần truy cập vào các vị trí nhớ của a và b cũng như các giá trị của a và b.

Bằng cách nào?
Kiểu dữ liệu Con trỏ
Một biến kiểu con trỏ (pointer) chứa một tham chiếu (reference) đến một biến loại khác. Nói khác đi, biến con trỏ chứa địa chỉ ô nhớ của một biến.

int x;
int* xp; /* con tro tro toi mot so nguyen */

x = 4;
xp = &x;
4
1024:
x
1024:
xp
Sử dụng Con trỏ
truy cập vùng nhớ được chỉ bởi một con trỏ

xp = &x; /* gán địa chỉ x vào xp */
*xp = 15; /* gán giá trị 15 vào biến x */
*xp = *xp + 1; /* cộng 1 vào x */

15
1024:
x
1024:
xp
Sử dụng con trỏ như tham số
#include
void move_one(int* xPtr, int* yPtr)
{
*xPtr = *xPtr-1;
*yPtr = *yPtr+1;
}
int main(void)
{
int a, b;
a=4; b=7;
move_one(&a, &b);
print(“%d, %d ”, a, b);
return 0;
}
Bộ nhớ
Khai báo, toán tử và sử dụng trong hàm

Khai báo kiểu dữ liệu con trỏ:
int * “con trỏ đến kiểu int”
float * “con trỏ đến kiểu float”
char * “con trỏ đến kiểu character”

Toán tử
& địa chỉ của một đối tượng
* giá trị của vùng nhớ biến con trỏ chỉ đến

Con trỏ được dùng như tham số hình thức trong khai báo hàm để truyền và lấy các đối số có giá trị thay đổi.
scanf
int x, y;

printf(“%d %d %d”, x, y, x+y);

Sử dụng hàm scanf

scanf(“%d %d %d”, x, y, x+y); /* ??? */
scanf(“%d %d”, &x, &y);
Sử dụng Con trỏ
để lấy các giá trị kết xuất của một hàm.
ví dụ: hàm move_one(…)

để lấy nhiều giá trị “trả về” từ một hàm.
ví dụ: hàm scanf()

tạo các cấu trúc dữ liệu động.
Hàm swap
void swap(int *px, int *py)
{
int temp;
temp = *px;
*px = *py;
*py = temp;
}

main(void)
{
int a, b;
a=2; b=9;
swap(&a, &b);
}
Lập chương trình cho máy tính
MẢNG


Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Hàm swap
void swap(int *px, int *py)
{
int temp;
temp = *px;
*px = *py;
*py = temp;
}

main(void)
{
int a, b;
a=2; b=9;
swap(&a, &b);
}
Mảng
Mảng là tập hợp các giá trị cùng kiểu.
Khai báo:
typename arrayname[array_size];

số phần tử trong mảng: array_size;

int a[array_size];
n = array_size;





Truy cập phần tử mảng qua chỉ số của phần tử: i
array[i]; // 0 <= i <= array_size-1, i N0

a
Chú ý
C không kiểm tra giới hạn của chỉ số truy cập phần tử mảng. Truy cập đến phần tử i>=array_size không có cảnh báo, nhưng giá trị không kiểm soát được.

Kích thước mảng phải là một hằng số.

Kích thước mảng có thể được khai báo tường minh hoặc thông qua một giá trị định nghĩa trước (#define)

Các khai báo sau đây là hợp lệ
int Squares[5] = {0,1,4,9,16};
int Squares[5] = {0,1,4};
int Squares[] = {0,1,4,9,16};
int Squares[];
Chú ý
Không thể thực hiện các thao tác chép nội dung một mảng sang mảng khác.
Chép từng phần tử mảng
char A[3]={‘a’,’b’,’c’};
char B[3];
B = A; // ???
for(int i=0; i<3; i++)
B[i] = A[i];
hoặc chép khối bộ nhớ (sẽ được đề cập sau)
Không dùng phép so sánh trực tiếp (==) nội dung trong hai mảng.
Phép so sánh (A==B) so sánh địa chỉ hai vùng nhớ mà A và B chỉ đến.
Chú ý
Các phần tử trong mảng được dùng như các biến đơn thông thường.

// nhap gia tri cho cac phan tu mang
float a[4];
for(int i=0; i<4; i++)
{
printf(“a[%d]=“,i);
scanf(“%f”, &a[i]);
}

Chỉ số của phần tử mảng phải thuộc kiểu nguyên (int, short int, long int, char)
Mảng trong hàm
#include
#define SIZE 5

void getArray(int *a, int size);

main()
{int an_array[SIZE];
getArray(an_array, SIZE);
return 0;
}

void getArray(int *a, int size)
{for(int i=0; i printf(“a[%d]=“);
scanf(“%d”, &a[i]);
}
}
Mảng nhiều chiều
Khai báo mảng 2 chiều:

type name[row_size][column_size];






int SumSquares[2][3] = { {0,1,4}, {1,2,5} };
int SumSquares[2][3] = { 0,1,4,1,2,5 };
int SumSquares[2][3] = { {0,1,4} };
int SumSquares[ ][3] = { {0,1,4}, {1,2,5} };
int SumSquares[ ][3] = { {0,1, }, {1} };
int SumSquares[ ][3];
0
1
4
1
2
5
SumSquares
0
1
4
1
2
5
Nhập Mảng 2 chiều
#define MAX_STUDENT 5
#define MAX_SUBJECT 6

int StudentScore[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT];

void read_Score(int Score[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT],
int nStudents, int nSubjects)
{
int i,j;
for(i=0; i for(j=0; j scanf(“%d”, &Score[i][j]);
}
Hàm truy cập, in Mảng 2 chiều
void print_Score(int Score[MAX_STUDENT][MAX_SUBJECT],
int nStudents, int nSubjects)
{
int i,j;

for(i=0; i {
for(j=0; j printf(“%2d ”, &Score[i][j]);
printf(“ ”);
}
}
Chương trình
main(void)
{
int nStudents, nScores;

scanf(“%d %d”, &nStudents, &nScores);
if(nStudents <= MAX_STUDENT &&
nScores <= MAX_SCORES)
read_Score(StudentScore, nStudents, nScores);

print_Score (StudentScore, nStudents, nScores);

return 0;
}
Biểu diễn mảng 2 chiều

0
1
4
1
2
5
StudentScores
0
1
4
1
2
5
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
?
Student1
Student2
Student1
Student2
Student3
Student4
Student5
Lập chương trình cho máy tính
KÝ TỰ VÀ CHUỖI KÝ TỰ


Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Ký tự (character)
Kiểu char:
ký tự “in được” gồm: 26 chữ thường (a..z), 26 chữ hoa (A..Z), 10 chữ số (0..9), khoảng trắng, các ký tự:
! “ # $ % & ‘ ( ) * + , - . / : ; < = > ? @ [ ] ^ _ { | } ~
Các ký tự “không in được”: tab, lert (bell), newline, formfeed,...

các ký tự “in được” đặc biệt: ‘\’, ‘’’, ‘”’

các ký tự “không in được” đặc biệt:
new line
a bell
null character
 backspace
horizontal tab
...
Nhập xuất Ký tự
scanf
char ch;
scanf(“%c”, &ch);

sử dụng các đoạn macro có trong thư viện
putchar: đưa ký tự ra thiết bị xuất chuẩn (stdout)
putchar(‘ ’);
getchar: lấy ký tự từ thiết bị nhập chuẩn (stdin)
ch = getchar();

getch: lấy trực tiếp ký tự từ bàn phím không hiển thị ra màn hình
ch = getch();
getche(): lấy trực tiếp ký tự từ bàn phím và hiển thị ký tự ra màn hình.
ch = getche();
getchar
#include

int main(void)
{
int c;

/* Note that getchar reads from stdin and is line buffered; this means it will not return until you press ENTER. */

while ((c = getchar()) != ` `)
printf("%c", c);

return 0;
}
putchar
/* putchar example */
#include

/* define some box-drawing characters */
#define LEFT_TOP 0xDA
#define RIGHT_TOP 0xBF
#define HORIZ 0xC4
#define VERT 0xB3
#define LEFT_BOT 0xC0
#define RIGHT_BOT 0xD9

int main(void)
{
char i, j;
/* draw the top of the box */
putchar(LEFT_TOP);
for (i=0; i<10; i++)
putchar(HORIZ);
putchar(RIGHT_TOP);
putchar(` `);

/* draw the middle */
for (i=0; i<4; i++)
{
putchar(VERT);
for (j=0; j<10; j++)
putchar(` `);
putchar(VERT);

putchar(` `);
}
/* draw the bottom */
putchar(LEFT_BOT);
for (i=0; i<10; i++)
putchar(HORIZ);
putchar(RIGHT_BOT);
putchar(` `);

return 0;
}


Một số hàm khác
kbhit: kiểm tra có phím bấm

/* khbit example */
#include

int main(void)
{
cprintf("Press any key to continue:");
while (!kbhit()) /* do nothing */ ;
cprintf(" A key was pressed... ");
return 0;
}
Chuỗi ký tự (string)
ChuỗI ký tự

Khai báo biến kiểu chuỗI ký tự.

Làm việc vớI các biến kiểu chuỗI ký tự.
Ký tự và Chuỗi
Các hằng ký tự
‘s’, ‘N’, ‘9’, ‘%’, ‘ ’, ‘ ‘, ‘’, …

‘’: ký tự null
Các hằng chuỗi ký tự:
“So %d khong la so nguyen to. ”

Các biến kiểu ký tự:

char ch1=‘c’, ch2=‘n’, ch3=‘t’;
printf(“Khoa %c%c%c%c ”, ch1, ch2, ch3, ch3);
Chuỗi
Một chuỗi là một mảng một chiều các ký tự,

char cay[6]={‘m’,’i’,’t’,’’};
printf(“Trong vuon co cay %s ”, cay);

chính xác hơn chuỗi là mảng một chiều các ký tự kết thúc bằng ký tự kết thúc (null-terminated array of char)
Khởi tạo một chuỗi
char ten[10]={‘h’,’o’,’a’,’h’,’o’,’n’,’g’,’’};

char ten[10];
ten[0]=‘h’; ten[1]=‘o’; ten[2]=‘a’;
ten[3]=‘h’; ten[4]=‘o’; ten[5]=‘n’; ten[6]=‘g’;
ten[7]=’;

char ten[10]=“hoahong”;

char ten[]=“hoahong”;

Lỗi khi tạo một chuỗi

Chú ý: không có phép gán trong kiểu dữ liệu chuỗi
như thế này là sai

char ten[10];
ten = “hoahong”;

Chú ý
Không :
sử dụng toán tử gán = để chép nội dung của một chuỗi sang chuỗi khác.
char a[4]=“hi”;
char b[4];
b = a; //???

Không:
dùng toán tử == để so sánh nội dung hai chuỗi
char a[] = “hi”;
char b[] = “there”;
if(a==b) //???
{ }
Làm việc với chuỗi
#include

Với hàm scanf và printf

#include
void main (void)
{
char name[20];
printf (“Enter a name: “);
scanf (“%s”, name); // there is no & before name
printf (“Hello %s ”, name);
}
strlen()

size_t strlen(const char *s);

#include
#include

int main(void)
{
char *string = "Borland International";
printf("%d ", strlen(string)); // 21
return 0;
}
Gán một chuỗi vào chuỗi khác
gán từng ký tự trong chuỗi.
char str[] = “qua mang cut”;
char newstr[30];
for(int i = 0; i newstr[i] = str[i];
newstr[i] = ‘’;

dùng hàm strcpy trong
char *strcpy(char *dest, const char *src);

chép chuỗi src sang chuỗi dest cho đến khi gặp null character
strcpy(newstr, str);
Ghép chuỗi bằng strcat()
char *strcat(char *dest, const char *src);

Ghép chuỗi src vào cuối chuỗi dest. Chiều dài chuỗi kết quả là strlen(dest) + strlen(src)

char destination[25];
char *blank = " ", *c = “C++“;
char *turbo = "Turbo";

strcpy(destination, turbo);
strcat(destination, blank);
strcat(destination, c);
printf("%s ", destination);
...
So sánh chuỗi: strcmp()

int strcmp(const char *s1, const char*s2);

kết quả: số âm nếu s1 < s2
0 nếu s1 == s2
số dương nếu s1 > s2

Hàm strncmp()

int strncmp(const char *s1, const char *s2, size_t maxlen);

so sánh hai chuỗi với chiều dài cần so sánh là maxlen
strncat() và strncopy()
strncpy
char *strncpy(char *dest, const char *src, size_t maxlen);

chép tối đa maxlen ký tự từ chuỗi src sang chuỗi dest

strncat
char *strncat(char *dest, const char *src, size_t maxlen);

ghép tối đa maxlen ký tự trong chuỗi src vào cuối chuỗi dest
Biến đổi chuỗi sang số
atoi(), atof(), atol():
đổi chuỗi ký tự sang số.

int atoi(const char *s);
double atof(const char *s);
long atol(const char *s);

...
float f;
char *str = "12345.67";

f = atof(str);
printf("string = %s float = %f ", str, f);
...
Nhập/xuất chuỗi
gets: lấy chuỗi ký tự từ thiết bị nhập chuẩn stdin
puts: đưa chuỗi ký tự ra thiết bị xuất chuẩn stdout

char *gets(char *s);
int puts(const char *s);

vd:
char string[80];

printf("Input a string:");
gets(string);
printf("The string input was: %s ", string);
puts(string);
Kiểu liệt kê (enumerated type)
Kiểu liệt kê khai báo một tập các hằng số theo thứ tự.

Nếu không có khai báo rõ ràng, các hằng bắt đầu từ giá trị 0.

enum NgayTrongTuan {Hai, Ba, Tu, Nam, Sau, Bay, CN};

enum NgayTrongTuan ngay;
ngay = Hai; // 0

Khai báo giá trị khác cho các hằng.

enum Month {Jan = 1, Feb = 2, Mar, Apr, Jun, July};

Lập chương trình cho máy tính
CẤP PHÁT BỘ NHỚ ĐỘNG


Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Cấp phát động: malloc() và calloc()
Hàm malloc và calloc cho phép cấp phát các vùng nhớ ngay trong lúc chạy chương trình.

void *malloc( size_t size);

void *calloc( size_t nItems, size_t size);

Hàm calloc cấp phát vùng nhớ và khởi tạo tất cả các bit trong vùng nhớ mới cấp phát về 0.

Hàm malloc chỉ cấp phát vùng nhớ.
Ví dụ 1: dùng malloc()
#include
#include
#include
#include

int main(void)
{ char *str;
/* allocate memory for string */
if ((str = (char *) malloc(10)) == NULL)
{
printf("Not enough memory to allocate buffer ");
exit(1); /* terminate program if out of memory */
}
Ví dụ 1: (tt)
/* copy "Hello" into string */
strcpy(str, "Hello");

/* display string */
printf("String is %s ", str);

/* free memory */
free(str);
return 0;
}

Ví dụ 2: calloc()
#include
#include
#include

int main(void)
{
char *str = NULL;

/* allocate memory for string */
str = (char *) calloc(10, sizeof(char));

/* copy "Hello" into string */
strcpy(str, "Hello");
Ví dụ 2: calloc()
/* display string */
printf("String is %s ", str);

/* free memory */
free(str);

return 0;
}
Giải phóng vùng nhớ
Khi thoát khỏi hàm, các biến khai báo trong hàm sẽ “biến mất”. Tuy nhiên các vùng nhớ được cấp phát động vẫn còn tồn tại và được “đánh dấu” là đang “được dùng”  bộ nhớ của máy tính sẽ hết.
ví dụ:
void aFunction(void)
{
int *tmpArray, i = 5;

tmpArray = (int *)malloc(i * sizeof(int));
}
tmpArray
i
Giải phóng vùng nhớ: free
Sử dụng các cặp hàm

(malloc, free)
(calloc, free)

C dùng hàm free để giải phóng vùng nhớ cấp phát động.

void free(void *block);
Cấp phát lại vùng nhớ: realloc
Đôi khi chúng ta muốn mở rộng hoặc giảm bớt kích thước mảng.
C dùng hàm realloc để cấp phát lại vùng nhớ, thực hiện chép nội dung của vùng nhớ cũ sang vùng nhớ mới.
void *realloc(void *block, size_t size);
ví dụ:
int *tmpArray, N=5,i;

tmpArray = (int *)malloc(N * sizeof(int));
for(i = 0; i tmpArray]i] = i;
tmpArray = (int *)realloc(tmpArray, 7);
Ví dụ: realloc()
#include
#include
#include

int main(void)
{
char *str;

/* allocate memory for string */
str = (char *) malloc(10);
Ví dụ: realloc() - tt
/* copy "Hello" into string */
strcpy(str, "Hello");

printf("String is %s Address is %p ", str, str);
str = (char *) realloc(str, 20);
printf("String is %s New address is %p ", str, str);

/* free memory */
free(str);

return 0;
}
Di chuyển con trỏ trong mảng
int IntArr[5] = {3,4,2,1,0};
char CharArr[5] = {‘a’,’b’,’c’,’d’,’e’};
int *IntPtr = IntArr;
char *charPtr = CharArr;

Di chuyển trong mảng 1 chiều:

int val_at_0 = * IntPtr; // = IntArr[0]
int val_at_3 = * (IntPtr+3); // = IntArr[3]

Phép toán với con trỏ trong mảng
#define ROWS 5
#define COLS 3
int IntArr[ROWS][COLS] = {{3,4,2,1,0},
{5,6,7,8,9},
{10,11,12,13,14}};
int *IntPtr = IntArr;

Tham chiếu đến phần tử trong mảng 2 chiều:

int val_at_00 = * IntPtr;// = IntArr[0][0]
int val_at_30 = * (IntPtr+3);// = IntArr[3][0]
int val_at_32 = * (intPtr+3*5+2);// = IntArr[3][2]
int val_at_32 = * ( * (IntPtr+3)
Phép toán với con trỏ trong mảng
Mảng các chuỗi: char * [ ]
char *Words[ ] = {“hong”, “cuc”, “lan”, “nhai”,”mo”};

Lập chương trình cho máy tính
KIỂU CẤU TRÚC (STRUCTURE)


Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Cấu trúc (structure)
Cấu trúc dùng lưu tập hợp các đối tượng không cùng kiểu.

Khai báo:

struct <>
{
<< type >> << field1 >> ;
<< type >> << field2 >> ;
<< type >> << field3 >> ;
<< ... >>
}
Định nghĩa Cấu trúc
struct SinhVien
{
char *hoten; // toi da 30 ky tu
int namsinh; // >= 1960
char *noisinh; // 3 chu cai viet tat cua noi sinh
char *maso; // maso dai toi da 10 ky tu
}

// khai bao kieu SinhVien
typedef struct SinhVien SinhVien;

Kích thước của một cấu trúc
Kích thước kiểu dữ liệu cấu trúc:

sizeof(<>)

vd:

SinhVien_t_size = sizeof(SinhVien); // 48
Khai báo biến cấu trúc
struct SinhVien s301160101;
SinhVien s301160102;

SinhVien c01vta1[SoSinhVien];

SinhVien X = ( “Nguyen Van X”, 1983, “HN”, “301160112” );
SinhVien Y = s301160102;
Khai báo biến cấu trúc (tt)
struct SinhVien
{
char hoten[31]; // toi da 30 ky tu
int namsinh; // >= 1960
char noisinh[4];// 3 chu cai viet tat cua noi sinh
char maso[11]; // maso dai toi da 10 ky tu
} X, Y, Z;

struct SinhVien NguyenLe = (“Nguyen Le”, 1983, “HU”, “301160123”);

Z = NguyenLe;
Chú ý
Khi khai báo biến cấu trúc, nếu

khai báo nhiều giá trị khởi tạo hơn số trường của kiểu dữ liệu  sai.

khai báo giá trị khởi tạo cho một số trường trong cấu trúc, các trường còn lại sẽ tự động được gán giá trị 0.

Kiểu Cấu trúc (structure type)
Định nghĩa kiểu:

typedef struct
{
<< type >> << field1 >> ;
<< type >> << field2 >> ;
<< type >> << field3 >> ;
<< ... >>
} << type name >>;
Truy cập thành phần trong Cấu trúc
Toán tử thành viên: .
X.hoten // “Nguyen Van X”
X.namsinh // 1983

gets(X.hoten);
scanf(“%d %s %s”, &X.namsinh, X.noisinh, X.maso);
Có thể thực hiện phép gán biến cấu trúc này sang biến cấu trúc khác.
X = NguyenLe;
Thực chất đây là phép gán từng bit.

Tuy nhiên với các cấu trúc có mảng ở trong, nên dùng cách chép từng thành phần.
Mảng các Cấu trúc
Khai bao biến mảng các Cấu trúc cũng giống như khai báo biến mảng trên các kiểu dữ liệu cơ bản khác.

Dùng tên mảng khi truy cập từng phần tử trong mảng các cấu trúc và toán tử thành viên để truy cập các trường dữ liệu của từng thành phần cấu trúc.

Mảng các Cấu trúc (tt)
int i = 0;
int tieptuc = 1;

while(tieptuc)
{
gets(c01vta1[i].hoten);
scanf(“%d %s %s”, &c01vta1[i].namsinh, c01vta1[i].noisinh, c01vta1[i].maso);
printf(“ Tiep tuc? (C/K)”);
tieptuc = (toupper(getch()) == ‘C’ ? 1 : 0);
i++;
}
Con trỏ đến Cấu trúc
Khai báo con trỏ đến cấu trúc tương tự như các kiểu dữ liệu khác.

SinhVien *SV_ptr;

Toán tử truy cập trường thành phần của cấu trúc do con trỏ chỉ đến: ->

scanf(“%d %s”, &SV_ptr->namsinh, SV_ptr->noisinh);

Union
Khai báo union được dùng để khai báo các biến dùng chung bộ nhớ.

union int_or_long {
int i;
long l;
} a_number;

Các thành phần của union có thể không có kích thước bằng nhau.

Kích thước bộ nhớ trong khai báo union là kích thước của kiểu dữ liệu lớn nhất có trong khai báo union.
Ví dụ
union int_or_long {
int i;
long l;
} a_number;
a_number.i = 5;
a_number.l = 100L;

// anonymous union
union {
int i;
float f;
};
i = 10;
f = 2.2;
Lập chương trình cho máy tính
TẬP TIN (FILE)


Lê Hà Thanh
Học kỳ 2, 2004-2005
Tập tin (FILE)
Kiểu FILE *

Tập tin văn bản.

Tập tin nhị phân.
Kiểu FILE *
Kiểu FILE * (khai báo trong stdio.h) cho phép làm việc với các tập tin (văn bản, nhị phân).

Khai báo con trỏ tập tin

FILE * fp;

Chúng ta sử dụng con trỏ tập tin để truy cập (đọc, ghi, thêm thông tin) các tập tin.

Mở tập tin
FILE * fopen( const char *FileName, const char *Mode);

Filename: tên tập tin cần mở. Có thể chỉ định một đường dẫn đ�