Giáo dục giá trị sống

Tập huấn
Giáo dục Giá trị sống
Giáo dục kĩ năng sống cho hs THCS
Phòng giáo dục-đào tạo MAI SON


Tự tử vì rớt đại học
Sự ra đi quá đột ngột của cậu học trò ngoan hiền, học sinh giỏi của Trường THPT chuyên Lê Khiết (Quảng Ngãi) chỉ vì áp lực làm bài thi ĐH không được tốt, làm mọi người không thể tin điều đó là sự thật.
Sau khi an táng xong, cả gia đình mới mở điện thoại và đọc được những dòng “thư tuyệt mệnh” gửi cho cha mẹ với nội dung:“Gửi bố mẹ! Khi đọc được những tin nhắn này thì có lẽ con đã đi về thế giới khác, không giọng nói, không tiếng cười. Con xin lỗi! Đây là lần thứ 3 con nghĩ đến cái chết và giờ thì con đi thật. Cuộc sống của con vốn chẳng có niềm vui giờ lại rớt ĐH nữa, con không dám đối diện với ngày mai. Con xin lỗi…”.
3
4
Thầy cô có suy nghĩ gì về những hiện tượng trên ?

Phản ứng tiêu cực trước những bế tắc trong cuộc sống
Bạo lực học đường, vô cảm

→ Thiếu hụt giá trị sống, kỹ năng sống, rất cần được gia đình, nhà trường bù đắp kịp thời.
5
HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC GIÁ TRỊ SỐNG VÀ KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH THCS

Phần I – Thực trạng giáo dục GTS, KNS hiện nay

1 – Những thực trạng HS đang gặp phải :

Có nhiều biểu hiện suy thoái về đạo đức (vô cảm, bạo lực học đường, các tệ nạn xã hội, ...)

Kĩ năng sống rất thấp (thể hiện khi giao tiếp, tham gia các hoạt động xã hội, ứng phó với những thử thách …)
2. Thực trạng giáo dục GTS, KNS của gia đình và nhà trường
- Gia đình : Chưa quan tâm đúng mức đến việc giáo dục GTS, KNS cho con em mình.
- Nhà trường : Giáo dục KNS chưa toàn diện (chỉ lồng ghép ở một số môn học : Ngữ văn, Sinh học, GDCD, HĐNG, ...)
3. Mục đích của hoạt động giáo dục GTS, KNS cho HS
- Nâng cao hiểu biết về các giá trị truyền thống của dân tộc cũng như những giá trị tốt đẹp của nhân loại; góp phần củng cố, mở rộng và khắc sâu kiến thức đã học về quyền, trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội.
- Nhận thức được sự cần thiết của các KNS: giúp cho bản thân sống tự tin, lành mạnh, phòng tránh được các nguy cơ gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển thể chất và tinh thần của bản thân và người khác.
Phần II – Một số vấn đề lí luận cơ bản trong giáo dục giá trị sống và kĩ năng sống
I - Giá trị sống (hay giá trị cuộc sống)
1. Giá trị sống là gì ?
Ngày nọ, ông lão ăn xin gõ cửa một lâu đài tráng lệ”.
Ông nói với người quản gia : “Vì tình yêu của Chúa, xin
hãy bố thí cho kẻ nghèo này”.
Người quản gia trả lời : “Tôi phải hỏi ý kiến bà chủ đã”
Bà chủ là một quý bà keo kiệt. Bà nói : “Hãy cho ông lão tội
nghiệp một ổ bánh mì. Một thôi nhé. Đưa bánh ngày hôm
qua ấy”.
Ông lão trở về gốc cây nơi trú ngụ cả ngày lẫn đêm, ngồi
xuống lôi ổ bánh vừa xin được ra ăn. Đột nhiên, răng ông
cắn phải vật gì đó rất cứng. Ông lão hết sức ngạc nhiên khi
phát hiện ra chiếc nhẫn vàng nạm kim cương mặt ngọc
trai. “Mình thật may mắn !”, ông lão nghĩ thầm : “Mình bán
chiếc nhẫn này đi và sẽ có đủ tiền trong một thời gian dài”.
Thế nhưng, lòng trung thực của ông lão ngay lập tức ngăn
ý định đó lại: “Không, ta sẽ tìm chủ nhân của chiếc nhẫn và
trả nó lại cho họ”.
Bên trong chiếc nhẫn có khắc hai chữ J. X. Ông lão liền đi thẳng đến cửa hàng và tìm hỏi cuốn danh bạ điện thoại. Cả thị trấn chỉ có mỗi một gia đình có tên bắt đầu bằng chữ X : Gia đình Xofaina. Ông lão vội đi tìm nhà Xofaina. Và thật bất ngờ, đó chính là gia đình đã cho ông ổ bánh. Ông nói với người quản gia : “Tôi tìm thấy chiếc nhẫn vàng trong ổ bánh ngài mới cho tôi”. Bà chủ vui mừng khôn xiết: “May quá, tìm được chiếc nhẫn bị mất tuần trước rồi. Ta đã làm rơi nó khi coi thợ nhào bột làm bánh”.
Sau một hồi suy nghĩ, bà chủ nhà nói: “Hãy cho ông lão tội nghiệp đó bất kỳ cái gì ông ấy muốn, miễn là đừng đắt quá”. Ông quản gia quay qua hỏi ông lão : “Vì hành vi cao thượng, ông muốn nhận được phần thưởng gì ?”. Ông lão ăn xin nói : “Cho tôi một ổ bánh mì !Thế là đủ cho tôi rồi”. Thấy ông không có lòng tham, bà chủ bỗng nảy ra sáng kiến : Chọn ông vào canh giữ kho trong nhà bà.Từ đó bà hoàn toàn an tâm không bao giờ còn sợ mất trộm. Còn ông lão thì có việc làm đến suốt đời.
Thầy cô cảm nhận được giá trị sống nào từ câu chuyện trên ?
- Giá trị về lòng trung thực
- Người trung thực trước mắt có vẻ thiệt thòi nhưng họ nhận được điều lớn hơn nhiều, đó là sự tin tưởng của mọi người.
? Thầy cô hãy suy nghĩ trong một phút và sau đó kể tên những giá trị mà thầy cô cho là quan trọng trong cuộc sống?

- Giá trị yêu thương
- Giá trị hạnh phúc
- Giá trị hoà bình
- Giá trị tự do
- ...
Thế nào là giá trị sống ?
- Giá trị sống : Là những điều chúng ta cho là quí giá, là quan trọng, là có ý nghĩa đối với cuộc sống của mỗi người. Giá trị sống trở thành động lực để người ta phấn đấu để có được nó.
- Giá trị sống mang tính cá nhân, không phải giá trị sống của mỗi con người đều giống nhau.
- Giá trị sống được hình thành nhờ quá trình tự nhận thức và sự trải nghiệm của mỗi người.
II – Giá trị truyền thống của con người Việt Nam và nhân loại

1. Các giá trị truyền thống của con người Việt Nam
Thầy cô hãy kể tên các giá trị truyền thống của con người Việt Nam ?
a) Tinh thần yêu nước
b) Lòng yêu thương con người
c) Tinh thần đoàn kết
d) Tinh thần lao động cần cù, tiết kiệm
2. Các giá trị sống phổ quát của nhân loại
17

Hòa bình Tôn trọng Yêu thương
Hạnh phúc Tự do Trung thực
Khiêm tốn
Khoan dung Hợp tác
Trách nhiệm Giản dị
Đoàn kết

12 giá trị sống phổ quát của nhân loại
Vậy theo thầy cô, trong 12 giá trị trên, giá trị nào là quan trọng nhất ?
Một người Nhật muốn sửa lại ngôi nhà, nên đã phá đi một bức tường. Nhà ở Nhật thường có một khoảng rỗng nhỏ giữa các bức tường gỗ. Khi phá bức tường, người đó nhìn thấy một con thằn lằn bị mắc kẹt vì có chiếc đinh từ phía ngoài đóng dính vào chân nó.
Người ấy nhìn thấy vậy, thế nên rất thương cảm, nhưng cũng hết sức tò mò vì khi kiểm tra chiếc đinh, anh thấy nó được đóng từ khi mới xây, tức là từ 10 năm nay rồi.
Chuyện gì xảy ra vậy ?
Con thằn lằn sống như thế ở một khoảng trống trong tường trong suốt 10 năm không hề xê dịch. Một điều tưởng chừng như quá dị thường, thậm chí là không thể.
Và anh ta đã tự hỏi làm sao con thằn lằn sống suốt 10 năm mà không hề đi một bước nào vì chân nó đã bị đóng đinh ?
Anh ta tạm ngừng làm việc, ngồi một góc quan sát con thằn lằn, xem nó làm gì và có gì để ăn. Một lúc sau không biết từ đâu xuất hiện một con thằn lằn khác, miệng ngậm thức ăn, bò về phía con thằn lằn mắc kẹt.
Không biết con thằn lằn mang thức ăn tới có họ hàng gì với con thằn lằn mắc kẹt hay chúng cùng một gia đình ? Nhưng nó đã mang thức ăn tới trong suốt 10 năm. Không mệt mỏi, không từ bỏ hi vọng. Và nếu như người Nhật kia không phá bức tường thì không biết sự yêu thương này còn tiếp tục đến bao giờ ?
Giá trị của yêu thương :
- Yêu người khác nghĩa là bạn muốn điều tốt cho họ. Yêu là biết lắng nghe, yêu là biết chia sẻ
- Khi yêu thương trọn vẹn, giận dữ sẽ tránh xa. Tình yêu là giá trị làm cho mối quan hệ giữa chúng ta trở nên tốt đẹp hơn


Giá trị yêu thương trong thơ ca Việt Nam
Nuôi con chẳng quản chi than
Bên ướt mẹ nằm, bên ráo con lăn.
Chồng giận thì vợ làm lành
Miệng cười hớn hở rằng anh giận gì
Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon
Tại sao phải học giá trị sống ?
- Có những giá trị sống đích thực, trở thành những giá trị chung cho nhiều người và toàn xã hội như lòng trung thực, hoà bình, tôn trọng, yêu thương, công bằng, tình bằng hữu, lòng vị tha.
- Không phải ai cũng nhận đúng giá trị của cuộc sống. Vì vậy, học tập để nhận diện đúng đâu là giá trị đích thực của cuộc sống là điều cần thiết với tất cả mọi người.
II – Kĩ năng sống
1. Kĩ năng sống là gì ?
- Kĩ năng : Là khả năng thao tác, thực hiện một hoạt động nào đó.
+ Kĩ năng mềm
+ Kĩ năng cứng
→ Chìa khoá dẫn đến thành công : kết hợp cả hai kĩ năng này.
Thầy cô học được kĩ năng nào qua video clip trên ?
Kĩ năng thương lượng / thuyết phục người khác
- Đó là khả năng thuyết phục người khác khiến họ từ bỏ ý định, yêu cầu, hành vi mà bạn không mong muốn để thực hiện theo những gì mà bạn mong muốn.
- Bí quyết để thuyết phục thành công là
hãy đặt mình vào vị trí người cần phải thuyết phục để nhận định sự việc theo quan điểm của học cũng như theo quan điểm của mình.

- Kỹ năng kết bạn;
- Kỹ năng học bằng đa giác quan
- Kỹ năng điều chỉnh nhận thức và hành vi
- Kỹ năng tự đánh giá
- Kỹ năng suy nghĩ tích cực, duy trì thái độ lạc quan
- Kỹ năng tư duy sáng tạo
- Kỹ năng giao tiếp có ngôn ngữ và phi ngôn ngữ
- Kỹ năng lắng nghe tích cực
- Kỹ năng thuyết trình
- Kỹ năng ứng phó với lo âu và kiểm soát những xúc cảm tiêu cực
- Kỹ năng tìm kiếm sự giúp đỡ
- Kỹ năng giải quyết vấn đề
- Kỹ năng ra quyết định
- Kỹ năng xác định giá trị bản thân, ...
Thầy cô hãy kể tên các kỹ năng sống khác ?
Kỹ năng sống là gì ?

Đó là năng lực tâm lí xã hội để đáp ứng
và đối phó với những yêu cầu và thách
thức của cuộc sống hàng ngày.
2) Giáo dục kĩ năng sống ở lứa tuổi học sinh THCS
Theo thầy cô giáo dục kĩ năng sống ở lứa tuổi học sinh THCS cần tập trung vào những kĩ năng nào ?
- Kỹ năng tự nhận thức giá trị bản thân
- Kỹ năng hình thành sự tự trọng
- Kỹ năng đồng cảm
- Kỹ năng kiên cường
- Kỹ năng tư duy, đánh giá
- Kỹ năng giải quyết vấn đề và ra quyết định
- Kỹ năng giải quyết xung đột
- Kỹ năng kiên định
- Kỹ năng ứng phó với stress
- Kỹ năng hợp tác
- Kỹ năng thương lượng/thuyết phục
- Kĩ năng thiết lập và thực hiện mục tiêu
- Kĩ năng lãnh đạo
- Kĩ năng học tập định hướng nghề nghiệp
Trình bày cảm xúc của thầy cô sau khi xem video clip trên ?
Kỹ năng kiên cường
- Đó là năng lực vượt qua những khó khăn nghịch cảnh.
- Giống như một cái dây chun đàn hồi, với bất cứ điều gì xảy ra với chúng ta, có thể đẩy chúng ta xuống tận cùng như chiếc dây chun bị kéo xuống, chúng ta vẫn trở lại trạng thái cân bằng ban đầu.
III – Mối quan hệ giữa giá trị sống và kỹ năng sống
Chia sẻ: Quan hệ giữa giá trị và kĩ năng sống
Giá trị
Kĩ năng
III – Mối quan hệ giữa giá trị sống và kỹ năng sống
- Giá trị sống là nền tảng để hình thành kĩ năng sống
- Kĩ năng sống là công cụ thể hiện giá trị sống.
Phần II – Phương pháp dạy các giá trị sống và kỹ năng sống



1. Phương pháp mô hình mẫu (nêu gương)
2. Phương pháp thuyết trình kết hợp với các phương pháp khác

3. Phương pháp động não
? Thầy cô hãy tự vấn chính mình để trả lời những câu hỏi sau :

Ba điều làm nên giá trị một con người

2) Ba thứ trong đời làm hỏng một con người
1) Ba điều làm nên giá trị một con người
- Siêng năng
- Chân thành
- Ý chí vươn lên / Nghị lực
2) Ba thứ trong đời làm hỏng một con người
- Rượu
- Lòng tự cao
- Sự thù hận ...

4. Phương pháp nghiên cứu tình huống
Ở trường THCS Thành Công, Hà Nội, một nhóm học sinh không thể về nhà được vì đường ngập. Một em trong nhóm đã đứng lên quyên tiền các bạn để mua mì ăn liền cho cả nhóm ăn trưa, sau đó xin với bác bảo vệ cho vào một phòng thể dục chơi bóng với nhau trong khi chờ bố mẹ tới đón. Nhiều bậc phụ huynh khi đến đón con, những tưởng gặp cảnh con mình đang ướt như chuột lội và đói rét, nhưng đã vui mừng khi thấy con mình khô ráo, ấm áp vì đã dằn bụng bằng bát mì nóng.

5. Phương pháp chơi trò chơi

6. Phương pháp hoạt động nhóm

Thực hiện trò chơi “Nhận diện người bạn thực sự” thông qua hoạt động nhóm


Câu hỏi thảo luận nhóm :

Làm thế nào để nhận diện ra đâu là người bạn bình thường và đâu là người bạn thực sự ?
- Người bạn bình thường có thể chưa bao giờ trông thấy bạn khóc, nhưng người bạn thực sự sẽ luôn là đôi vai cho bạn tựa vào mỗi khi bạn buồn khổ.
- Người bạn bình thường tỏ ra khó chịu khi bạn trễ hẹn, nhưng người bạn thật sự sẽ lo lắng hỏi xem bạn mắc kẹt chuyện gì.
- Người bạn bình thường lắng nghe những vướng mắc của bạn, nhưng người bạn thật sự sẽ giúp bạn giải quyết những vướng mắc ấy.
- Người bạn bình thường mang quà đến bữa tiệc sinh nhật của bạn, nhưng người bạn thật sự sẽ đến sớm để cùng bạn chuẩn bị và thu vén.
- ...

7. Phương pháp đóng vai
Tình huống giả định :
Một nhóm học sinh lớp 8 vui vẻ bước vào quán nước. Bỗng các em nhìn thấy bố của H, một nữ học sinh trong nhóm, đang ngồi cầm tay một người phụ nữ khác trong quán nước đó. Nếu là H, em sẽ cư xử ntn ?
Khi gặp tình huống đó, có bạn mất bình tĩnh và xông ra làm ầm lên, có bạn giữ kín trong lòng, âm thầm, chịu đựng, theo dõi hành vi của bố rồi chán chường ảnh hưởng đến học tập. Có người mách với mẹ. Tuy nhiên, nếu là H, tôi sẽ chọn cách nói chuyện trực tiếp với bố rằng : Nếu đó là sự chia sẻ hoàn toàn mang tính chất công việc với một người phụ nữ khác thì không nên gặp ở những chỗ dễ gây hiểu lầm với người khác. Nếu bố có tình cảm với người phụ nữ ấy thì bố hãy nghĩ đến con, nghĩ đến mẹ sẽ buồn ntn khi bố như vậy. Tôi tin, bố bạn sẽ nghĩ lại”

8. Phương pháp tưởng tượng/nội suy

Hình dung về một thế giới hoà bình


Thầy cô hãy chia sẻ trải nghiệm của mình về những giây phút bình yên trong cuộc sống.
9. Phương pháp bản đồ tư duy, sơ đồ hoá, mô hình hoá
- Bản đồ tư duy về 12 giá trị sống phổ quát của nhân loại
- Bản đồ tư duy về 14 kĩ năng sống cơ bản của HS THCS
- Bản đồ tư duy về mối quan hệ giữa kĩ năng sống và giá trị sống
10. Phương pháp trải nghiệm/thực hành
Theo các chuyên gia về giáo dục :
- Giá trị sống và kĩ năng sống không phải là tri thức được chuyển tải theo cách thông thường.
- Giáo dục giá trị sống và kĩ năng sống bằng lời khuyên, sự thuyết giảng đạo đức thường không có hiệu quả.
- Giáo dục giá trị sống và kĩ năng sống chỉ thực sự hiệu quả khi chính bản thân học sinh được trải nghiệm thực tế, trải nghiệm cảm xúc, ... dẫn đến thay đổi nhận thức, thái độ, hành vi.
10 phương pháp dạy các GTS và KNS
1. Phương pháp mô hình mẫu (nêu gương)
2. Phương pháp thuyết trình kết hợp với các phương pháp khác
3. Phương pháp động não
4. Phương pháp nghiên cứu tình huống
5. Phương pháp chơi trò chơi
6. Phương pháp hoạt động nhóm
7. Phương pháp đóng vai
8. Phương pháp tưởng tượng/nội suy
9. Phương pháp bản đồ tư duy, sơ đồ hoá, mô hình hoá
10. Phương pháp trải nghiệm/thực hành
Năm nguyên tắc trong việc giáo dục GTSKNS :
- Tương tác: GTS, KNS không thể được hình thành qua việc nghe giảng & tự đọc tài liệu. Cần t/c cho HS tham gia các HĐ và tương tác với GV và với nhau trong quá trình GD
- Trải nghiệm: Người học cần được đặt vào các tình huống để trải nghiệm & thực hành
- Tiến trình: GD GTS, KNS ko thể hình thành trong “ngày một, ngày hai” mà đòi hỏi phải có cả quá trình
- Thay đổi hành vi: MĐ cao nhất của GD GTS, KNS là giúp người học thay đổi hành vi theo hướng tích cực.
- Thời gian: GD GTS, KNS cần thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc và thực hiện càng sớm càng tốt.
Phần III – Trò chơi, thơ ca, thông tin hướng nghiệp sử dụng trong giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống
A. Một số trò chơi giáo dục giá trị và kỹ năng sống
B. Giá trị sống thể hiện trong thơ ca Việt Nam
C. Phẩm chất và năng lực cần chuẩn bị cho nghề nghiệp tương lai
Thầy cô hãy sưu tầm những câu thành ngữ, tục ngữ, ca dao, thơ ... thể hiện giá trị khoan dung ?
Giá trị khoan dung :
- Năm ngón tay có ngón dài ngón ngắn
- Đất có chỗ bồi chỗ lở, ngựa có con dở con hay
- Một cây có cành bồng cành la
Một nhà có anh giàu anh khó
- Mía có đốt sâu đốt lành
- Chín bỏ làm mười
- Yêu con người, mát con ta
- Yêu con cậu mới đậu con mình
- Giơ cao đánh khẽ
- Đánh kẻ chạy đi không ai đánh người chạy lại
- ...
Theo thầy cô, nghề giáo viên cần những phẩm chất và năng lực gì ?
- Bạn giàu tình yêu thương, đặc biệt là yêu con người
- Bạn thích giúp người khác hiểu mình
- Bạn biết cách truyền đạt
- Bạn biết tạo không khí thoải mái, dễ chịu
- Bạn giàu lòng bao dung, độ lượng
- Bạn ham học hỏi
- Bạn biết nghĩ như học trò
- ...
Thầy cô cần nắm được những nội dung cơ bản nào qua buổi tập huấn này ?
1. Thực trạng giáo dục GTS, KNS hiện nay
2. Một số vấn đề lí luận cơ bản trong giáo dục GTS và KNS
3. Phương pháp dạy các GTS và KNS
4. Trò chơi, thơ ca, thông tin hướng nghiệp sử dụng trong giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống
Chúc các thầy cô sức khỏe
và thành công!