Hai dua tre

Phan Huy Mỗi lần Thạch Lam trong trí tơi lại hiện lên hình ảnh cánh cổng gỗ của khu êm ả miêu tả trong truyện bĩng hồng lan. Phía ngồi cánh cổng là một thế giới ồn ào, phồn tạp, nắng nơi, bên trong là bầu khơng khí mát thoảng mùi thật thích hợp cho tâm trạng suy và cảm nhận, lắng nghe những tế nhị của sự sống. Thạch Lam khu bên trong cánh cổng ấy, ít sự kiện, hành ắp những bâng khuâng. Nĩ cho ta hội hiểu thấu sâu xa những cuộc giản dị, qua sự chiêm nghiệm lặng lẽ. "Hai trẻ" là truyện ngắn rất Thạch Lam. Chất liệu của nĩ vẫn là cuộc sống tù , mịn mỏi những phố huyện nghèo nàn xác. từ thứ chất liệu rất "xuơi" , nhà lại cho chúng ta những trang viết hết sức thi vị, khơng cĩ gì chung với sự thi vị hố cuộc sống một cách tầm . Thi vị ( hay chất ) của tác phẩm gắn liền với dụng cơng của nhà muốn khêu gợi trí và khả cảm nhận của các giác quan bằng lối hành hoặc cách tổ chức lời khá riêng biệt. chính là chiều sâu của một nghịch lý chừng khĩ giải thích : viết về các sự vật, sự việc tầm , mà vẫn lơi cuốn thế. này phá vỡ một ngộ nhận (chí ít là của ) về tính quyết của vật liệu. Thực ra nghệ thuật chính là một sự chế ngự vật liệu, vật liệu thơng qua những thức, tiện diễn tả thù. Câu của Thạch Lam tả rất sát sự thật, sự việc. khơng cĩ ở chỉ cĩ sự khớp nghẹt thở. Tiết buơng chùng của câu mở thiên truyện chứng tỏ : " Tiếng trống thu khơng trên cái chịi của huyện nhỏ; từng tiếng một vang xa gọi buổi chiều". Cái lõi ngữ pháp của câu chỉ nhận ra ở vế sau, sự cảm nhận của thực sự khởi hành từ cùng cụm danh từ lên trên. Trong câu này cái chú ý cịn cĩ từ "gọi". Nĩ xác lập một quan mới (dù vơ hình) giữa các sự vật mà từ báo hiệu chẳng hạn khơng nĩi lên . nhiên câu vừa nêu khơng chỉ Thạch Lam mới viết nổi. quan trọng là nĩ xuất hiện cĩ quy luật chứ khơng ngẫu nhiên, nhằm nhấn mạnh một gì khác những sự kiện nổi trên bề mặt. Xin chú ý thêm hai câu khác kề nhau: " Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả ru, vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngồi ruộng theo giĩ nhẹ vào". Trong câu thừa một chữ "chiều", xét theo gĩc thơng tin bình . thực ra ở cịn cĩ thơng tin về tâm trạng mà riêng hai chữ "chiều rồi" truyền tải (do thiếu vắng nhịp ). Mặt khác, nếu khơng cĩ chữ chiều " thừa ra" ấy, sự buơng êm của câu sau sẽ ít cĩ hiệu quả. Tính chất thừa tiếp hơ ứng của mạch thiếu trọn vẹn. Rõ ràng giả bị dẫn dắt bởi chứ khơng phải cái gì khác. Suốt truyện ngắn , nhà nhiều lần nhấn mạnh sự "ngây " của hai nhân vật chị em qua các nhận xét : "Liên khơng hiểu sao...", "Liên là...", "tâm hồn Liên... cĩ những cảm giác hồ khơng hiểu", "trụ thẳm bao la với tâm hồn hai trẻ bí mật và xa lạ...","Liên thấy mình sống giữa bao nhiêu sự xa xơi khơng biết...". Rất cĩ thể nhân vật của truyện "khơng biết", khơng hiểu thật, nĩi là tác giả chính tâm trạng nhân vật ám thị . Các phủ từ "khơng" "bẫy" họ sa vào một khơng khí bất , mơng lung. giả cứ ngỡ mình cùng nhà theo dõi nhân vật, thật sự họ bị lây nhiễm chính cảm giác của nhân vật và khơng thơi thao thức. Càng cố gắng hiểu những nhân vật "khơng hiểu" phân biệt với nĩ, anh ta càng sâu vào khơng khí của truyện nỗi mất cả ra, trong khi tác giả vẫn khơng ngừng tả, kể trĩi anh ta chặt vào câu chuyện mà ơng "bịa" ra. Truyện tuy rất ít hành vẫn thấp thống những lời thoại. Chúng phân bố rất trong tác phẩm và xuất hiện giữa những miêu tả cảnh vật - một khung cảnh lặng lẽ, êm , cĩ phần hiu hắt, buồn bã. Chính khơng