Hậu quả chiến tranh ở VN

7. Hậu quả nặng nề của chiến tranh
Con nghé hai đầu tại vùng bị rải chất da cam/dioxin
ở Thừa Thiên Huế (Ảnh: Võ Quý)
Nhiều cánh rừng bị tàn phá do chất độc hóa học
quân đội Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam 
Khu ô nhiễm dioxin trong sân bay
Đà Nẵng (Ảnh Phạm Hồng Trường)
Quá trình nhiễm độc dioxin ở Việt Nam

Ở miền Nam Việt Nam, chất độc màu da cam và các loại thuốc diệt cỏ khác bắt đầu được thử nghiệm năm 1961 và được sử dụng rộng rãi với hàm lượng cao trong chiến tranh vào các năm 1967 – 1968, rồi giảm xuống và ngừng sử dụng năm 1971. Các loại hợp chất này được trộn vào dầu hỏa hoặc nhiên liệu diesel rồi rải bằng máy bay hoặc các phương tiện khác.

Theo công bố của một nhóm tác giả trên tạp chí Nature thì đây là một cuộc chiến tranh hóa học lớn nhất thế giới. Trong thời gian 10 năm đó, quân đội Mỹ và quân đội Nam Việt Nam đã rải 76,9 triệu lít hóa chất xuống rừng núi và đồng ruộng Việt Nam. Trong số này có 64% là chất độc màu da cam, 27% là chất màu trắng, 8,7% chất màu xanh, và 0,6% chất màu tím.

Tổng số lượng dioxin Việt Nam hứng chịu là vào khoảng 370kg. (Trong khi đó vụ nhiễm dioxin ở Serveso, Ý, 1971 chỉ với 20kg dioxin thải ra môi trường mà tác hại của nó kéo dài hơn 20 năm). Tổng số diện tích đất đai bị ảnh hưởng hóa chất là 2,63 triệu hécta. Có gần 5 triệu người Việt Nam sống trong 25.585 thôn ấp chịu ảnh hưởng độc chất màu da cam.

53
Bản đồ khu vực bị rải chất độc ở Mien Nam Việt Nam
Hơn 2 triệu ha rừng bị phá huỷ do chất độc hoa học
25 triệu hố bom
Trong giai đoạn từ 1961 đến 1975, 13 triệu tấn bom và 72 triệu lít chất độc hoá học đã rải xuống chủ yếu ở phía Nam, đã huỷ diệt hơn 2 triệu ha rừng.
Thung lũng A Lưới, Quảng Trị
63
Hố bom ở huyện A Lưới
Trong cuộc chiến tranh Đông Dương lần thứ 2, quân đội Mỹ đã tiến hành một cuộc chiến tranh hoá học từ 1961- 1972 với quy mô lớn nhất trong mọi thời đại của lịch sử chiến tranh.
Trong cuộc chiến tranh này quân đội Mỹ đã rải khoảng hơn 80 triệu lít chất diệt cỏ và phát quang xuống một diện tích khoảng 24,67% tổng diện tích lãnh thổ Nam Việt Nam, trong đó phần lớn là chất độc Da cam, là chất có chứa tạp chất cực độc Đioxin.
Theo A.H. Westing (1983) thì nồng độ các chất được rải trong các phi vụ thường cao hơn gấp từ 20-40 lần nồng độ dùng trong nông nghiệp. Các chất diệt cỏ và phát quang thông thường được phân huỷ sau 1 tháng đến dưới một năm, riêng hợp chất dioxin có trong chất da cam rất bền vững, với thời gian bán phân huỷ được ước tính khoảng 15 đến 20 năm hoặc lâu hơn nữa.
Sự tàn phá của nó đã được toà án Bertrand Roussel cũng như hội nghị Paris năm 1970 lần đầu tiên đã nêu lên trước dư luận thế giới sự tàn khốc của cuộc chiến tranh hoá học của Mỹ tại Việt Nam là "cuộc chiến tranh huỷ diệt môi trường, huỷ diệt hệ sinh thái và con người" ở Việt Nam.
Theo tài liệu của Rollet (1956), độ che phủ chung của rừng ở Việt Nam chiếm 43%.
Vào năm 1956, rừng miền Nam Việt Nam có khoảng 10.300.000 ha, chiếm 60% tổng diện tích tự nhiên. Rừng phân bố rộng khắp trên vùng Trung Trung bộ, vùng Tây Nguyên, vùng Đông Nam bộ, và vùng ngập mặn ven biển Nam Bộ.
Đối với rừng:

Trong chiÕn dÞch Ranch-Hand, rõng ph¶i g¸nh chÞu nÆng nÒ nhÊt, chiÕm 86% tæng sè phi vô r¶i chÊt ®éc, lµm tæn thÊt trªn 120 triÖu mÐt khèi gç.
Hµng tr¨m loµi c©y ®· bÞ trót l¸, ®¸ng quan t©m nhÊt lµ nh÷ng c©y gç lín thuéc tÇng nh« vµ tÇng ­u thÕ sinh th¸i thuéc hä DÇu (Dipterocarpaceae), hä §Ëu (Fabaceae). NhiÒu loµi c©y gç quý hiÕm nh­ Gi¸ng h­¬ng (Pterocarpus macrocarpus), Gô (Sindora siamensis), Gâ (Afzelia xylocarpa), Sao ®en (Hopea odorata)...
T¸n rõng bÞ ph¸ vì, m«i tr­êng rõng bÞ thay ®æi nhanh chãng, nh÷ng loµi c©y cña rõng thø sinh nh­ tre, nøa, c¸c loµi c©y gç ­a s¸ng mäc nhanh, kÐm gi¸ trÞ kinh tÕ xuÊt hiÖn vµ lÊn ¸t c©y gç b¶n ®Þa.
NhiÒu khu rõng ®· bÞ ph¸ hñy nÆng nÒ do quy m« r¶i chÊt ®éc ho¸ häc réng lín vµ lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn kÐo dµi trong nhiÒu n¨m,
C¸c t¸c ®éng kh¸c cña bom ®¹n, m¸y ñi, bom na pan... thiªu ch¸y c¶ líp c©y t¸i sinh tù nhiªn d­íi t¸n rõng. HËu qu¶ lµ c©y rõng bÞ chÕt ®i, c¸c loµi c©y cá d¹i nh­ cá Mü (Pennisetum polystachyon), cá tranh (Imperata cylindrica), lau l¸ch x©m lÊn.
§Õn nay rõng vÉn ch­a ®­îc phôc håi, nhiÒu b¨ng r¶i chÊt ®éc vÉn chØ lµ nhòng tr¶ng cá ®­îc thÓ hiÖn râ trªn ¶nh vÖ tinh vµ ¶nh m¸y bay qua c¸c thêi kú kh¸c nhau.
Đối với đất đai:
Trªn 3,3 triÖu ha ®Êt ®ai tù nhiªn bÞ r¶i chÊt ®éc, (víi chiÒu réng b¨ng r¶i lµ kho¶ng 1.000m). Vïng §«ng Nam bé lµ mét vïng cã trªn 50% diÖn tÝch tù nhiªn bÞ t¸c ®éng.
ChiÕn khu D, chiÕn khu C, Rõng Bêi Lêi, Rõng Cñ Chi ..., lµ nh÷ng vïng ®· bÞ r¶i hµng triÖu lÝt chÊt ®éc cïng víi hµng triÖu tÊn bom ®¹n, trong ®ã cã nhiÒu khu rõng ®· bÞ triÖt ph¸ hoµn toµn nh­ khu M· §µ, thuéc tØnh §ång Nai, khu Phó B×nh, bï Gia MËp thuéc tØnh B×nh Ph­íc.
ChÊt ®éc ho¸ häc cßn ®­îc r¶i ë mét sè vïng träng ®iÓm kh¸c nh­: khu vùc hµng rµo ®iÖn tö Mac Na Ma Ra thuéc tØnh Qu¶ng TrÞ, khu A L­íi, thuéc tØnh Thõa thiªn HuÕ, khu Sa ThÇy, thuéc tØnh Kon Tum, khu CÇn Giê (Duyªn H¶i) thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ khu Cµ M©u thuéc tØnh Minh H¶i.
Hậu quả của chiến tranh hoá học của Mỹ còn dẫn đến nhiều thiệt hại khác về môi trường và tính đa dạng sinh học.
Quá trình trút lá ồ ạt đã dẫn đến hiện tượng ứ đọng dinh dưỡng
10 đến 15 triệu hố bom làm cho lớp đất mặt bị đảo lộn và thúc đẩy quá trình rửa trôi đất .
Hậu quả trên tác động xấu đến rừng phòng hộ đầu nguồn của 28 lưu vực sông, trong đó có:
16 lưu vực có 30% diện tích lưu vực bị rải chất độc ,
10 lưu vực có 30-50% diện tích lưu vực bị rải chất độc
2 lưu vực có trên 50% diện tích lưu vực bị rải chất độc
Phần lớn các lưu vực trên có dòng sông ngắn, địa hình phức tạp, nhiều dốc, có dòng chảy ảnh hưởng trực tiếp tới vùng hạ lưu. Điển hình là lưu vực sông Hương, sông Thạch Hãn, Sông Hàn, Sông Thu Bồn, sông Trà Khúc, sông Trường Giang, sông Côn, sông Vệ, sông Cầu., sông Ba...trong nhiều năm qua đã bị lũ lụt lớn tàn phá.
* Tổng lượng dioxin có trong số chất diệt cỏ nói trên ít nhất là 366 kg. Theo các nhà khoa học, do công nghệ sản xuất 2,4,5 T trong những năm 60 còn lạc hậu, mặt khác để tăng sản lượng chất diệt cỏ, một số công ty hóa chất Mỹ đã nâng nhiệt độ của công nghệ sản xuất, nên lượng dioxin có thể là 600-680 kg. Trong khi đó, chỉ cần một vài phần tỷ gam dioxin đã có thể gây ung thư, tai biến sinh sản và dị tật bẩm sinh ở động vật thực nghiệm.
* Các nhà khoa học trên thế giới đã nghiên cứu và khẳng định dioxin là chất độc nhất do con người tìm ra và tạo ra, gây tai biến sinh sản, dị tật bẩm sinh, ung thư và một số bệnh khác.
Ba người con trai bị dị tật bẩm sinh của ông Mai Giảng Vũ, cựu sĩ quan ngụy quyền Sài Gòn đã tham gia các vụ phun rải chất da cam/dioxin (Nguồn: Hội nạn nhân chất độc da cam)Bà mẹ và 2 người con dị tật ở Hải Phòng. Bố là cựu chiến binh bị phơi nhiễm chất da cam/dioxin (Ảnh: Lê Kế Sơn)