Dược động học

Khái niệm & vận dụng thực tế
thuốc
A
D
Vd
Cl
M
E
T1/2
A: Hấp thu AUC: Diện tích dưới đường cong


D: Phân bố Vd: Thể tích phân bố


M: Chuyển hoá T1/2: Nửa đời trong huyết thanh


E: Thải trừ Cl: Độ thanh thải

Sinh khả dụng

Tỉ lệ thuốc hấp thu vào hệ tuần hoàn

Diện tích dưới đường cong 
(AUC)
Đo nồng độ thuốc trong hệ tuần hoàn (máu)

AUC F%
Diện tích dưới đường cong 
AUC trị số biểu thị khả năng hấp thu thuốc của cơ thể.


Diện tích dưới đường cong biểu thị tượng trưng cho lượng thuốc đi vào hệ tuần hoàn ở dạng còn hoạt tính sau một thời gian t.

Đơn vị tính AUC là mg.h.l-1 hoặc ?g.h.ml -1

Dược động học
Nồng độ thuốc trong huyết tương/ Thời gian

Độ hấp thụ cao
Phân bố thấp
Chuyển hoá ít
Thải trừ chậm

Nồng độ thuốc trong huyết tương/thời gian chịu tác động của quá trình hấp thu, phân bố chuyển hoá, thải trừ (ADME)
Ví dụ đường nồng độ thuốc trong huyết tương sẽ tăng nếu
Dược động học
Cửa sổ điều trị
Dược động học
Cửa sổ điều trị
Thời gian tác dụng
Thời điểm bắt đầu
tác dụng
Thời điểm tác dụng
cực đại ( T max)
Dược động học
C Max
Mic
Nồng độ bắt đầu gây độc
Dược động học
Nồng độ tối thiểu có tác dụng ( MIC )
Nồng độ bắt đầu gây độc
Dược động học Pharmacokinetics
Cửa sổ điều trị /Therapeutic window
Cửa sổ điều trị rộng
Wide therapeutic Win
Dược động học Pharmacokinetics
Cửa sổ điều trị /Therapeutic window
Cửa sổ điều trị hẹp (Narrow therapeutic Win)
Các biến số sinh khả dụng
Loại thuốc:ví dụ ampicilin hấp thu đường uống kém hơn amoxicilin
Công thức của hãng sản xuất
Đường dùng: tiêm & uống
Thời điểm dùng thuốc
(trong, trước, sau bữa ăn)

Dùng cùng các thuốc khác

Uống với đủ nước

Đào thải bước 1
(qua gan)




ứng dụng lâm sàng
Lựa chọn thuốc có sinh khả dụng tốt

Lựa chọn thuốc đạt tiêu chuẩn thực hành tốt sản xuất thuốc (GMP)

Uống thuốc khi đói, thông thường 1 giờ trước bữa ăn (trừ một số trường hợp)

Uống với nước

Sinh khả dụng và hiệu quả của thuốc phụ thuộc nồng độ thuốc trong huyết thanh tính bằng microgam/ml . Nồng độ của 500 mg amoxicilin hoặc 500 mg Ampicilin. Nhóm thử gồm 12 người ( 20-29 tuổi). Một nhóm uống amoxicilin với 1/2 cốc nước và lặp lại liều, một nhóm uống với hai cốc nước. Ref. C. Tornquist et al. Clin pharmkin. J. 1988 2 (6), 1121
Ampiciin hoặc Amoxiciin
MIC đối với vi khuẩn Gram ? âm:
E. coli 5,0 nhưng thường là kháng cao
Klebsiella spp > 250
K. pneumoniae 1,25
nếu ở đường hô hấp > 250
Proteus mirabilis 1,25
Proteus vulgaris 5,0
Salmonella typhii 0,25
Shigella sonnei 1,0-10
Shigella flexneri 1,25
nếu ở đường hô hấp. > 50
N. gonorrhoea 0,02-0,6, nếu ở đường hô hấp. > 50
N. meningitidis 0,05,
nếu ở đường hô hấp > 50
H. influenzae 0,05
--> 50 nếu có betalactamase
Bacteroides fragilis 4,0-256














MIC
Uống thuốc đúng cách
Uống thuốc với nước đun sôi để nguội
Lượng nước 100ml -150ml (một cốc nước to) cho mỗi lần uống thuốc

Biểu thị mức độ phân bố của thuốc

Đo thể tích ảo của cơ thể cho phép chứa lượng thuốc dùng

Thuốc chứa trong huyết thanh (gắn với protein huyết tương)
có thể tích phân bố Vd nhỏ hơn

Khả năng khuếch tán của một thuốc nào đó vào các tổ chức
của cơ thể phụ thuộc vào 2 yếu tố:

- Hệ số phân bố lipid / nước của thuốc

- Bản chất của tổ chức mà thuốc thâm nhập

Thể tích phân bố (Vd)

Vd: Thể tích phân bố Cp: Nồng độ thuốc trong huyết tương

F: Tỉ lệ Sinh khả dụng

Liều dùng  Cp 
Trị số Vd thường được tính sẵn

Có Vd tính được liều lượng thuốc cần đưa để đạt được một nồng độ
Cp nào đó

Sử dụng trị số Vd với những đối tượng không có những bất thường
về sinh lý hoặc có bệnh gan, thận trầm trọng

Vd =
X F
Biến số
Gày, béo (lượng mỡ )

Tuổi

Giới tính

Cấu tạo cơ thể

Tình trạng cơ thể

ứng dụng lâm sàng

1.Trẻ với tỉ lệ nước trong cơ thể cao hơn

Có thể có nhu cầu liều mg/kg cao hơn người lớn

Tổng liều không vượt quá liều người lớn



Nửa đời trong huyết tương ( T1/2)

VSS
Cl
T1/2:Nửa đời trong huyết tương
VSS: Thể tích ở tình trạng ổn định

Cl: Độ thanh thải
Thời gian cần để lượng thuốc trong huyết tương giảm
xuống còn một nửa
.
Đo tỉ lệ thuốc thải ra khỏi cơ thể

T1/2 = 0,693 X
Thời gian (h) % thuốc thải

1 lần T1/2 50
2 lần T1/2 75
3 lần T1/2 88
4 lần T1/2 94
5 lần T1/2 97
6 lần T1/2 98
7 lần T1/2 99
PENICILIN G: T1/2 ~ 1h ngày tiêm 4 lần, mỗi lần cách nhau 6h
PROCAIN PENICILIN ngày tiêm 1 lần
BENZATHIN PENICILIN 28 ngày tiêm 1 lần
Khoảng cách giữa các lần dùng thuốc hợp lý (trừ người bệnh đặc biệt)
Tra DTQG để biết T1/2 của thuốc và khoảng cách giữa các lần đưa thuốc.
Nếu DTQG không ghi khoảng cách giữa các lần đưa thuốc có thể dùng phép suy luận với thuốc có T1/2 nhỏ ( 1; 2 h):
T1/2 x 4 hoặc 6 lần = K(khoảng cách giữa các lần đưa thuốc ( h) trong ngày). Sau đó suy ra số lần dùng thuốc trong ngày như sau 24h: K= số lần dùng thuốc/24h

Biến số
Tuổi
Chức năng thận
Thuốc Trẻ nhỏ Người lớn Người cao tuổi

Amoxicilin 4 h 1 h
Amikacin 6 h 2 h
Digoxin 80h 35 h 75 h
ứng dụng lâm sàng
Thận trọng với liều dùng cho trẻ nhỏ và người cao tuổi

Thận trọng liều dùng với bệnh thận

Độ thanh thải (Cl)

Đo khả năng bài xuất thuốc của cơ thể


Độ thanh thải ảnh hưởng đến thuốc được bài xuất qua thận

Số lần dùng thuốc hợp lý trong ngày (24h)
Nguyên tắc chung căn cứ vào T1/2 để tính số lần đưa thuốc trong ngày(24h)
Riêng thuốc nhóm aminoglycosid (gentamicin, amikacin, kanamicin) tiêm tổng liều 1 lần/ 24 h (trừ thai phụ và điều trị viêm nội tâm mạc)
- AUC khi tiêm 1 lần/24 giờ < AUC khi tiêm 2 lần/24 giờ
Thời gian tiếp xúc với thuốc khi tiêm 1lần/24h < khi tiêm 2lần/24h ? Tiêm 1 lần/24h ít độc thận, ít độc tai hơn tiêm 2 lần/24h.
- Cmax tiêm 1 lần/24h > Cmax tiêm 2 lần/24h ? Hiệu quả điều trị cao hơn
- BN suy giảm chức năng thận phải hiệu chỉnh liều cho thích hợp.

Độ thanh thải Creatinin


Quan trọng đối với việc điều chỉnh liều thuốc

Liều dùng Ceftazidim

Độ thanh thải Liều Số lần đưa thuốc

120 1g 3 / 24h
30 - 50 1g 1 /24h
5 - 15 1g 1 /36h
<5 0,15g 1 >Vận dụng thực tế
Điều chỉnh liều dùng cho bệnh nhân suy thận
Bài xuất thuốc
Sự thay đổi T1/2 theo chức năng lọc của cầu thận (Theo Fabre J. Balant.L. 1975)
t1/2
0
20
40
60
80
0
20
60
120
Rifampicin
Tetracyclin
Gentamicin
Doxycyclin
Độ thanh thải
(ml/phút)
Chú ý
Với thuốc thải trừ trực tiếp qua thận, T1/2 phụ thuộc vào độ thanh thải creatinin.
Với thuốc thải trừ qua gan, T1/2 không phụ thuộc vào độ thanh thải creatinin.
ứng dụng trong dùng thuốc cho người bệnh
Với bệnh nhân có suy giảm chức năng gan, thận, cho người bệnh dùng thuốc theo đúng chỉ định của BS kê đơn về:
- Giảm liều
Dãn khoảng cách đưa thuốc


Dược động học

Có tác dụng hướng dẫn:

Lựa chọn thuốc -
Xác định liều -
Sử dụng thuốc tối ưu -