Giáo án Pháp luật

Bài 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
I. Nguồn gốc, bản chất, chức năng của Nhà nước
1. Nguồn gốc của Nhà nước
a. Khái niệm:
Nhà nước là một tổ chức đặt biệt của quyền lực chính trị, một bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý đặt biệt nhằm duy trì trật tự xã hội, thực hiện mục đích bảo vệ địa vị của giai cấp thống trị trong xã hội .
b.Nguồn gốc:
- Theo quan điểm Mác-lênin: “ Nhà nước chỉ xuất hiện khi xã hội phát triển đến một trình độ nhất định và sẽ tiêu vong khi những điều kiện khách quan cho sự tồn tại của nó không còn nữa”
Từ đây ta có thể rút ra những kết luận:
+ Điều kiện 1: Xã hội không có nhà nước đó là xã hội cộng sản nguyên thuỷ.
+ Điều kiện 2: Nhà nước chỉ xuất hiện và tồn tại trong những điều kiện nhất định.
=> nhà nước sẽ tiêu vong khi điều kiện 2 bằng điều kiện 1.
2. Bản chất của Nhà nước
Nhà nước chỉ sinh ra và tồn tại trong xã hội có giai cấp, do đó nhà nước bao giờ cũng thể hiện bản chất giai cấp sâu sắc. Bản chất đó thể hiện trước hết ở chỗ Nhà nước là tổ chức quyền lực chính trị đặc biệt của giai cấp thống trị. Bằng quyền lực chính trị này giai cấp thống trị buộc các giai cấp khác phục tùng ý chí của mình.
Như vậy : Nhà nước là một bộ máy bạo lực do giai cấp thống trị tổ chức ra để trấn áp các giai cấp đối địch, duy trì sự thống trị, duy trì trật tự xã hội phù hợp với lợi ích của giai cấp mình.
Tính giai cấp là mặt cơ bản thể hiện bản chất của nhà nước. Tuy nhiên, Nhà nước còn có tính xã hội thể hiện ở chỗ cùng với việc bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm quyền, Nhà nước còn đồng thời phải đảm đương các công việc công ích vì lợi ích chung của tòan xã hội như làm đê điều, phòng chống dịch bệnh, bảo vệ trật tự công cộng vv…
Như vậy : Nhà nước là bộ máy để duy trì sự thống trị giai cấp, đồng thời còn là bộ máy duy trì trật tự xã hội phù hợp với lợi ích của giai cấp mình.
Nhà nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam là “Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân”:
Nhà nước ta là kiểu nhà nước xã hội chủ nghĩa, là nhà nước kiểu mới có bản chất khác hẳn với các nhà nước bóc lột. Cũng như mọi nhà nước đều là công cụ thống trị của một giai cấp, Nhà nước ta là công cụ thống trị của giai cấp công nhân nó khác hẳn về bản chất và mục đích so với sự thống trị của giai cấp bóc lột. Sự thống trị của giai cấp bóc lột là sự thống trị của thiểu số đối với đa số Nhân dân lao động bị áp bức bóc lột để bảo vệ cho lợi ích của chúng. Còn sự thống trị của giai cấp công nhân là sự thống trị của đa số đối với thiểu số giai cấp bóc lột đã bị đánh đổ nhưng không chịu khuất phục mà vẫn tìm trăm phương nghìn kế nhằm khôi phục địa vị thống trị của nó.
Sự thống trị của giai cấp công nhân là nhằm mục đích giải phóng giai cấp mình và tất cả mọi người lao động. Sự thống trị của giai cấp công nhân là sự thống trị dưới sự lãnh đạo của Đảng CSVN lực lượng đảm bảo cho lợi ích căn bản và lâu dài của giai cấp công nhân phù hợp với lợi ích của đại đa số nhân dân lao động.
Bộ máy nhà nước ta không chỉ là bộ máy cưỡng chế, trấn áp mà còn là bộ máy tổ chức và quản lý kinh tế – xã hội của nhân dân lao động với mục đích xây dựng một xã hội mới trong đó người dân lao động là người chủ.
Tóm lại: Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được cho nên bản chất nhà nước thể hiện ở tính giai cấp và tính xã hội.
- Tính giai cấp: Nhà nước là công cụ để bảo vệ giai cấp thống trị về các lĩnh vực: chính trị - kinh tế- tư tưởng, trong đó quyền lực kinh tế giữ vai trò quyết định.
- Tính xã hội: Nhà nước bị chi phối bởi lợi ích xã hội và các giai cấp trong xã hội.
* Dấu hiệu của nhà nước: 5 dấu hiệu
- Nhà nước thiết lập quyền lực công cộng đặc biệt.
- Nhà nước có chủ quyền quốc gia.
- Nhà nước phân chia dân cư theo lãnh thổ thành các đơn vị hành chính.
- Nhà nước có quyền ban hành phát luật.
- Nhà nước có quyền thu thuế.
3. Chức năng của Nhà nước
- Chức năng đối