Kiến thức cơ bản về HIV/AIDS

Một số hiểu biết cơ bản về HIV và AIDS
PGS/TS Chung Á

Nội dung trình bày
Kiến thức cơ bản về HIV
Sự lây truyền HIV
Phòng ngừa HIV
Diễn biến tự nhiên của HIV và AIDS
Điều trị HIV/AIDS

Kiến thức cơ bản về HIV
HIV là gì?
Vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người
HIV là loại retrovirus = nó không thể tự nhân lên, mà phải xâm nhập vào tế bào của vật chủ và sử dụng bộ máy của tế bào đó để nhân lên
AIDS là gì?
Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải
Do HIV gây ra
Vai trò của hệ thống miễn dịch
Trực tiếp tiêu diệt mầm bệnh
Sản xuất ra kháng thể, kháng thể tiêu diệt mầm bệnh
Tổ chức của hệ thống miễn dịch
CD4 được coi là nhạc trưởng của hệ miễn dịch cơ thể
Tế bào trình diện
Kháng nguyên
HIV gây hại như thế nào?
HIV nhiễm vào loại tế bào lympho T có bộ phận tiếp nhận CD4 trên bề mặt (được gọi là; T-CD4+, CD4+; CD4).
Trên 90% số tế bào nhiễm HIV là TCD4+
HIV sử dụng bộ máy của tế bào TCD4+ để nhân lên và cuối cùng phá huỷ tế bào đó

CD4 - cơ thể - mầm bệnh
Cơ thể
CD4
CD4
CD4
CD4
Cơ thể
Cơ thể
Cơ thể
Bệnh
Bệnh
Bệnh
CD4 – cơ thể - mầm bệnh
HIV
Cơ thể
Cơ thể
Cơ thể
CD4
CD4
Cơ thể
HIV
HIV
HIV
Bệnh
Bệnh
Bệnh
Bệnh
HIV
HIV
HIV gây hại cho cơ thể như thế nào ?
Phá hủy tế bào TCD4+
Làm giảm cả khả năng miễn dịch dịch thể và tế bào
Làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể

AIDS

HIV xâm nhập vào một số loại tế bào khác (não, hệ tiêu hoá, da...)

HIV có thể sống bao lâu bên ngoài cơ thể?
Trong máu khô, ở nhiệt độ phòng: khoảng 1 tuần
Chết ở nhiệt độ cao hoặc bởi các chất tẩy rửa:
Luộc sôi hoặc ngâm trong thuốc tẩy trong 20 phút
Sống lâu ở nhiệt độ thấp: 7-10 ngày ở 4oC và có thể sống hàng tháng ở nhiệt độ –70oC

Lây truyền HIV
Những dịch cơ thể có khả năng nhiễm HIV
Máu +++

Dịch sinh dục (dịch âm đạo, dịch cổ tử cung, tinh dịch) ++

Sữa mẹ +

Chất nhầy bao quanh một số bộ phận của cơ thể (tim, phổi, khớp xương, màng ối…) +

Các dịch sinh học có chứa máu +

Những dịch cơ thể không có hoặc rất ít HIV
Mồ hôi

Nước tiểu.

Phân

Nước mắt

Nước bọt

Dịch nôn
Làm thế nào một người có thể nhiễm HIV?
Truyền máu hoặc các chế phẩm từ máu đã nhiễm HIV
Giao hợp đường âm đạo hoặc hậu môn không dùng cao cao su với một người đã nhiễm HIV
Mẹ nhiễm HIV truyền sang con trong khi mang thai, trong khi sinh nở hoặc khi cho con bú
Tiếp xúc giữa dịch cơ thể nhiễm HIV với các vết thương mở hoặc màng nhầy

Nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con
HIV có thể lây truyền từ người mẹ đã mắc bệnh sang con trong quá trình mang thai, trong khi sinh hoặc cho con bú
Nguy cơ cho trẻ sơ sinh: khoảng 30%. Điều trị dự phòng giảm nguy cơ lây truyền từ mẹ sang con xuống dưới 10%
20% trẻ sơ sinh có thể mắc HIV từ mẹ qua quá trình cho con bú
Khả năng lây nhiễm
Da không bị trầy xước: Chưa được ghi nhân
Kim châm vào da: 0,32%
Dùng chung bơm kim tiêm chưa tiệt trùng: 0,67% (tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố)
Quan hệ tình dục với người có HIV:
Người nhận, giao hợp hậu môn: 0,5 đến 3,2%
Phụ nữ, giao hợp dương vật - âm đạo: 0,05 đến 0,15%
Người cho trong quan hệ hậu môn/âm đạo: 0,03 đến 0,09%
Quan hệ bằng miệng: nguy cơ rất thấp
Các tác nhân làm tăng nguy cơ lây truyền qua đường tình dục
Bạn tình:
Lượng CD4 < 200
Lượng vi rút cao
Mới nhiễm
Đã sang giai đoạn AIDS
Mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục
Giao hợp trong thời kỳ kinh nguyệt
Bị chảy máu trong khi quan hệ
Làm thế nào để biết một người có nhiễm HIV hay không?
Xét nghiệm kháng thể: phổ biến nhất
Giai đoạn cửa sổ: 4 – 12 tuần
Không bao giờ khẳng định chỉ với 1 lần xét nghiệm để tránh sai sót về mặt kỹ thuật
Các loại xét nghiệm khác:
Xét nghiệm kháng nguyên
Định lượng vi rút


Phòng ngừa HIV
Làm thế nào để phòng ngừa lây nhiễm HIV
Tránh sự tiếp xúc trực tiếp giữa dòng máu, vết thương hở, niêm mạc với dịch cơ thể có nhiễm HIV
Chỉ truyền máu đã được xét nghiệm chắc chắn không mang bệnh
Luôn sử dụng dụng cụ đã tiệt trùng trong tiêm chích hoặc xăm trổ
Luôn sử dụng bao cao su trong khi giao hợp
Phòng ngừa phổ quát trong dịch vụ y tế
Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm
Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm: Sau khi tiếp xúc với máu hoặc dịch cơ thể đã nhiễm bệnh
Rửa bằng nhiều nước và xà phòng
Sử dụng thuốc điều trị HIV (tại các cơ sở chuyên khoa)
Quá trình tiến triển của HIV
Tiến triển tự nhiên của HIV?
Trong vòng 6 tuần: mới nhiễm - giả cúm
Sốt
Đau đầu
Sưng
Mệt mỏi
Đau xương, đau cơ
Đau họng.

Tiến triển tự nhiên của HIV (tiếp)
Tiến triển từ HIV sang AIDS:
Trong vòng 1 năm: 1%
Trong vòng 2 năm: 2%
Trong vòng 5 năm: 30%
Trong vòng 10 năm: 90%
Trước khi tiến triển thành AIDS: có thể không có triệu chứng và biểu hiện gì
Tiến triển tự nhiên của HIV
Time
Một người mang vi rút HIV có thể mắc những bệnh gì?
Những bệnh mà bất cứ người nào cũng có thể mắc phải
Những bệnh mà một người có hệ miễn dịch yếu có thể mắc phải:
Các nhiễm trùng
Một số loại ung thư
Nhiễm trùng cơ hội là gì?
Các nhiễm trùng mắc phải khi hệ miễn dịch của cơ thể suy yếu
Lao
Viêm phổi PCP
Viêm não, viêm màng não do Cryptococcus hoặc Toxoplasma
...

Điều trị HIV/AIDS
Điều trị dự phòng các nhiễm trùng cơ hội
Điều trị các nhiễm trùng cơ hội
Điều trị bằng thuốc kháng vi rút
Thuốc kháng vi rút là gì?
Không tiêu diệt được vi rút nhưng ngăn sự nhân lên của vi rút
Giảm lượng vi rút trong máu
Chống phá huỷ CD4 dẫn đến làm tăng lượng CD4
Điều trị bằng thuốc kháng vi rút có thể giúp ích như thế nào ?
Không nên làm gì trong điều trị bằng thuốc kháng vi rút?
Điều trị với 1 hoặc 2 thứ thuốc
Không tuân thủ điều trị
Tỷ lệ tử vong của các cách điều trị
Tương quan giữa tuân thủ điều trị và lượng vi rút trong máu
From Peterson et al, 6th Conf ROI 1999 abstr #92
70%
90-95%
>95%
70-80%
80-90%
Tỷ lệ tuân thủ điều trị
% BN có lượng vi rút <400>Phải làm gì nếu thuốc điều trị kháng vi rút không sẵn có?
Phòng ngừa các nhiễm trùng cơ hội = Điều trị dự phòng các nhiễm trùng cơ hội
PCP: cotrimoxazole: rẻ
Viêm phổi và viêm não do Toxoplama: cotrimoxazole: rẻ
Lao: INH
Nấm miệng, nấm não do Cryptococcus: Fluconazole: đắt
Kết luận
HIV không dễ lây
Biện pháp phòng ngừa HIV rất đơn giản
HIV không thể chữa khỏi nhưng có thể điều trị được




Xin cảm ơn!