GD HN: ST Tài liệu NV cho đại biểu QH ngành GD

Tổng quan về:

HOẠT ĐỘNG LẬP PHÁP

Ts. Nguyễn Sĩ Dũng
Phó Chủ nhiệm VPQH
( Nguồn: http://ttbd.gov.vn/Home/Default.aspx?portalid=52&tabid=197&catid=509&itemid=682 ).
1
Phần 1:
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ
PHÁP LUẬT VÀ HOẠT ĐỘNG LẬP PHÁP
2
Tự do và điều chỉnh
Từ những câu chuyện:
Robinson Crusoe, tiểu thuyết
của nhà văn Anh Daniel Defoe
Dê đen và dê trắng,
chuyện cổ dân gian
3
Tự do và điều chỉnh (tiếp)
Tự do có trước pháp luật
Quyền tự do của con người là một quyền tự nhiên
Tự do là giá trị tự thân và là một giá trị tuyệt đối
Pháp luật là một sự cần thiết, một giá trị có điều kiện
Pháp luật là cách điều chỉnh phức tạp và nhạy cảm hơn
Tự do thúc đẩy sự phát triển, điều chỉnh mang lại sự ổn định
Tự do và pháp luật tồn tại trong mối tương quan tỷ lệ nghịch với nhau
Pháp luật cần tránh sự xung đột với luật tự nhiên
Cân bằng giữa Tự do – Điều chỉnh là nền tảng của thịnh vượng
4
Pháp luật và quy phạm xã hội khác
Quan hệ giữa con người và con người được điều chỉnh bởi lợi ích và nhiều loại quy phạm khác nhau:
Pháp luật;
Đạo đức;
Phong tục tập quán;
Giáo lý tôn giáo …
Nếu lợi ích và các quy phạm khác vẫn đang phát huy tác dụng thì không nên lạm dụng pháp luật
Pháp luật là tối thiểu của Đạo đức. Xây dựng nền tảng đạo đức là điều quan trọng để tiến tới thịnh vượng
5
Luật pháp là gì?
1. Cách hiểu một: là ý chí của giai cấp cầm quyền
2. Cách hiểu hai: là hệ thống quy phạm điều chỉnh hành vi nhằm đạt tới sự cùng tồn tại trong hòa bình và thịnh vượng.
6
Nguồn của pháp luật
Văn bản quy phạm pháp luật
Phán quyết của Tòa án
Tập quán, phong tục
Giải thích pháp luật
Điều ước quốc tế
7
Luật khung và Luật chi tiết
Nên ban hành loại luật nào?:
- Luật khung (intransitive law)
- Luật chi tiết (transitive law)
Kết hợp hài hòa giữa luật khung và luật chi tiết là sự lựa chọn tối ưu
Điều kiện để chọn luật khung:
- Vấn đề có nội dung phức tạp, chuyên môn, kỹ thuật
- Dự luật có nhiều đối tượng, nhiều hành vi bị điều chỉnh
- Dự luật được áp dụng tại các vùng miền có điều kiện rất khác nhau
- Vấn đề có sự thay đổi diễn ra nhanh chóng
8
Hệ thống pháp luật
1. CÁCH HIỂU MỘT: là hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội (bao gồm các ngành luật, các chế định và các quy phạm pháp luật);
2. CÁCH HIỂU HAI: là toàn bộ các thiết chế sản sinh ra luật, thực thi pháp luật và bảo đảm công lý.
9

Quốc hội là mắt xích quan trọng
của hệ thống pháp luật
Phản hồi
10
Lập pháp-Hành pháp-Tư pháp
11
Luật pháp và công lý
Công lý và pháp luật là hai thứ khác nhau
Công lý là việc áp dụng pháp luật phù hợp với lẽ phải và phù hợp với lương tri.
12
Lý thuyết lập pháp
Là hệ thống các quan điểm lý luận về hoạt động lập pháp. Nó bao gồm phương pháp luận để xử lý các vấn đề xã hội và các thức lý giải các hành vi của con người dưới tác động của quy phạm pháp luật
13
Lý thuyết lập pháp (tiếp)
1) Làm luật thì phải nhắm vào các vấn đề xã hội đang phát sinh
2) Chỉ những vấn đề do hành vi “có vấn đề” của con người gây ra mới giải quyết được bằng cách ban hành pháp luật :
Nhận biết vấn đề;
Lý giải nguyên nhân gây ra vấn đề;
Đề ra giải pháp để giải quyết vấn đề (nhắm vào việc loại bỏ các nguyên nhân gây ra vấn đề);
Giám sát và đánh giá việc thực hiện.
14
Lý thuyết lập pháp (tiếp)
3) Để điều chỉnh những hành vi “có vấn đề” phải lý giải được tại sao con người lại hành động như vậy. Có 7 yếu tố tác động lên hành vi của con người:
Pháp luật
Cơ hội
Năng lực
Thông tin
Lợi ích
Quy trình
Niềm tin
15
Luật nhồi nhét (stuffed laws)
Là khái niệm dùng để chỉ các luật trong đó quy định quá nhiều các chính sách lập pháp để xử lý quá nhiều vấn đề
Một số thống kê bước đầu:
16
Động lực lập pháp
Động lực của Hành pháp
- Động lực tự thân xuất phát từ nhu cầu quản lý
- Xuất phát từ sự tương tác Lập pháp – Hành pháp
Động lực của đại biểu Quốc hội
- Như là một hành vi giám sát
17
Phần 2
QUY TRÌNH LẬP PHÁP VÀ
SỰ ÁP DỤNG LÝ THUYẾT LẬP PHÁP
18
19
CÔNG ĐOẠN CHÍNH PHỦ
“Nhận biết vấn đề và đưa ra các giải pháp xử lý”
1. QUY TRÌNH CHÍNH SÁCH
a) Kỹ thuật của chính sách:
- NhËn biÕt vÊn ®Ò
- Nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò
- Ph©n tÝch chÝnh s¸ch vÒ vÊn ®Ò
b) Chính trị của chính sách:
- Phª chuÈn chÝnh s¸ch
2. QUY TRÌNH KỸ THUẬT
- So¹n th¶o v¨n b¶n (dÞch chÝnh s¸ch)
20
Nhận biết vấn đề
Nhận biết qua các công cụ như:
- Số liệu thống kê;
- Khiếu nại tố cáo;
- Phương tiện truyền thông;
- Ý kiến của các cơ quan của Quốc hội (thông qua tiếp xúc cử tri);
- Các tổ chức phi chính phủ.
21
Nghiên cứu về vấn đề
Bộ chuyên môn thực hiện
Thuê tổ chức tư vấn độc lập
Thành lập một Uỷ ban để nghiên cứu
22
Phân tích chính sách
Nguyên nhân phát sinh vấn đề
Nguyên nhân nào thì xử lý bằng pháp luật
Chi phí của việc điều chỉnh vấn đề đó bằng pháp luật
Hiến pháp có cho phép không ?
Việc điều chỉnh đó đụng chạm đến hệ thống pháp luật hiện tại như thế nào ?
Chính thức kiến nghị chính sách lập pháp
23
Phê chuẩn chính sách
Chính phủ thảo luận và cân nhắc:
a) Chính sách đưa ra có nằm trong ưu tiên của Chính phủ không?
b) Uy tín của Chính phủ và chi phí phải trả nếu thông qua chính sách đó ?
c) Khả năng thuyết phục Quốc hội như thế nào ?
d) Chi phí như vậy có thể chấp nhận được không ?
e) Phê chuẩn hoặc không phê chuẩn.
24
Soạn thảo văn bản
Có hai mô hình:
1) Chuyển về Bộ chuyên môn: chuyên gia nghiên cứu và chuyên gia soạn thảo phối hợp để soạn thảo;
2) Chuyển về một cơ quan soạn thảo chung (Cục soạn thảo văn bản): cử 02 chuyên gia nghiên cứu phối hợp với Cục để soạn thảo.
25
CÔNG ĐOẠN NGHỊ VIỆN
Tính chất của công đoạn này là: Thẩm định về mặt lợi ích của chính sách và ban hành thành luật;
Công đoạn này được tiến hành qua 3 lần trình ra Quốc hội (ba lần đọc).
26
Lần đọc thứ nhất
Chính phủ làm rõ vấn đề đang phát sinh và chính sách đề ra để xử lý vấn đề đó;
Quốc hội chưa có ý kiến gì.
27
Giữa lần đọc thứ 1 và thứ 2
MỤC ĐÍCH:
Để xem lợi ích của những người mà mình đại diện bị ảnh hưởng như thế nào ?
ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI:
1) Nghiên cứu dự luật;
2) Tổ chức tham vấn với chuyên gia, dịch vụ nghiên cứu của Quốc hội;
3) Tổ chức tham vấn với cử tri
28
Lần đọc thứ hai
Quốc hội thảo luận tại phiên họp toàn thể:
1) Tranh luận về các lợi ích liên quan bị ảnh hưởng có chấp nhận được không ?
2) Gửi thông điệp cho xã hội (qua các phương tiện truyền thông).
29
Giữa lần đọc thứ 2 và thứ 3
Làm việc tại Ủy ban:
Xem xét toàn diện về dự luật;
Nghe ý kiến đóng góp và yêu cầu sửa đổi của người dân;
Nghe ý kiến chuyên gia;
Kiến nghị những nội dung cần sửa đổi với Quốc hội;
Kiến nghị Quốc hội thông qua hoặc không thông qua dự luật.
30
Lần đọc thứ ba
Thông qua hoặc không thông qua dự thảo luật:
Thảo luận về kiến nghị sửa đổi của Uỷ ban (có thể biểu quyết hoặc không);
Biểu quyết về dự luật theo kiến nghị của Uỷ ban.
31
Công bố luật và kiểm tra của Tư pháp
Công bố và ban hành luật: thường được giao cho Hành pháp
Đạo luật còn chịu sự kiểm tra của cơ quan Bảo Hiến (Thường là Tòa án Hiến pháp) về sự phù hợp giữa các quy định của luật và Hiến pháp.
Xin trân trọng cảm ơn Quý vị!
32