GD HN: ST Lý luận giáo dục

LÝ LUẬN GIÁO DỤC
( Nguồn: http://gvth.net/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=106&Itemid=484 ).
Trong quá trình giáo dục toàn vẹn gồm hai mặt có quan hệ chặt chẽ với nhau: Quá trình dạy học(QTDH) và Quá trình giáo dục(QTGD)(theo nghĩa hẹp). QTDH chức năng trội là nhận thức cuộc sống, còn QTGD chức năng trội là xây dựng thái độ đối với cuộc sống.
Trong QTGD toàn vẹn: dạy học bao giờ cũng thực hiện cả chức năng giáo dục, còn giáo dục cũng góp phần vào chức năng nhận thức cuộc sống. Mối quan hệ giữa dạy học và giáo dục chính là mối quan hệ giữa phương tiện và mục đích. Tuy nhiên dạy học và giáo dục nó cũng có đặc điểm riêng, quy luật riêng, hình thức tổ chức riêng và phương pháp riêng.
Tất cả vấn đề trên được xem xét trong lý luận giáo dục. Lý luận giáo dục (được hiểu theo nghĩa hẹp) là chuyên ngành của giáo dục học. Đó là hệ thống lý luận về tổ chức QTGD nhằm góp phần hình thành nhân cách của người được giáo dục.
Hệ thống lý luận giáo dục gồm những vấn đề cơ bản sau đây: Những tri thức về bản chất của quá trình giáo dục là những tri thức đặc trưng cơ bản của quá trình giáo dục, về các yếu tố cấu trúc của quá trình, các đặc điểm, về các qui luật, động lực của quá trình và về logic của quá trình giáo dục. Từ những tri thức đó giúp ta nhận thức các nguyên tắc giáo dục; các phương pháp giáo dục; nội dung giáo dục; các hình thức tổ chức giáo dục.
Lý luận giáo dục cung cấp tri thức cho nhà giáo dục làm tốt công tác giáo dục thế hệ trẻ.

CHƯƠNG I - QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC
Muốn tổ chức có hiệu qủa QTGD cho học sinh cần phải có quan niệm đúng đắn về bản chất của QTGD trong nhà trường.
I/. Khái niệm và cấu trúc của QTGD:
1. Khái niệm của QTGD:
QTGD là một quá trình tác động chủ đạo, có định hướng của nhà giáo dục đến người được giáo dục nhằm giúp người được giáo dục tự giác, tích cực chuyển hóa những yêu cầu, những chuẩn mực xã hội thành những phẩm chất nhân cách, hệ thống định hướng giá trị, lối sống, qui tắc sống của cá nhân.
Từ khái niệm trên ta rút ra được ý cơ bản sau đây:
QTGD là một quá trình: Đối với mỗi con người, QTGD diễn ra suốt đời, mở đầu khi con người được sinh ra, kết thúc khi con người ngừng thở. Trong suốt đời người diễn ra sự biến đổi sinh lý qua các lứa tuổi, tâm lý cũng thay đổi, đồng thời cùng với hoạt động và giao tiếp con người tham gia các mối quan hệ xã hội vì vậy QTGD diễn ra hết sức phức tạp, không phẳng lặng, mà thăng trầm qua các giai đoạn lịch sử.
Trong QTDH có thể xác định, định lượng, định tính, thời gian ngắn hơn, ít phức tạp hơn, và phạm vi trong nhà trường.
Còn QTGD, kết quả rất khó xác định, quá trình diễn ra lâu dài, phức tạp và phạm vi hoạt động thì rất rộng (gia đình, nhà trường và xã hội ).
QTGD là quá trình xã hội hóa tích cực. QTGD mang tính xã hội rất cao. Đó là nhà giáo dục lựa chọn, tổ chức thường xuyên, liên tục các hoạt động xã hội tích cực cho người được giáo dục, qua đó rèn luyện đạo đức cho cá nhân.
Trong QTGD, nhà giáo dục đóng vai trò chủ đạo (chủ thể tác động )
Lực lượng tham gia vào QTGD là gia đình, nhà trường, xã hội, những người xung quanh và nhóm bạn bè thân thích.
Trong các lực lượng này, nhà trường giữ vai trò chủ đạo:
Xây dựng mục đích giáo dục: mô hình nhân cách mà trong đó cốt lõi là hệ thống định hướng giá trị.
Nội dung giáo dục chính là hệ thống định hướng giá trị: gồm hệ thống đạo đức, thế giới quan, niềm tin, khát vọng,… của con người sao cho phù hợp với yêu cầu của xã hội hiện tại và hướng con người tự chọn.
Lựa chọn phương pháp, hình thức, phương tiện giáo dục sao cho phù hợp. Đây chính là vai trò của người tổ chức, điều khiển, định hướng quá trình hình thành phẩm chất nhân cách của người được giáo dục.
Trong QTGD, người được giáo dục với tư cách là đối tượng giáo dục.
Là học sinh, và cả những người đặc biệt, đầy phức tạp (gồm những tội phạm, tệ nạn xã hội, trẻ em chưa ngoan, những người khuyết tật… ).
Là đối tượng( khách thể) bởi vì chịu sự tác động có tính định hướng của nhà giáo dục