Hoa sinh hoc

Giới thiệu chung về các hormon


Hormon là những hợp chất hữu cơ được tạo thành trong cơ thể với lượng rất nhỏ, nhưng lại có vai trò như những tín hiệu giữa các tế bào trong toàn cơ thể.
Ở người và động vật bậc cao, hormon do các tuyến nội tiết sinh ra, thâm nhập trực tiếp vào máu, nhờ vậy được đưa tới các mô. Ở thực vật, hormon có thể được vận chuyển trong mô dẫn.
Hormon có tác dụng điều hoà các quá trình sinh hoá, chứ không tham gia trực tiếp vào các phản ứng. Các hormon tác động đến tốc độ sinh tổng hợp enzim và protein, tốc độ xúc tác bởi enzim, điều khiển nhiều chức năng trong cơ thể…
Người ta phân biệt hormon ra hai loại lớn là hormon động vật và hormon thực vật hay còn gọi là phitohormon. ở đây chúng ta sẽ đi sâu vào nghiên cứu hormon động vật.
Hormon là những phân tử hữu cơ được tổng hợp và bải tiết từ các tế bào đặc biệt, có hoạt tính sinh học cao, giữ vai trò là chất “ truyền tin hoá học” giữa các tế bào, mô, cơ quan.
Hormon lần đầu tiên do william baylis và ernest starling phát hiện năm 1904. đó là chất tiêt từ niêm mạc tá tràng có tác dụng làm tăng bài tiết dịch tuỵ.
Thông thường hormon được tổng hợp trong các mô đặc biệt, sau đó chuyển đến các tế bào, mô lân cận hoặc các tế báo khác gọi là tế bào đích (target organ).
Hiệu quả tác dụng của hormon rất lớn, chỉ cần một lượng rất nhỏđã có tác dụng trao đổi chất, sinh trưởng, phát triển của cơ thể.
Nồng độ hormon rất thấp, một số hormon động vật dao động trong khoảng từ 10-12 dến 10-15 mol/ mg protein.
Hormon động vật là các chất truyền thông tin hoá học, được tao thành từcác tế bào, mô đặc biệt, đổ vào máu hoặc bạch huyết, chuyển đến các tế bào đích, cơ quan đích hoặc tác dụng trực tiếp đối với các tế bào lân cận.




Trước kia, người ta quan niệm hormom chỉ được bài tết từ các tuyến nội tiết, sau đó đã có những phát hiện về khả năng tiết hormom của các tế bào không có chức năng nội tiết như hormom môn tiêu hoá, hormom môn não… nên khái niệm hormom được mỏ rộng.
Hormom động vật có những đặc điểm đặc trưng sau:
- Hoạt dộng của hormom môn động vật liên quan mật thiết đến hệ thống thần kinh gọi là hệ thống thần kinh nội tiết.
- Hormom môn động vật rất phong phú về số lượng và có cấu tạo hoá học rất đa dạng, bản chất có thể là polipeptit, peptit, các dẫn xuất của axit amin, steroit, thuyroit.
Cơ chế tác động của hormom theo nguyên tắc sau:
- Tế bào đích có chất tiếp nhận đặc hiệu với đối với hormom, đó là các protein có nồng độ thấp có thể gắn với các hormom có ái lực lớn. chất tiếp nhận đặc hiệu các hormom có bản chất polipeptit, thường định vị trên màng tế bào đích; chất tiếp nhận các hormom steroit tan trong lipit, thấm qua màng tế bào, thường ở bên trong tế bào.
- Hormom liên kết với chất tiếp nhận đặc hiệu, kích thích tế bào tạo nên các phân tử truyền tin, gây tác dụng hoạt hoá hoặc kìm hãm một số phảm ứng hoá sinh đặc hiêu ở tế bào đích.
- Hormom động vật rất phong phú về số lượng, đa dạng về chức năng, có thể phân loại dựa vào nguồn gốc, bản chất hoá học, hoặc tính chất hoá học. sau đây sẽ trình bầy các hormom có tính chất là các polipeptit, các dẫn xuất của axit amin, thyroit và các steroit.
Các loại hormon thường gặp

1. Hormom có bản chất polypeptit, peptit
Giới thiệu các đặc điểm, cấu tạo, chức năng sinh học của một số đại diện thuộc nhóm hormom này
Tên hormom
Cơ quan tiết
Bản chất hoá học
chức năng sinh học

1. Hormom sinh sữa (prolactin)
Thuỳ trước tuyến yên
Một chuỗi polypeptit có 197 gốc Aa
Kích thích sinh tổng hợp sũa

2. Hormom kích noãn tố

Hai chuỗi polypeptit: α = 96Aa, β = 120Aa
Kích thích sinh tỏng hợp estrogen

3. Hormom sinh trưởng (GH: Growth hormom)

Một chuỗi polypeptit gồm 191Aa
Kích thích sự tăng trưởng, trao đổi chất.

4. Hormom corticotropin (ACTH)

Một chuỗi polypeptit có 39Aa
Kích thích sinh tổng hợp steroit ở vỏ thượng thận

5. Hormom Melanotropin
Thuỳ giữa tuyên yên
Một chuỗi polypeptit α = Aa, =18Aa
Kích thích tế bào tạo chất màu ở da (melanin).

6. Hormom Vasopressin
Thuỳ sau tuyến yên
Một chuỗi polypeptit có 9Aa