Đoi thua

Đời thừa


Nam Cao


Kiểm tra bài cũ:
Tác phẩm "Đời thừa"thuộc mảng đề tài nào trong sáng tác của Nam Cao ?Thử kể tên 5 tác phẩm của Nam Cao cùng đề tài với tác phẩm "Đời thừa"

Đời thừa

I. Tìm hiểu chung:
1. Xuất xứ,vị trí tác phẩm:
"Đời thừa" thuộc mảng đề tài về đời sống người trí thức tiểu tư sản nghèo (Cùng đề tài với: Sống mòn;
Nước mắt; Trăng sáng; Nhỏ nhen;Quên điều độ...)
Truyện được đăng trên tuần báo "Tiểu thuyết thứ bảy",số 490,ra ngày 4-12-1943.
2. Cốt truyện:
* Câu hỏi: Em hãy tóm tắt lại cốt truyện của tác phẩm "Đời thừa" ?
Đời thừa
II. Đọc hiểu tác phẩm :

*Câu hỏi : Trong các sáng tác về đề tài người trí thức tiểu tư sản nghèo ,Nam Cao thường đi sâu vào những bi kịch tâm hồn của họ . Vậy trong "Đời thừa" nhà văn có thể hiện bi kịch ở nhân vật nào không ? Nếu có thì trước hết đó là bi kịch (nỗi đau tinh thần )nào ?
1 .Bi kịch tinh thần của nhân vật Hộ :
a. Trước hết đó là nỗi đau về hoài bão ,khát vọng không thành.
- Văn sĩ Hộ từng ôm ấp "một hoài bão lớn" về sự nghiệp văn chương :coi văn chương là lẽ sống ,là lí tưởng của cuộc đời; mong ước viết "một tác phẩm
sẽ làm mờ hết các tác phẩm khác ...sẽ ăn giải Nô Ben"
- Khát vọng ấy không thể nào thực hiện được . Từ khi "có cả một gia đình phải chăm lo"Hộ phải ra sức kiếm tiền ?phải viết nhanh ,viết nhiều ,cho in nhiều cuốn văn viết vội vàng -một thứ văn bằng phẳng và quá ư dễ dãi...
- Điều đó khiến Hộ rất xấu hổ ,đau đớn - "nghiến răng ,vò nát sách" coi mình là kẻ khốn nạn ,kẻ vô ích , một người thừa.
Đời thừa
II. Đọc hiểu tác phẩm :
1 .Bi kịch tinh thần của nhân vật Hộ :
a. Trước hết đó là nỗi đau về hoài bão ,khát vọng không thành.

* Câu hỏi : Ngoài nỗi đau khát vọng không
thành , văn sĩ Hộ còn có nỗi đau nào
nữa không?

b.Nỗi đau vi phạm lẽ sống tình thương của chính mình.
Với Hộ lẽ sống tình thương là trên hết
+ Thể hiện trong suy nghĩ: "...hắn có thể hi sinh tình yêu ...nhưng hắn không thể bỏ lòng thương"
+ Thể hiện ở hành động: Cưu mang mẹ con Từ trong hoạn nạn; chăm sóc tận tình Từ lúc ốm đau;đầy âu yếm các con;hy sinh lí tưởng nghệ thuật để có tiền cho vợ con đỡ khổ...
- Nhưng chính sự hi sinh hoài bão nghệ thuật khiến Hộ luôn chất chứa tâm sự uất bởi mặc cảm mình đang sống vô ích,vô nghĩa?tìm sự giải sầu trong men rượu?trong cơn say Hộ đã trút nỗi uất hận lên đầu vợ con?hơn một lần Hộ đối xử phủ phàng ,thô bạo với vợ con ,như một kẻ vũ phu (đánh Từ ,đuổi Từ ra khỏi nhà...)
Khi tỉnh lại Hộ vô cùng hối hận ,dằn vặt đau đớn :
khóc nức nở, tự xỉ vả mình là "một thằng...khốn nạn..."

* Câu hỏi : Theo em trong 2 nỗi đau của văn sĩ Hộ ,
nỗi đau nào nhức nhối hơn ? Vì sao?
Trong tấn bi kịch của Hộ ,nỗi đau vi phạm lẽ sống tình thương nhức nhối, chua xót hơn. Vì:
+ Với nỗi đau lí tưởng nghệ thuật không thành còn có lí do an ủi : hi sinh nghệ thuật là vì gia đình,vì tình thương?mới chỉ là người thừa ngoài xã hội.
+ Vi phạm lẽ sống tình thương :không có gì để biện hộ ,an ủi?là người thừa ngay chính trong gia đình mình =>trở thành "Đời thừa"hoàn toàn...

* Câu hỏi : Tấn bi kịch " Đời thừa"của văn sĩ Hộ
có ý nghĩa như thế nào ?
c. ý nghĩa tấn bi kịch "Đời thừa":
c.1: ý nghĩa hiện thực:
- Phản ánh chân thực tình cảnh đau khổ bế tắc của người trí thức nghèo không có chỗ đứng trong đời.
- Lên án hiện thực xã hội đương thời đã bóp chết mọi ước mơ ,hoài bão chân chính; đã đầu độc tâm hồn con người và mối quan hệ vốn đẹp đẽ giữa người với người.
c.2: ý nghĩa nhân đạo : - Đề cao lẽ sống nhân đạo.
- Thể hiện khát vọng vươn tới một cuộc sống có ích ,có ý nghĩa ,được phát huy cao độ khả năng tiềm tàng chứa đựng trong mỗi con người ...
2. Tuyªn ng«n nghÖ thuËt thÓ hiÖn trong “§êi thõa”


C©u hái:H·y t×m nh÷ng chi tiÕt ,nh÷ng ý kiÕn cã tÝnh chÊt tuyªn ng«n nghÖ thuËt cña Nam Cao ?

2.Tuyªn ng«n nghÖ thuËt thÓ hiÖn trong “§êi thõa”
Qua sù hi sinh lÝ t­ëng nghÖ thuËt ®Ó ch¨m lo cho cuéc sèng gia ®×nh cña Hé thÓ hiÖn quan niÖm: Ph¶i ®Æt cu«c sèng lªn trªn v¨n ch­¬ng.


- “Sù cÈu th¶ trong bÊt cø nghÒ g× còng lµ mét sù bÊt l­¬ng råi . Nh­ng sù cÈu th¶ trong v¨n ch­¬ng th× thËt lµ ®ª tiÖn” ThÓ hiÖn quan niÖm :NghÒ v¨n lµ mét h×nh th¸i lao ®éng x· héi nghiªm tóc ,®ßi hái cao vÒ tr¸ch nhiÖm vµ l­¬ng t©m.
"Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu biết tìm tòi ,khởi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những cái gì chưa có"? Thể hiện quan niệm: Nghề văn luôn đòi hỏi cao sự sáng tạo...
" Một tác phẩm thật giá trị ,phải vượt lên trên tất cả các bờ cõi và giới hạn ,phải là một tác phẩm chung cho cả loài người . Nó phải chứa đựng một cái gì lớn lao ,mạnh mẽ ,vừa đâu đớn ,lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương ,tình bác ái ,sự công bình...Nó làm cho người gần người hơn.?Thể hiện :Cáiđích hướng tới của văn chương là nhân đạo hoá con người.

Câu hỏi: Tác phẩm có những nét đặc sắc gì về mặt
nghệ thuật ?



3. §Æc s¾c nghÖ thuËt cña “§êi thõa”:
a. NghÖ thuËt dùng truyÖn :TruyÖn ®­îc kÓ theo dßng t©m t­ cña nh©n vËt do ®ã m¹ch tù sù kh«ng theo tr×nh tù thêi gian mµ vÉn l«gÝc ,chÆt chÏ.
b. NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt :Nh©n vËt ®­îc x©y dùng b»ng bót ph¸p ph©n tÝch t©m lý s©u s¾cNhµ v¨n ®· ®i vµo nh÷ng ngâ ng¸ch s©u kÝn ,nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p trong ®êi sèng t©m hån nh©n vËt.
c. Giäng v¨n kh¸ch quan ,cã chç pha chót giÔu cît t¹o giäng ®iÖu chua ch¸t ,cay ®¾ng rÊt phï hîp víi c¶nh “Sèng mßn”, “§êi thõa”

H­íng dÉn häc bµi

ViÕt bµi (vë luyÖn viÕt v¨n):Ph©n tÝch tÊn bi kÞch tinh thÇn cña nh©n vËt Hé trong t¸c phÈm “§êi thõa”.
§äc tãm t¾t cèt truyÖn t¸c phÈm “ChÝ PhÌo”
So¹n bµi häc t¸c phÈm “ChÝ PhÌo”

LuyÖn tËp
1. “§êi thõa”®­îc viÕt khi :
A. Nam Cao ch­a tham gia nhãm “V¨n ho¸ cøu quèc”ë Hµ Néi
B. Nam Cao ®· tham gia nhãm “V¨n ho¸ cøu quèc”
C. Nam Cao ®· tham gia nhãm “V¨n ho¸ cøu quèc”nh­ng råi l¹i xin ra.
2. Chñ ®Ò cña “§êi thõa”(t×m ý sai)
A. Bi kÞch gi÷a hoµi b·o,­íc m¬ lín vµ tµi n¨ng nh©n c¸ch kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn
B.Nçi ®au kh¸t väng kh«ng thµnh v× g¸nh nÆng c¬m ¸o
C.Bi kÞch cña mét con ng­êi coi t×nh th­¬ng lµ lÏ sèng nh­ng l¹i phò phµng th« b¹o víi gia ®×nh ,vî con.
3.Néi dung “§êi thõa’ lµ (t×m ý sai):
Quan ®iÓm s¸ng t¸c v¨n ch­¬ng tiÕn bé.
Nh÷ng chuyÖn ®êi th­êng trong x· héi cò
Bi kÞch vÒ sù nghiÖp
Bi kÞch vÒ t×nh th­¬ng
4. “§êi thõa”cã nh÷ng bi kÞch ë nh©n vËtHé(t×m ý sai)
A. Bi kÞch gi÷a sèng vµ viÕt
B.Bi kÞch muèn lµm nhµ v¨n nh­ng kh«ng thÓ lµm NV.
C.Bi kÞch gi÷a ­íc m¬ cuéc sèng ®Çy ®ñ vµ hiÖn thùc ph¶i kiÕm ¨n tõng b÷a
D.Bi kÞch muèn lµm ng­êi cha ,ng­êi chång tèt nh­ng ®· chµ ®¹p lªn gia ®×nh mét c¸ch tµn nhÉn
E. Bi kÞch gi÷a t­ c¸ch nhµ v¨n vµ t­ c¸ch lµm ng­êi
5.Gia ®×nh cña Hé vµ Tõ ®­îc t¹o lËp nªn bëi:
A.Thø t×nh yªu cña mét «ng chñ víi n« lÖ
B.T×nh yªu say ®¾m cña 2 ng­êi hiÓu nhau ,c¶m th«ng nh÷ng nçi khæ ,chia sÎ nh÷ng niÒm vui víi nhau.
C. T×nh th­¬ng ,nhuèm mµu s¾c hi sinh v× kÎ bÊt h¹nh
6. Theo quan niÖm cña v¨n sÜ Hé tiªu chuÈn cao nhÊt cña t¸c phÈm v¨n ch­¬ng lµ (t×m ý ®óng nhÊt):
A. Ph¶n ¸nh nh÷ng sù thËt ë ®êi .
B. BiÓu hiÖn chñ nghÜa nh©n ®¹o cao c¶
C. Cã kh¶ n¨ng v­ît qua mäi thêi gian ®Ó tån t¹i
D. §­îc dÞch ra ®ñ mäi thø tiÕng trªn hoµn cÇu

7. ¦íc m¬ vµ hoµi b·o lËp danh b»ng sù nghiÖp v¨n ch­¬ng cña Hé lµ (t×m ý sai) :
A. Lµ mét lèi tho¸t , trèn tr¸nh khái hiÖn thùc x· héi t¨m tèi
B. Sù kh¼ng ®Þnh vai trß ,vÞ trÝ c¸ nh©n tr­íc cuéc ®êi
C. Sù kh«ng b»ng lßng mét cuéc sèng v« danh v« nghÜa
D. Suy cho cïng ®ã còng gièng nh­ lµ c¸i chÝ , c¸i “nî tang bång”cña NguyÔn C«ng Trø, Phan B«i Ch©u...
Thêi 1930-1945 ,c¸c trÝ thøc T©y häc ®· lÊy sù nghiÖp lµm v¨n ho¸ nh­ lµ hµnh ®éng tr¶ nî n­íc non .

8. Tõ nµo mµ Hé tù thÊy m×nh tåi tÖ nhÊt trong c¸c lÇn
Hé sØ v¶ m×nh:
A.DÔ d·i B.CÈu th¶ .
C. §ª tiÖn D.BÊt l­¬ng

9. Nçi ®au vÒ sù nghiÖp cña Hé lµ (t×m ý sai):
A. MÖt mái v× g¸nh nÆng c¬m ¸o
B. ViÕt nhiÒu mµ v« vÞ
C. Kh«ng ph¶i nghÖ sÜ mµ lµ thî v¨n
D. V× ¸o c¬m mµ ®¸nh r¬i hoµi b·o cao ®Ñp .

10. Lêi than trong truyÖn: “Th«i thÕ lµ hÕt .Ta ®· háng. Ta ®· háng ®øt råi”. §ã lµ (t×m ý sai):
A. Mét sù ý thøc vÒ sù tha ho¸ mµ m×nh kh«ng c­ìng næi.
B. TiÕng kªu tuyÖt väng cña mét kÎ s¾p tõ gi· cuéc®êi
C. Nçi ®au t­ t­ëng cña ng­êi trÝ thøc v× ý thøc s©u s¾c sèng lµ ph¶i cã ý nghÜa , sèng lµ ph¶i cèng hiÕn cho ®êi


11. Trong truyÖn ta b¾t gÆp rÊt nhiÒu n­íc m¾t nh­
(t×m ý sai):
A. Cña mÑ Tõ, cña Tõ, cña ®øa con nhá
B. Hé ®ang ngåi bçng ®øng ph¾t lªn ,m¾t chan chøa n­íc.
C . Hé quú xuèng nÊm mé mÑ Tõ vµ «m mÆt r­ng røc
D. Khi gÆp con sau mÊy ngµy xa ,Hé c¶m ®éng ®Õn øa n­íc m¾t
E. NghÜ m×nh lµm cho ®êi Tõ khæ,n­íc m¾t Hé bËt ra nh­ n­íc tr¸i chanh bÞ ng­êi ta v¾t m¹nh
12. H×nh ¶nh “n­íc m¾t” rÊt nhiÒu trong truyÖn cã t¸c dông (t×m ý sai) :
Lµm cho t¸c phÈm trë nªn ¶m ®¹m, chøa ®Çy niÒm
bi quan víi cuéc ®êi.
Thanh läc con ng­êi ,mang ý nghÜa ®Ò cao nh©n b¶n.
ThÓ hiÖn ®­îc tÝnh c¸ch nhu nh­îc yÕu ®uèi cña v¨n sÜ Hé
Lµ ph­¬ng tiÖn ,lµ ng«n ng÷ cña t×nh ng­êi ®Ých
thùc
13.Hé t×m ®Õn r­îu ®Ó quªn thÕ nh­ng(t×m ý sai):
A. R­îu vµo t©m hån kh«ng th­ th¸i mµ cµng thªm bøt røt.
B. R­îu lµm b¶n n¨ng ¸c ®éc trong con ng­êi thøc dËy vµ Hé ®· ®¸nh ,®uæi Tõ
C. Nçi ®au sù nghiÖp ®­îc ®¸nh thøc trong v« thøc , kh«ng thÓ kiÒm chÕ ®­îc
14. Khi Hé ®ang say s­a nãi vÒ h¹nh phóc cña nghÒ v¨n víi Tõ ,bçng Tõ hái: “Cã lÏ h«m nay ®· lµ mång hai , mång ba t©y råi m×nh nhØ?” C©u nãi nµy lµ : A. Tõ muèn biÕt thêi gian.
B. Nh¾c khÐo Hé lµ ngµy ®Çu th¸ng
C. Tõ muèn chøng tá m×nh lµ ng­êi ®¸ng
yªu ,rÊt quan t©m tíi chång
15. Khi tØnh r­îu ,Hé ®· rãn rÐn ,ngåi xæm xuèng ®Êt ,cè thë thËt khÏ ®Ó ng¾m vî. H¾n thÊy vî:
A. Da mÆt xanh nhît ,m«i nhît nh¹t ,mi m¾t h¬i tim tÝm,cã quÇng m¸ hãp l¹i khiÕn mÆt cã c¹nh. Bµn tay lñng cñng rÆt x­¬ng...
B.TÊm ¸o n©u b¹c phÕch ®· sên , mét miÕng v¸ ë vai cßn h«i h«i mu× s÷a . C¸i cæ tay máng m¶nh,lµn da máng vµ xanh trong xanh läc...
C. M¸i tãc xo· ra ,dµy ®en tho¸ng h­¬ng l¸ b­ëi
D. C¸i tr¸n réng h¬i nh¨n l¹i,®«i l­ìng quyÒn ®øng sõng s÷ng trªn bê hai c¸i hè s©u cña m¸ ,c¸i mòi cao mÆt hèc h¸c ,tr«ng kh¾c khæ.
16.Hé ®· quan s¸t kÜ nhÊt vî m×nh ë :
A. M¸i tãc ,®«i m¾t B.Th©n h×nh .
C. G­¬ng mÆt ,bµn tay C. §«i ch©n

17 . B¶n hoµ ©m n­íc m¾t cuèi t¸c phÈm
A. Chñ yÕu diÔn t¶ nçi ®au cña kh¸t väng sù nghiÖp kh«ng thµnh.
B. Cã ý nghÜa tè c¸o x· héi s©u s¾c : §¸ng lÏ mét gia ®×nh biÕt hi sinh ,biÕt yªu th­¬ng nhau ph¶i ®­îc sèng h¹nh phóc chø kh«ng ph¶i ®Çy ®o¹ nhau
C .Nã cho thÊy nçi sÇu ®au ghª gím mµ Hé ®· g©y ra cho vî con,vµ Hé ®· bÞ vî con coi nh­ ng­êi thõa

18.Sau c¬n say ®¸nh ®uæi vî con, tØnh dËy ,Hé vÉn nhËn ®­îc sù quan t©m ch¨m sãc cña ng­êi vî thÓ hiÖn qua chi tiÕt:
A. B¸t ch¸o hµnh ®Æt trªn bµn ë ®Çu gi­êng cña Hé h·y cßn Êm
B. ChiÕc kh¨n b«ng lau mÆt th¶ trong chËu n­íc
h·y cßn Êm
C. Êm n­íc ®Æt trªn bµn cßn ®Çy vµ vµ n­íc h·y cßn Êm
D. Bé quÇn ¸o ®Ó thay ®· ®­îc gÊp cÈn thËn ®Æt ë ®Çu gi­êng
19. Lêi ru cña Tõ lµ mét bµi phong dao rÊt næi tiÕng ®­¬ng thêi cña thi sÜ T¶n §µ . C©u cuèi cïng vèn gèc lµ : “Cho sa hµng lÖ ®Çm ®×a tÊm th­¬ng”®­îc Nam Cao söa l¹i:”Cho hai hµng lÖ ®Çm ®×a tÊm th©n”
(t×m ý sai)
§©y chØ lµ lêi ru dç dµnh cho con nÝn khãc
lêi ru Êy cã hµm chøa ý nghÜa x· héi
Lêi ru cña Tõ lµ sù kÕt ¸n nh©n vËt “ai” chÝnh lµ x· héi ph©n li cha con ,vî chång ngay trong mét m¸i Êm gia ®×nh .

20. Quan ®iÓm v¨n ch­¬ng cña Nam Cao trong “§êi thõa”(T×m ý sai ) :
§Ò cao t­ t­ëng nh©n ®¹o
Ph¶i t×m tßi s¸ng t¹o
Ph¶i viÕt thËt gi¶n dÞ , dÔ hiÓu ®èi víi c«ng chóng
Ph¶i cã th¸i ®é nghiªm kh¾c víi lao ®éng nghÖ thuËt ,víi l­¬ng t©m ng­êi cÇm bót