Đổi mới đánh giá môn ngữ văn

đổi mới kiểm tra - đánh giá môn ngữ văn


Đỗ Ngọc Thống
Những nội dung chính cần giới thiệu cho GV THPT

I. Lý do và tầm quan trọng của đổi mới Kiểm tra -Đánh giá
II. Định hướng đổi mới kt-đg
III. Các giải pháp đổi mới kt-đg
Đổi mới cách ra đề tự luận
Kiểm tra Ngữ văn bằng trắc nghiệm
Xây dựng bài kiểm tra tổng hợp
1. Lí do và tầm quan trọng của kiểm tra - đánh giá
Bốn yếu tố của chương trình
a. Mục tiêu
b. Nội dung
c. Phương pháp và phương tiện
d. Kiểm tra đánh giá
Thực tiễn, cách thức và kết quả kiểm tra đánh giá và sức mạnh của thi cử trong việc điều chỉnh, uốn nắn cách dạy, cách học.
Liên hệ với thực trạng hiện nay: ưu, nhược điểm




Định hướng đổi mới
kiểm tra - đánh giá kết quả môn học nv




1. Ba phương diện đổi mới chủ yếu
1.1 Mục đích đánh giá:
Phân loại KQHT của HS: khách quan, toàn diện, khoa học, trung thực
Cung cấp thông tin phản hồi về qúa trình dạy học cho GV, CBQL để điều chỉnh CT, SGK, PPDH
1.2. Đa dạng hoá công cụ đánh giá
Tự luận + Trắc nghiệm
Quan sát theo dõi của GV
1.3. Đổi mới chủ thể đánh giá
GV đánh giá HS
HS tự đánh giá
2. Đổi mới nội dung đánh giá
2.1. Kiểm tra một cách toàn diện các kiến thức và kĩ năng có trong sãch Ngữ văn.
2.2. Khuyến khích tính tích cực, chủ động sáng tạo của HS. Chú ý tới việc kiểm tra cách đọc, cách học bằng việc yêu cầu HS thực hiện các BT có nội dung phân tích những văn bản, những tác phẩm văn học ngoài những văn bản trong sách giáo khoa hoặc chưa được nghe giáo viên giảng?
2.3. Đánh giá trình độ lí thuyết của học sinh được thực hiện chủ yếu thông qua việc đánh giá khả năng nhận diện và vận dụng các đơn vị tri thức được học hơn là yêu cầu các em trình bày lại khái niệm thuần tuý lí thuyết
3. Đổi mới cách thức đánh giá
3.1. Hạn chế tính chủ quan, tăng cường tính khách quan trong đánh giá kết quả học tập của HS.
3.2. Thay đổi chuẩn đánh giá về nội dung, độ dài; về kiểu văn bản và các kĩ năng ngôn ngữ, kĩ năng văn học; kĩ năng tạo lập các kiểu văn bản; kĩ năng đọc- hiểu tp.
3.3. Đa dạng hoá các hình thức và công cụ đánh giá. Mạnh dạn thử nghiệm và áp dụng các hình thức trắc nghiệm khách quan. Đưa ra nhiều hình thức câu hỏi, cách hỏi nhằm kiểm tra được năng lực tự đọc, tự học, có những suy nghĩ mới mẻ và sáng tạo
.4. Hạn chế tối đa việc sao chép tài liệu bằng cách đổi mới cách ra đề thi, đề kiểm tra




giải pháp đổi mới
kiểm tra -đánh giá kết quả
môn học nv




Cần đổi mới cách ra đề văn
? Cách ra đề các kì thi văn của chúng ta hiện nay còn khá khô cứng, những nhân vật và vấn đề cũng như yêu cầu đặt ra trong đề thì thường trùng lặp nhau quá nhiều. Một mảnh đất dù tốt đến đâu cày xới mãi rồi cũng xơ cằn. Cứ một vấn đề, một tác giả mà trở đi trở lại mãi mà không đổi mới cách tiếp cận thì làm sao mà mang đến cho người đọc sự rung cảm mới mẻ, tinh tế được. Ra đề thi phải khơi dậy những suy nghĩ riêng đồng thời phải rèn luyện cho HS óc phê phán, nhìn vấn đề trên nhiều mặt. Cần tránh kiểu ra đề ?suôn sẻ?, dạng?thoả hiệp?một chiều. Đề :?Có người nói buổi chiều ngày thứ bảy mới thật sự là ngày chủ nhật, bạn có đồng ý hay không??
Hoàng Như Mai- Sự rung cam và sáng tạo của HS có nguy cơ mòn- Tạp chí Dạy và Học ngày nay- Số 6-2005)
đổi mới đề tự luận
1. Quan niệm về đề văn
1.1. Thấy được tính chất đan xen của các thao tác và hướng tới việc vận dụng tổng hợp các thao tác trong một bài viết, không chỉ mình văn nghị luận, mà ngay cả các phương thức biểu đạt khác như miêu tả, tự sự, thuyết minh,
1.2. Khuyến khích những suy nghĩ đa dạng, phong phú của nhiều đối tượng HS khác nhau.
1.3. Đề văn cần chống lại thói sao chép văn mẫu, minh hoạ cho những điều có sẵn.
Ông Phạm Văn Đồng từng nói: "Dạy làm văn chủ yếu là dạy cho HS diễn tả cái gì mình suy nghĩ, mình cần bày tỏ một cách trung thành, sáng tỏ, chính xác, làm nổi bật điều mình muốn nói"
Dạy văn là một quá trình rèn luyện toàn diện", NCGD, số 28, 11/1973.
GS. Hoàng Như Mai viết: ? Điều mà Bộ trưởng Tạ Quang Biểu quan tâm nhất là phải ra đề làm sao để các em nói đúng, nói thật từ chính kiến thức và những tình cảm, suy nghĩ sáng tạo riêng của mình.?
Hoàng Như Mai - Tài liệu đã dẫn
Đổi mới quan niệm về đề văn
Trong quan niệm truyền thống, một đề văn nghị luận thường có ba phần: phần dẫn , phần yêu cầu kiểu bài, phần giới hạn vấn đề
Đề văn mới chủ yếu là nêu vấn đề, đề tài cần bàn bạc và làm nổi bật; còn các thao tác thì HS tuỳ vào cách làm, tuỳ vào kiểu văn bản cần tạo lập.
Bên cạnh đề yêu cầu rõ theo truyền thống có thêm đề mở nhằm khuyến khích HSG
Một số đề văn của Trung Quốc 1998
. Nhà tôi có khó khăn.
. Nỗi buồn của tôi biết nói với ai.
. Góc đẹp nhất trong vườn trường.
. Một chuyến leo núi.
. Bạn.
. Ngọn đèn.
. Xin mẹ hãy yên tâm.
. Tổ quốc trong lòng tôi.
. Tôi là hoa cúc.
. Tác hại của thuốc lá.
. Con người phải có khí tiết.
. Suy nghĩ từ ngọn lửa.
. Thiếu tôi thì chợ vẫn đông sao?
Ví dụ một số đề văn nghị luận của Mỹ
1. Sự bất lợi của thực phẩm Mỹ đối với HS, sinh viên nước ngoài.
2. Tình trạng nhà tù: sự trừng phạt hay cải tạo giáo dục ?
3. Những hoạt động nhà trường sẽ làm tăng óc sáng tạo cho trẻ em trước tuổi đến trường.
4. Chì trong dầu hoả: một dấu hiệu của tình trạng ô nhiễm.
5. Sự trôi nổi của dầu và mỡ trong nước: lợi và bất lợi ?
6. Gây tổn thương trong bóng đá: có thể ngăn chặn được không?
7. Sức truyền tin rộng rãi của ti-vi
8. Những khó khăn của HS, SV nước ngoài chưa tốt nghiệp ở Mỹ
9. Chất Các-bon và sức khoẻ con người
10. Những khó khăn của người Nhật khi nói tiếng Anh
Một số đề văn nghị luận lớp 11 của Nga
1. Tác phẩm ? Con quỷ? của Lecmantốp và ?con quỷ? của Bruybelia.
2. Cội nguồn sáng tạo của Bunin
3. Nhung hinh thức và kiểu trần thuật trong các tác phẩm của Bunin
4 Truyền thống van học Nga trong các sáng tác của M.Gorki thời ki đầu
5. Nhũng nét độc đáo trong nghệ thuật kịch của M.Gorki.
6. Nhưng xung đột cơ ban trong tiểu thuyết Người mẹ
7. Cam nhận về tổ quốc trong các sáng tạo của Blok và Maiakôpxki
8. Nhưng bài thơ tinh yêu của Puskin và Blok .
9. Maiakôpxki và chủ nghĩa vị lai
Đề văn trong sách Ngữ văn THCS
1. Loài cây em yêu ( Ngữ văn 7 ? tập 1)
2. Cảm nghĩ về người thân (NV 7 ? tập 1)
3. Người ấy sống mãi trong tôi (NV 8 - tập1)
4. Tôi thấy mình đã khôn lớn. ( NV 8 - tập1)
5. Công việc đọc sách (NV 9 - tập 1)
6. Đạo lí ? uống nước nhớ nguồn? ( NV 9- tập 2)
8. Đức tính khiêm nhường ( NV 9- tập 2)
9. Có chí thì nên. ( NV 9- tập 2 )
10. Đức tính trung thực. ( NV 9 - tập 2 )
11. Tinh thần tự học. ( NV 9- tập 2 )
12. Hút thuốc có hại. ( NV 9- tập 2 )
Đề trong Ngữ văn 10 nâng cao
1.�Cảm ghĩ của anh (chị) về vẻ đẹp của một nhân vật van học mà mình yêu thích.
2.�Tê-lê-mác kể về buổi cha mình là Uy-lit-xơ trở về
3.�Suy nghĩ của anh (chị) về những em bé không nơi nương tựa.
4.�Cảm nghĩ về một bài ca dao mà anh (chị) yêu thích
5.�Nghĩ về mái trường thân yêu
6.�Giới thiệu ca dao Việt Nam
7. Giới thiệu về Nguyễn Trãi
8.�Giới thiệu bài Phú sông Bạch Đằng
9. Vai trò của sách đối với đời sống nhân loại
10. Quan niệm của anh (chị) về một bài thơ hay
Một số đề trong Ngữ văn 11
1. Mỗi truyện ngụ ngôn có thể rút ra nhiều bài học
2. Con người Nguyễn Khuyến qua bài thơ Vịnh mùa thu
3. Về một bài thơ trung đại Việt Nam mà anh (chị) yêu thích .
4. Tiếng cười của Nguyễn Khuyến và Trần Tế Xương qua một số bài thơ đã học hoặc đã đọc.
5. Đồng tiền trong quan niệm của Nguyễn Du qua Truyện Kiều và đồng tiền trong quan niệm của anh (chị) đối với cuộc sống hiện nay.
Một số đề trong Ngữ văn 12
1. Bình luận ?Chết trong còn hơn sống đục?
2. Tiền tài và hạnh phúc
3. Người xưa nói:?đừng thấy việc thiện nhỏ mà không làm, đừng thấy việc ác nhỏ mà làm.? Anh (chị) suy nghĩ như thế nào về lời khuyên ấy.
4. Vẻ đẹp của truyện ngắn Hai đứa trẻ .
5. Câu 1. ?Có ba điều làm hỏng một con người: rượu; tính kiêu ngạo và sự giận dữ.?Anh(chị) suy nghĩ như thế nào ?
Câu 2. VH đã mang lại cho anh (chị) những hiểu biết gì ?
6. Những suy nghĩ sau khi thăm một bà mẹ có nhiều người con hy sinh trong các cuộc kháng chiến .
lưu ý về đề văn
1 TÊt nhiªn kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c ®Ò v¨n ®Òu chØ cã mét c¸ch nªu nh­ thÕ. Nh­ng mét cÇn quan niÖm vÒ ®Ò v¨n kh«ng nªn cøng nh¾c, gß bã mét kiÓu duy nhÊt mµ cÇn ®a d¹ng, phong phó vµ cã “tÝnh më”.
2. HÖ thèng ®Ò lµm v¨n nµy tr­íc hÕt dïng ®Ó HS tham kh¶o, luyÖn tËp hµng ngµy. Trong c¸c bµi kiÓm tra th­êng kú còng nh­ cuèi n¨m, GV hoµn toµn cã thÓ tù ra ®Ò kh¸c, miÔn lµ b¶o ®¶m néi dung vµ yªu cÇu cña ch­¬ng tr×nh.
3. CÇn bæ sung thªm c¸c d¹ng ®Ò tù luËn
Các dạng đề tự luận
1. Tóm tắt một văn bản đã học
2. Nêu hệ thống nhân vật, đề tài, chủ đề của một tác phẩm đã học
3. Thuyết minh về một tác giả, tác phẩm, một thể loại văn học;
4. Thuyết minh về một hiện tượng, sự vật ( sử dụng miêu tả và các biện pháp nghệ thuật)
5. Viết một văn bản hành chính - công vụ …
6. Chép lại chính xác một đoạn thơ đã học
7. Sắp xếp các sự việc trong một tác phẩm theo đúng thứ tự
8. Thống kê tên các tác phẩm viết cùng một đề tài, cùng một giai đoạn
Các dạng đề tự luận
9. Phân tích ,cảm thụ một tác phẩm văn học
10. Phát biểu cảm nghĩ về một nhân vật hoặc một tác phẩm văn học
11. Nghị luận về một vấn đề ( Nội dung hoặc Nghệ thuật ) trong tác phẩm văn học
12. Phân tích, suy nghĩ ( nghị luận)… về một nhân vật trong tác phẩm văn học
13. Nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí
14. Nghị luận về một sự việc, hiện tượng có thật trong cuộc sống
15. Kể một câu chuyện có thật trong cuộc sống hoặc theo tưởng tượng, sáng tạo của cá nhân
16. Suy nghĩ về ý nghĩa của một câu chuyện
Ví dụ về dạng đề 16
Đề 2: Đäc câu chuyÖn sau vµ thực hiện nhiệm vụ ghi bên dưới. Ngµy x­a cã mét vÞ vua ra lÖnh ®Æt mét tảng ®¸ giữa ®­êng. Sau ®ã «ng n¸p kÝn ®Ó chê xem liÖu cã ai rêi hßn ®¸ to Êy ®i kh«ng. Mét vµi viªn quan vµ những th­¬ng gia giµu nhÊt v­¬ng quèc ®i ngang, nh­ng hä chØ vßng qua tảng ®¸. NhiÒu ng­êi lín tiÕng phiÒn tr¸ch ®øc vua ®· kh«ng giữ cho ®­êng x¸ quang quÎ, nh­ng ch¼ng ai lµm gì ®Ó hßn ®¸ ra khái mÆt ®­êng. Sau ®ã, mét ng­êi n«ng d©n ®i tíi, vai mang mét bao rau cñ nÆng trÜu. Khi tíi gÇn hßn ®¸, «ng h¹ bao xuèng vµ cè ®Èy hßn ®¸ sang lÒ ®­êng. Sau mét håi cè g¾ng hÕt søc, cuèi cïng «ng còng lµm ®­îc.
Khi ng­êi n«ng d©n l¹i v¸c c¸i bao cña mình lªn, «ng nhìn thÊy mét c¸i túi n»m trªn ®­êng, ngay chç hßn ®¸ khi n·y. C¸i túi ®ùng nhiÒu tiÒn vµng vµ mét mảnh giÊy ghi râ sè vµng trªn sÏ thuéc vÒ ng­êi nµo ®Èy hßn ®¸ ra khái lèi ®i.
Ng­êi n«ng d©n ®· häc ®­îc mét ®iÒu mµ những ng­êi kh¸c kh«ng hiÓu: ( ….)
(Theo bé s¸ch Những tÊm lßng cao cả - NXB TrÎ)
Theo anh (chi) bài học người khác không hiểu là bài học gì? Hãy phát biểu những suy nghĩ của mình về ý nghĩa của câu chuyện trên.
Ví dụ về dạng đề 16
Đề 1: Ph©n tÝch ý nghÜa cña c©u chuyÖn “Hoa hång tÆng mÑ” sau đây:
Anh dõng l¹i tiÖm b¸n hoa ®Ó göi hoa tÆng mÑ qua ®­êng b­u ®iÖn. MÑ anh sèng c¸ch chç anh khoảng 300 km. Khi b­íc ra khái xe, anh thÊy mét bÐ g¸i ®ang ®øng khãc bªn vØa hÌ. Anh ®Õn vµ hái nã sao l¹i khãc.
 Ch¸u muèn mua mét b«ng hoa hång ®Ó tÆng mÑ ch¸u - nã nøc në - nh­ng ch¸u chØ cã 75 xu trong khi gi¸ hoa hång ®Õn 2 ®« la.
Anh mØm c­êi vµ nãi víi nã :
 ĐÕn ®©y, chó sÏ mua cho ch¸u.
Anh liÒn mua hoa cho c« bÐ vµ ®Æt mét bã hång ®Ó göi cho mÑ anh. Xong xu«i, anh hái c« bÐ cã cÇn ®i nhê xe vÒ nhµ kh«ng. Nã vui mõng nhìn anh trả lêi:
 D¹, chó cho ch¸u ®i nhê ®Õn nhµ mÑ ch¸u.
Råi nã chØ ®­êng cho anh l¸i xe ®Õn mét nghÜa trang, n¬i cã mét phÇn mé võa míi ®¾p. Nã chØ ng«i mé vµ nãi:
 Đ©y lµ nhµ cña mÑ ch¸u.
Nãi xong, nã ©n cÇn ®Æt nh¸nh hoa hång lªn mé.
Tøc thì anh quay l¹i tiÖm b¸n hoa huû bá dÞch vô göi hoa võa råi vµ mua mét bã hång thËt ®Ñp. Suèt ®ªm ®ã, anh ®· l¸i mét m¹ch ba trăm ki l« mÐt vÒ nhµ mÑ anh ®Ó trao tËn tay bµ bã hoa.
(Theo Quµ tÆng cña cuéc sèng – NXB TrÎ 2004 )
Ví dụ về dạng đề 16
Đề 2: Đäc c©u chuyÖn sau vµ nªu suy nghÜ cña em vÒ ý nghÜa cña c©u chuyÖn.
¤m c©y ®îi thá
Mét ng­êi n­íc Tèng ®ang cµy ruéng. Giữa ruéng cã mét c©y to. Cã con thá ®ång ë ®©u ch¹y l¹i, ®©m vµo gèc c©y, ®Ëp ®Çu chÕt.
Ng­êi cµy ruéng thÊy thÕ, bá cµy, véi ch¹y ®i b¾t thá. Đo¹n, cø ngåi kh­ kh­ «m gèc c©y, mong l¹i ®­îc con thá nữa. Nh­ng ®îi m·i ch¼ng thÊy thá ®©u, l¹i mÊt mét buæi cµy. Thiªn h¹ thÊy vËy, ai còng chª c­êi.
(Theo Cæ häc tinh hoa)
Các dạng đề tự luận
17. Cho một câu chủ đề ( câu chốt) yêu cầu phát triển thành một đoạn văn có độ dài giới hạn, theo một trong ba cách diễn dịch, quy nạp, tổng phân hợp.
18. Cho một đoạn văn bản, yêu cầu HS tìm câu chủ đề và chỉ ra cách phát triển của đoạn văn đó.
19. Phân tích và bình luận về ý nghĩa của nhan đề một tác phẩm nào đó.
20. So sánh hai tác phẩm, hai nhân vật hoặc hai chi tiết trong văn học.
21. Nhận diện và phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ nào đó trong một đoạn văn, thơ cụ thể.
22. Viết mở bài hoặc kết luận cho một đề văn cụ thể.
…v.v.
TRắc nghiệm ngữ văn
1. Có nên trắc nghiệm với môn NV ?
2. ưu và nhược điểm của trắc nghiệm
3. Các loại trắc nghiệm:
TN khách quan
TN tự luận
4. Các dạng trắc nghiệm
Nhiều lựa chọn
Điền khuyết
Nối kết
Đúng - sai
TRắc nghiệm ngữ văn
5. Những sai sót thường gặp
Câu lệnh không chuẩn xác
Các phương án nhiễu không tốt
TN khách quan nhưng nhiều đáp án đúng
Không phân biệt đúng và đúng nhất
Câu hỏi cùng dạng quá nhiều ( không kiểm tra được nhiều đơn vị kiến thức), cần xây dựng bảng đặc trưng hai chiều
Câu hỏi qúa dễ hoặc qúa khó
Số lượng câu hỏi quá ít
Phân biệt TNKQ và TNTL
các loại bài TN
1. Tr?c nghi?m t? do: Khụng d?a trờn v?n b?n c? ??nh cho s?n m� h?i v� ki?m tra cỏc ??n v? ki?n th?c v� k? n?ng ( c? 3 phõn mụn)m?t cỏch ??c l?p
2. Tr?c nghi?m theo b�i h?c (t?ng phõn mụn): Cõu h?i ph?i bỏm sỏt v�o n?i dung ki?n th?c v� k? n?ng c?a m?i b�i h?c ?? ki?m tra.
3. Tr?c nghi?m theo ?? t�i: m?t giai ?o?n, m?t c?m th? lo?i, m?t v?n ?? l?n? cỏc cõu h?i ph?i t?p trung v�o n?i dung c?a ph?n ???c gi?i h?n.
4. Trắc nghiệm tích hợp: Cho m?t b�i v?n, ?o?n v?n c? th? bỏm sỏt v�o ?o?n v?n, b�i v?n ?ú ?? nờu lờn cỏc cõu h?i v? ??c hi?u, ti?ng Vi?t v� l�m v?n.
5. K?t h?p TN t? do v� TN tớch h?p: V?a h?i cỏc ??n v? ki?n th?c, k? n?ng ??c l?p, v?a bỏm sỏt v�o m?t ?o?n v?n b?n n�o ?ú ?? h?i theo h??ng tớch h?p.
Nhưng chủ yếu là ba dạng chính 1, 4 và 5
BàI kiểm tra tổng hợp
Cấu trúc một bài kiểm tra thường gồm hai phần: phần trắc nghiệm chiếm từ 30 đến 40% số điểm ( khoảng12 -16 câu, mỗi câu 0,25 điểm) nhằm kiểm tra các kiến thức về đọc hiểu, về tiếng Việt. Như thế số câu trắc nghiệm và tỉ lệ điểm có khác so với các kì kiểm tra trong khi thí điểm. Phần tự luận thuộc số điểm còn lại, nhằm kiểm tra kiến thức và kĩ năng tập làm văn qua một đoạn, bài văn ngắn.

quy trình xây dựng bàI KT tổng hợp
Bước 1: Xác định nội dung kt & kn cần kiểm tra.
Bước 2: Xác định hình thức đánh giá
Bước 3: Xác định nội dung vb ngữ liệu
Bước 4: Xác định các hình thức TN
Bước 5. Lập bảng đặc trưng hai chiều
Bước 6. Xây dựng câu hỏi và phương án trả lời.
Bước 7. Xây dựng đề tự luận
Bước 8. Xây dựng đáp án, biểu điểm
Bảng đặc trưng hai chiều



Ví dụ về bài kiểm tra tổng hợp
(Xem C/ Word/ File: BKTTH10-11)
Tóm tắt Đề thi Tốt Nghệp THPT-2006
I. Đề phổ thông đại trà.
Đề 1 : Câu 1 ( 2 điểm): tiểu sử, sự nghiệp Êxênhin
Câu 2 ( 8đ ): Nhân vật Đào trong mùa lạc của Nguyễn Khải.
Đề 2: Câu 1( 2đ): Hoàn cảnh ra đời bài Tây Tiến ( Quang Dũng)
Câu 2 ( 2đ) : Quan điểm văn nghệ của Hồ Chí Minh
Câu 3 (6đ): Phân tích đoạn thơ trích Tâm tư trong tù của Tố Hữu
II. Chuyên ban
Câu chung (3 đ): tiểu sử, sự nghiệp Sôlôkhốp
1. Ban KHTN: chọn 1 trong 2 đề sau:
1a) Phân tích đoạn thơ trích Việt Bắc của Tỗ Hữu
1b) Nhân vật bà Hiền trong Một người Hà Nội của Nguyễn Khải
2. Ban KHXH-NV: chọn 1 trong 2 dề sau:
2a) Người phu nữ trong Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu
2b) Phân tích trích đoan Tiếng Hát con tàu của Chế Lan Viên