Hệ thống cáp nước công cộng 3

Bước 3: Nhận dạng mối nguy/sự kiện nguy hại, đánh giá rủi ro và các biện pháp kiểm soát hiện có
Bài giảng 4
Chu trình cải tiến liên tục KHCNAT
Bước 1 – Huy động Sự tham gia của cộng đồng & thành lập ban/nhóm CNAT
Bước 2 – Mô tả hệ thống cấp nước
Bước 3 – Nhận dạng mối nguy , sự kiện nguy hại, đánh giá rủi ro và các biện pháp kiểm soát hiện có
Bước 4 – Phát triển & áp dụng kế hoạch cải thiện dần từng bước
Bước 6 – Lập Văn bản , rà soát & cải thiện mọi khía cạnh của áp dụng KHCNAT
Bước 5 – theo dõi các biện pháp kiểm soát & kiểm tra hiệu quả của KHCNAT
2
Sáu bước khi xây dựng KHCNAT cho các hệ thống cấp nước nông thôn
Kết quả của Bước 3
+
Mô tả mối nguy/sự kiện nguy hại xảy ra ở đâu của hệ thống cấp nước.
+
Mô tả BPKS hiện có và hiệu quả của chúng để loại trừ, giảm thiểu mối nguy
+
Đánh giá được rủi ro và xếp thứ tự ưu tiên quản lý rủi ro
+
Xác định các hành động cải thiện để loại trư và giảm thiểu rủi ro tới mức chấp nhận
Các thuật ngữ
Mối nguy
Các tác nhân sinh học (vi khuẩn gây bệnh, tảo độc,…), hóa học (As, Mn, Fe,F,…), vật lý (màu, mùi, vị, độ đục,…), các chất phóng xạ trong nước có thể gây hại tới sức khỏe cộng đồng.
Sự kiện nguy hại
các sự kiện, tình huống dẫn đến xâm nhập các mối nguy vào hệ thống cấp nước hoặc các quá trình xử lý để loại trừ mối nguy không hoạt động.
Rủi ro
Tác hại của sự kiện nguy hại dẫn tới giảm độ an toàn của nước cấp hoặc ngừng dịch vụ cấp nước
Đánh giá rủi ro
Tiến hành đánh giá rủi ro theo định tính hoặc bán định lượng
Biện pháp kiểm soát
Biện pháp kiểm soát (hay rào chắn) là một hành động/hoạt động bất kỳ được dung để ngăn ngừa hoặc loại trừ rủi ro (mối nguy) hoặc giảm thiểu rủi ro tới mức chấp nhận
Cách xác định mối nguy


Cần tìm hiểu sự kiện nguy hại xảy ra

Như thế nào?
Ở đâu?
Khi nào?
Vì sao?
Hoặc tìm cách trả lời câu hỏi

Cái gì có thể làm sai/hỏng ở đây?
Nước có thể bị ô nhiễm như thế nào?
Mối nguy này thường xảy ra hay chỉ xảy ra ở điều kiện đặc biệt?
Ban/nhóm CNAT
Mô hình nhận dạng mối nguy
Nguồn nguy hại --- > Đường vận chuyển nguy hại ---- > Nguồn tiếp nhận
Nguồn nguy hại
Mối nguy hại vận chuyển hoặc thải ra
Đường vận chuyển nguy hại
Nhận mối nguy hại
Ví dụ
Cống rãnh
Nước mưa
Chim đậu trên bể nước
Vỡ cống
Nước mưa chảy tràn
Chim ỉa
Nước cống chảy ra
Nước mưa tràn xuống
Mưa rửa phân chim
Ống nước vỡ
Nước bản thấm vào
Mở nắp bể nước
Ví dụ về mối nguy hại
Ví dụ về mối nguy hại
Mô tả sự kiện nguy hại
X xảy ra với Y là do Z
Chất ô nhiễm (X) đi vào mạng ống (Y) do áp suất thấp trong hệ thống ống (Z).
Chất ô nhiễm (X) đi vào mạng ống (Y) do thủ tục sửa chữa không vệ sinh (Z)
Chất thải sinh hoạt (X) gây ô nhiễm nguồn nước (Y) là do khu vực bảo vệ bị xâm phạm (Z)
Chlor dư thấp (X) trong mạng ống (Y) là do thiết bị định lượng chlor đặt không đúng giá trị (Z)
Ví dụ một số mối nguy
Lưu vực nước bề măt
Phân xúc vật
Tình trạng vệ sinh kém
Nước thải công nghiệp
Hóa chất nông nghiệp
Lũ lụt
Nước ngầm
As, F, Fe, Mn,.. Trong nước ngầm
Xử lý nước
Thiếu chất keo tụ
Lọc không hiệu quả
Khử trùng không đủ
Hệ thống phân phối
Chim, côn trùng chui vào bể chứa
Cấp nước không liên tục
Vỡ ống
Khách hàng
Bể chứa hở
Hành vi không h
Ma trận đánh giá rủi ro
Rủi ra = tần suất x tác động tơi sức khỏe
Chỉ tiêu đánh giá mức độ tác động
Ma trận đánh giá rủi ro
Ma trận đánh giá rủi ro
Kinh nghiệm cho điểm tần suất xảy ra sự kiện nguy hại
Kinh nghiệm cho điểm tác hại của sự kiện nguy hại
Ví dụ tác động rất lớn tới sức khỏe (gây bệnh cấp tính do vi khuẩn gây bệnh)
Tác động lớn tới sức khỏe (gây bệnh cấp tính do sử dụng nước có hóa chất trong thời gian ngắn với nồng độ khá cao)
Tác động lớn tới chất lượng nước (do dùng nước có hóa chất trong thời gian dài nhưng ở nồng độ gây bệnh mãn tính)
Tác động tới màu, mùi, vị của nước
Vài hình ảnh về các mối nguy hại
Hứng nước mưa
Các hành vi gây ô nhiễm nguồn nước
Các hành vi phá hỏng mạng ống phân phối nước
Vài hình ảnh về mối nguy hại
Phun thuốc BVTV
Nước thải xả ra hồ
Đường ống để nổi trên mặt đất
Rửa rau tại nguồn nước
Ống nước bị rò rỉ
Ống nước xuyên qua đường
Vỡ ống nước
Mưa to gây úng lụt
Đánh giá rủi ro
Rủi ro cao
Rủi ro trung bình
Rủi ro thấp
Quản lý rủi ro
Ưu tiên cao, yêu cầu có BPKS ngay
Ưu tiên trung bình, cần BPKS trung hạn hoặc dài hạn.
BPKS là đủ
Giám sát vận hành thích hợp
Theo dõi rủi ro ở mức thấp
Không ưu tiên
Thứ tự ưu tiên quản lý rủi ro
Khái niệm biện pháp kiểm soát
Biện pháp kiểm soát (rào chắn)
Các hoạt động/hành động để ngăn ngừa, loại trừ mối nguy hoặc giảm thiểu rủi ro gây ra bởi mối nguy tới mức cho phép
Ví dụ
Hàng rào ngăn xúc vật xâm phạm nguồn nước
Khử trùng để xử lý nước đạt tiêu chuẩn nước uống
Tuyên truyền giáo dục nông dân sử dụng thuốc BVTV vật đúng chủng loại, đúng hướng dẫn
Giới hạn kiểm soát
Giới hạn kiểm soát
Mô tả bằng lời

Ví dụ :
Hàng rào còn nguyên vẹn
Nắp bể được đậy
Lưới chắn côn trùng không bị thủng
Có giá trị cụ thể

Ví dụ
0,5 mg/l < [ clor dư] < 1,5 mg/l

Độ đục sau lọc ≤ 5 NTU
Ví dụ giới hạn kiểm soát
Ví dụ giới hạn kiểm soát
Đánh giá hiệu quả của biện pháp kiểm soát
Đánh giá hiệu quả BPKS
1. Sau khi vận hành một thời gian và có số liệu chứng tỏ BPKS hiệu quả (kết quả thanh tra, kết quả phân tích chất lượng nước)
2. Kết quả nghiên cứu trong điều kiện tương tự chỉ rõ BPKS hoạt động hiệu quả (kết quả phân tích chất lượng nước)
3. Hướng dẫn của quốc gia ví dụ QCVN 02:2009/BYT , Ví dụ chất lượng nước đạt quy chuẩn quốc gia là các BPKS đạt hiệu quả
Ví dụ đánh giá rủi ro và BPKS hiện có
Ví dụ đánh giá rủi ro và các BPKS hiện có
Ví dụ đánh giá rủi ro và các BPKS hiện có
Lưu ý
Khi xác định mối nguy hại/sự kiện nguy hại phải đi thăm hiện trường để quan sát dấu hiệu mối nguy hại

Tìm sự hỗ trợ của cán bộ kỹ thuật nước để có lời khuyên của chuyên gia bên ngoài .

Đọc thêm các hướng dẫn của WHO về KHCNAT để hiểu rõ các khái niệm và ví dụ minh họa
Bài tập: Hãy xác định rủi ro trong các trường hợp sau đây
Thảo luận
+ Kết quả các bàn có khác nhau? Vì sao?

Bài tập
Mỗi nhóm chọn một loại hệ thống cấp nước, thảo luận đánh giá rủi ro của hệ thống
Hệ thống cấp nước tự chảy
Hệ thống cấp nước từ nước mặt
Hệ thống cấp nước từ nước ngầm
Nước giếng khoan bơm tay, giếng đào và nước mưa